Të dhënat në (31) ilustrojnë kontekstet me mbiemra të emërzuar në emërore, kallëzore e dhanore në Ginestra, Casalvecchio e Vena. Në kontekstet në të cilat del në izolim mbiemri paraqet flektim të tipit emërore, pra me morfologji të shquar /të rasës. Në kontekstet në emërore në (31a) nyja e përparme paraqet alternueset me flektim i, D/a, t?; në kontekstet në kallëzore në (31d) nyja e përparme paraqet formën jo të diferencuar t?. (31b) e sjell mbiemrin të cilit i paraprin dëftori në kontekst në emërore; në (31e) është ilustruar konteksti i kallëzores me mbiemër të cilit i paraprin një dëftor; në të dyja rastet nyja e përparme paraqet, përveç (31e) në Vena, formën jo të diferencuar. (31c) e (31f) ilustrojnë kontekstet, në emërore, respektivisht kallëzore, me kuantifikues të pashquar. Në (31g, 31h) janë sjellë shembuj nga kontekstet në dhanore në të cilat ka një shpërndarje që përkon me atë të kallëzores.
(31) Ginestra
a. FDrCi i maCi/ a maCa erdhi mnj madhi.mnj/ fnj madhe.fnj ‘erdhi i madhi/ e madhja’
b. FDrCi ajN a maCa erdhi ajo fnj madhe.fnj ‘erdhi i madhi/ e madhja’
FDrt?n? (a!tN) t? vDɟ?K(-t?)/ t? mb?!Ca(-t?) erdhën (ata/o) Nyjë vegjël.sh(-sh)/ Nyjë mëdhatë.sh(-sh) ‘erdhën ata të vegjlit/ të mëdhatë
c. FDrCi I? i maCi / I? a maCa erdhi një mnj madh.mnj / një fnj madhe.fnj d/e. pDj? (a!t?) t? Kart?r?(-n?) /t? vNgK?(-n?)
pashë atë Nyjë gjatin/ën-Kall / Nyjë voglin/ën-Kall f. pDj? I? t? Kart?r? / t? vNgK?
pashë një Nyjë gjatë / Nyjë vogël ‘ (e) pashë një të gjatë/ të vogël’
g. ja CDj? asa-j t? maC? ia dhashë asaj-Dat Nyjë madhes ‘ia dhashë asaj të madhes’
Casalvecchio
a/b. ar!ru (aji) i maCi/ (a!jN) a maCa arriti (ai) mnj madh.mnj/ (ajo) fnj madhe.fnj ar!run (a!tN) t? m?!CeI?ra
arritën (ata/o) Nyjë mëdhenj.sh c. FDrCi I? i maCi / I? a maCa
erdhi një mnj madh .mnj / një fnj madhe.fnj d. pDva t? maC-i-n / t? maC-?-n
e. pDva at? t? bukr(-?-n?) pashë atë Nyjë bukurin/ën(Kall)
f. pDva I? i maCi / I? a maCa / I? t? maC pashë një mnj madh.mnj/ una fnj madhe.fnj / një Nyjë madhe Vena di Maida
a. DrS i vNg?Ki / D vNg?Ka erdhi mnj vogli.mnj / fnj vogla.fnj ‘erdhi i vogli/ e vogla’
DrC? t? vNgKa erdhën Nyjë voglat.sh ‘erdhën të vegjlit /të voglat’
b. DrS ai i vNkiç? / ajN D vNgiK?
erdhi ai mnj vogli.mnj / ajo fnj vogla.fnj
c. DrS I? i vNkiç? / D vNgiK?
