curiosità del lettore, anche perché lo stimo men noto agli alunni delle religioni che vi hanno interesse ( i ) .
%
(N . y) (2 aprile 1 4 ) ; )
Universis et singulis fratribus sacrarum religionum et O r d i n u m , predicatorum beati D o m in ici, minorum beati Francisci, h e r e m i t a rum sancti Augustini et carmelitarum beate Marie, fratres: B a r th o - lo m eu s T e x e r i i, prior (sic) generalis magister O rdinis p red icatoru m , G u illelm us de Casali, minister generalis O rdinis m in o r u m , G h e - rardus de A rim ino, prior generalis O rdin is h erem itarum sancti Augu stin i, et Ioannes Fachi, prior generalis O rdinis c a rm e lita ru m , fratrum beate Marie.
Eterne salutis ac perpetue pacis munus, sum m a divine bonitatis affluentia, fratres carissim i, que multis modis peccatores ad p e n i - tentiam revocans, neminem vult perire sed omnes h om in es s a lv o s fieri, vel in eo latissime patet quod in novissimis quoque diebus, languenti iam morum sterilitate, mundo remedia sanitatis afferre dignata est, humiles ac spirituales servulos sibi deligens, qui p o p u lum acceptabilem studiose ei pararent ac fidelibus monitis instituerent.
Itaque quatuor O rdinum mendicantium religiones sacras, v e lu t quatuor flumina paradisi, in omnes suorum fidelium region es m ira benignitate diffudit, que, exemplo pie v it e , doctrineque ac p re d i- cationis ubertate, terrenorum hominum mentes, velut celesti quodam h u m o re fo v e r e n t , mitesque ac saluberrimos eterne vite alerent fru ctu s, egris peccatorum animis non opem m o d o , sed et divine suavitatis gustum optimum allaturos, cuius dulcedine illecti fideles
(1) A v ve rto che il testo del documento in più d’ un luogo parmi errato, e senso non corre, od almeno con stento.
o m n e m diabolice suggestion is infectionem vitare discerent, et in s o l o su p e rn e volup tatis desiderio iucundari. V e r u m , sanctissim e h u iu s n o s tr e irrigation is operationem tam prudenti et concordi m o d e r a t io n e e x e rce ri ac regi necesse est, ne ipse religiones hac m u t u o exauste penuria sacri humoris arescant, aut suis invicem flu ctib u s ob ru an tu r. N a m profecto, si ullus ipsorum O rd in u m , dum e x u b e r a r e c u p it , spern at et impugnet c e tero s, fama, honoribus aut c o m o d is ipsos evacu are laborans, necesse est illud accidere, ut, al
t e r o re p u gn an te aut referire m o l i e n t e , multi utrinque ad contem
p t i o n e s et adversas predicationes incitentur, sicque studia, que non ad p ro p ria m m o d o , sed ad alienam salutem ac concordiam susce
p e r u n t , con versis inter se odiosis animis, graves discordias nutrient;
q u o p e ssim o e x e m p lo , et multorum fidelium mentes auctoritatem v it e a c doctrine n o stre contemnunt, et nos ipsi, alternis occursibus d issid en tes, in m ag n a nostra scandala ac damna precipitamur.
Q u e m ala ut in futurum, Deo favente, vitemus, omnesque intel- l i g a n t sacrarum religionum ritus, quamquam pulchra diversitate v a r i o s , ab unico tam en divine gratie fonte profluere, atque eadem ch aritatis via unum finem ac terminum petere, nos prenominati q u a tu o r O r d in u m mendicantium priores generales, sanctissimorum p a t r u m n o stro ru m vestigiis inherentes, q u i, unitatem spiriius ac p acis v in cu lu m cum omnibus tenentes, ab om ni semper fuerunt d isco rd ia rem otissim i, habito ea in re multorum reverend oru m pro
v in c ia liu m et aliorum sacre theologie professorum, qui ex diversis i p s o r u m O r d in u m provinciis ad sacrum Basileen. concilium con
v e n e r e , sano ac m aturo consilio, nonnulla inter nos ac religiones n o b is creditas, om n i auctoritate et consensu, ordinanda ac statuenda esse censuim us, que ab universis eorundem O rd in u m fratribus u- b iq u e terrarum perpetuo observata, pacifice et co m o d e ipsarum r e lig io n u m toto orbi consulerent, et rebus que inter fratres dissi
d i u m ullum aut scandalum excitare possent, opportunis ordina
tio n ib u s , obviarent. Earum autem ordinationum forma ac series talis est.