erdhi një mnj vogël / fnj vogël
d. pD t? vNgK-i-n? / t? vNgK-?-n? / t? vNgKa-t? pashë Nyjë voglin-mnj-Kall / Nyjë voglën-fnj-Kall / Nyjë voglat-sh ‘pashë të voglin/ të voglën/ të vegjlit/të voglat’
e. pD a!tå i vNkiç?.ms / D vNgiK? / a!tN t? vNgiKa pashë atë mnj voglin / fnjvoglën.fnj / ata/o Nyjë vegjlit/voglat ‘pashë atë të voglin/ të voglën/ ata /o vegjlit/voglat’
f. pD I? i vNkiç? / I? D vNgiK? pashë një mnj vogël.mnj / një fnj vogël.fnj ‘pashë një të vogël/ të vogël’
g. ja CD t? vNgK-i-t? / t? vNgK-?-s? / t? vNgKa-vD
ia dhashë Nyjë voglit-mnj-Dat / Nyjë voglës-fnj-Dat /Nyjë voglave-Dhan.sh ‘ia dhashë të voglit/ të voglës/ të/vegjëlve/voglave’
h. ja CD a!ti-ç? i vNkiç? ia dhashë atij.mnj-Dat mnj voglit.mnj ‘ia dhashë atij të voglit’
ja CD a!sa-ç? D vNgiK´ / E maCD ia dhashë asaj.fnj.-Dat fnj voglës.fnj / fnj madhes.fnj ‘ia dhashë asaj të voglës
ja CD a!tir-D t? vNgKa-vD
ia dhashë atyre.sh-Dat Nyjë voglave.sh-Dhan.sh ja CD Ii-ç? i vNkiç?/ D vNgiK´
ia dhashë një/-Dat mnjvogli/ fnj vogle ja CD atirD / atir?-vD t? vogi¥a(-vD) ia dhashë atyre- sh-Dhan.sh Nyjë voglave.sh(-Dhan.sh)
Sikurse duket në të dhënat në (31a,d) në të gjitha varietetet mbiemrat e emërzuar në izolim veprojnë si emrat e farefisnisë në (5): në emërore përzgjedhin flektimin e shquar të emërores dhe nyjës së përparme me flektim; në kallëzore paraqesin flektimin kallëzore të specializuar, ndërsa nyja e përparme ka formën jo të shquar t?. Prania e dëftorit e vendos formën jo të diferencuar të nyjës së përparme si në emërore, ashtu edhe në kallëzore në Ginestra, ku kallëzorja mund të përjashtojë edhe flektimin e shquar të rasës te mbiemri, si në (31b, 31e). Në Casalvecchio dëftori përzgjedh formën jo të diferencuar të nyjës së përparme vetëm në kallëzore, si në (31e). Në kombinim me një kuantifikues të pashquar kontekstet emëroree në (31c) paraqesin formën me flektim si te nyja e e përparme, ashtu edhe te mbiemri; në kallëzore në (31f) në Ginestra, dhe në mënyrë fakultative në Casalvecchio, del nyja e përparme jo e diferencuar dhe forma e mbiemrit pa flektim. Në Vena, përveç kontekstit në kallëzore të mbiemrit të emërzuar, si në kontekstet me dëftor, ashtu në ato me kuantifikues të pashquar, leksikalizojnë nyjën e përparmedhe mbiemrin me flektim.
Tabela në (32) skematizon leksikalizime të ndryshme të mbiemrit dhe të nyjës së përparme në sintagma që nuk e kanë emrin. Në (32) te kollona në të majtë tregohen kontekstet që përkojnë vetëm me mbiemrin (emërore (Nom) e kallëzore (Kall)), kontekstet me element dëftor dhe ato që marrin indefinitin. Nyjë.fleks dizajnon nyjën e përparme me flektim për klasën emërore /shumës, pra i, D/a, t?; Nyjë dizajnon formën e paravendosur jo të diferencuar t?; Mb.fleks/Mb.Kall dizajnon mbiemrin me flektim të rasës, ndërsa Mb tregon mbiemrin pa flektim të shquar të rasës.
(32) Ginestra Casalvecchio Vena
(31a) Em Nyjë.fleks-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks (32d) Kall Nyjë-Mb.Kall Nyjë-Mb.Kall Nyjë-Mb.Kall (31b) DëftEm Nyjë-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks (31e) DëftKall Nyjë-Mb.(Kall) Nyjë-Mb.(Kall) Nyjë.fleks-Mb.(Kall) (31c) E pashquarEm Nyjë.fleks-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks Nyjë.fleks-Mb.fleks (31f) E pashquarKall Nyjë-Mb Nyjë.fleks-Mb.fleks/Nyjë-Mb Nyjë.fleks-Mb.(Kall)
Korniza e mikrovariacionit e ilustruar në (32) na sugjeron disa përgjithësime empirike. Në fakt, ndarja mes emërores dhe kallëzores në kontekstet në të cilat mbiemri del i vetëm, në formë të emërzuar, regjistrohet sistematikisht nga dy varietete, përfshirë edhe gramatikën standard (shih (14b)). Në emërore si nyja e përparme ashtu edhe mbiemri janë plotësisht të flektuar, ndërsa në kontekstet në kallëzore (dhe rasën e zhdrejtë, shih (31g)) nyja e përparme ka formën t? jo të diferencuar edhe pse në prani të flektimit të përshtatjes e të rasës te mbiemri. Kombinimi me një dëftor ose një kuantifikues të pashquar merr nyjën e përparme jo të diferencuar në Ginestra dhe, të limituar në kallëzore, në Casalvecchio. Përveç kësaj, në Ginestra, dhe opsionalisht në Casalevecchio, kallëzorja del me formën jo të flektuar të mbiemrit; nyja e përparme ka formën jo të diferencuar t? dhe mbiemri nuk është i flektuar. Një përgjithësim empirik që vjen nga (31) është se forma e nyjës së përparme në një kontekst të caktuar mund të dalë vetëm nëse kjo është e pranueshme në kontekstin kallëzore të izoluar, sikurse sugjerohet nga relacioni në (33). Me fjalë të tjera, ky i fundit është konteksti në të cilin normalisht gjejmë formën jo të flektuar:
(33) Nyjë-Mb.fleks në një kontekst X ⊃ Nyjë-Mb.fleks në kontekst të izoluar në kallëzore Relacioni i fiksuar në (33) na rishpie te kontrasti mes flektimit emërore dhe atij kallëzore në bazë të sistemit të rasës në shqipe, duke na kujtuar kushtet e ndarjes të personave të intervistuar te Manzini e Savoia (2005, 2007, 2008). Në fakt, mund ta mendojmë emërorensi leksikalizimin e subjektit nëpërmjet vetive të shquarsisë që e fiksojnë referimin, në një analizë të fundit në raport me universin e diskursit; kallëzorja leksikalizon një interpretim që lidhet me ngjarjen, gjë që kërkon pra të vendoset te roli i ngjarjes. Sipas kësaj perspektive, emërorja sjell vendosjen e formativëve parambiemërorë të specializuar për klasën emërore që bëjnë leksikalizimin e referimit.
Forma jo e diferencuar t?e nyjës së përparme, për aq sa ka veti të tipit kuantifikues, ka edhe efektin e marrjes së një ndryshoreje në të cilën referimi është fiksuar nga fleksioni i mbiemrit dhe, eventualisht, nga dëftori. Kallëzorja pra i lë morfologjisë së elementit leksikor detyrën për të fiksuar referimin. Kjo zgjidhje është edhe për kontekstet dëftor në emërore në Ginestra e Casalvecchio. Përveç kësaj, në Ginestra e pjesërisht nëCasalvecchio kontekstet në kallëzore me dëftor të pashquar sjellin një varfëri të mëtutjeshme të morfologjisë së përshtatjes e të rasës së mbiemrit të emërzuar. Në pg. 2.1. u propozua një trajtim i ngjashëm për mbiemrin jo të flektuar, që karakterizon kontekstet në kallëzore emër-mbiemër në varietetet e Ginestra-s e Casalvecchio-s në (26). Në prani të një emri që vjen pas një indefiniti në Ginestra përzgjidhet nyja e përparme jo e diferencuar t?. Përmbledhim, nyja e përparme jo e diferencuar ose forma jo e flektuar e mbiemrit dalin në kontekstet ku vetitë referenciale të sintagmës fiksohen nga mekanizma të tjerë, si nga dëftori, në kontekstet në emërore, ose ankorimieventiv, në kontekstet në kallëzore.
Kuantifikuesi ndajfoljor vendoset në të majtë të nyjës së përparme, si në rastin e mbiemrave në kombinim me një emër të shqyrtuar në pg. 2 e 2.1. I gjejmë pra kombinimet e tipit Q-nyjë-mbiemër i flektuar, të ilustruara në (34):
(34) Ginestra
ƒ?m m? t? maC-?-n?
ma jep më Nyjë madhen-Kall
pDj? m? t? buk?r-?-n?
pashë më Nyjë bukurën-Kall Casalvecchio
pDva (at?) m? t? maC-i-n pashë atë më Nyjë madhin-mnj-Kall
Duke iu kthyer analizës në (6), i atribuojmë mbiemrit të emërzuar strukturën në (35). Në (35a), ku leksikalizohet subjekti, mbiemri ka flektim emërore që, duke qëndruar te (6), morfologjizon kategorinë e brendshme D të mbiemrit. (35b) përkon me leksikalizimin e objektit. Mbiemri në këtë kontekst ka flektim kallëzore, që, sipas (6b), morfologjizon kategorinë e brendshme N të fjalës.