F ir m a m sacrarum quatuor religionum pacem perpetuo duraturam i u s t o ac stabili federe coniuncturi, dignum duximus inde initium f a c e r e , unde nobis ad ipsam conservandam, tuendamque prestari
- 32 —
auxilium cupim us, a1 sanctis videlicet, quos religiones veluti prim os cuiusque auctores aut illustratores cultu precipuo venerantur. H o s enim etsi equum sit sum m is fratrum suorum laudibus celeb rari, quos om nes ex im ia pietate colere ac ven erari debem us, tamen quo
niam tem erarium est tam sublimiter de unius meritis d is p u t a r e , tam que excellenter sentire ut alteri, vel religio n i vel sancto, in c o m parationem adducto, d e r o g e t u r , et ex celestis regni beatitudine, ubi sum m a pax et eterna felicitas est, cause litium contrahantur, u n u m quem que n o stn iru m religion um fratrem, qui in d ero gatio n em s a n ctorum alterius O rd in is patron oru m aut p r o fe s s o ru m , seu u n iv e r
salis status et honoris ip siu s, scienter et publice lin gu am laxare p resu m pserit, a priore seu gardiano aut altero superiore su o , ad quem pertineat, digna punitione v o l u m u s castigari. Et n ih ilo m in u s ad re v o c a tio n e m aut aliam iustam em en d ation em dicti sui, eodem loco quo offenderat, o m n in o com p elli.
S cho lasticos quoque fratres etsi n e m o p rohibeat d iv e rs o ru m d octoru m d o ctrin am atque opin ion em sequi, ea tamen m o d e ratio n e linguam honestare precipim us, ne quis aliorum O r d in u m d o c to re s ullo contem ptu aut turpi dicto inceptari p r e su m a t, a quibus forte ipse, aliorum imitator, de veritate dissentit. Illud vero ve l m a x im e est cav en d u m , ne co n tra con firm ation em , a p pro b atio n em q u e alicuius harum sacrarum relig io n u m , quispiam aliorum O r d in u m frater aliquid predicare aut disseminare p r e su m a t, sed m agis om n es stu d ean t illaru m dignitatem in vic e m attollere ac profiteri, quarum non du bitent caritatem, sancto vin cu lo sociatam, fortiorem ad c o m m u n e pre- sidium posse succedere. Itaque et auctoritatem audiendi con fession es et absolven di, d iligen tissim e o m n es cav ean t, ne predican on e aut assertione sua in ullo aliorum O r d in u m m in o re m aut disparem faciant v id e r i, sed alterne potestati et auctoritati non m o d o c o n sentiant, sed diligenter faveant, parique laude et approbatione aliis tribuant que ab illrs ipsi desiderant.
O m n i n o autem in rom ana c u r ia , ubi tam qu am e x p rim o fonte con iu n ctio n is nostre b o n a , seu dissentionis mala, ad ceteras o rb is partes facile dirim ari atque diffundi p o s su n t, solidam p a cem et tam q u am individuam reru m ac p ericu lorum o m n iu m servari c o n ven it s o c ie t a t e m , ut quoties n e c e s s it a s , equalis periculi m etus
A t t i Soc. Lig. S r. P a t r i a . Serie 2.* Voi. XXI. 4
— 33 —
i m p e n d a t , p ro cu ra to re s O rd in u m , qui in ipsa curia fuerint, cuiusque a lte r iu s O r d in is n e g o tia non aliter procu ren t atque sustineant, col
lutis equali so rte sum ptibus, ubi et cause m ag n itu d o et communis r e i d iscrim en ita e x ig e r e videatur. In ceteris v e r o , invicem sibi f a v e a n t , assistantque quantum et honestas p erm iserit et rerum op
p o r tu n ita s postulaverit, neque ullus ipsorum, acceptis a quibusdam fra trib u s aut c o n v e n tib u s sui Ordinis adversus fratres alterius reli
g i o n i s q u e r e l is , litem contra illum m oveat aut m o v e r i sinat, seu l ite r a s i m p e t r a r i , nisi provincialem aut alterum illorum prelatura c o n t r a quos querele producantur, ad quem pertineret, prius admo
n i t u m esse, et si in administranda iustitia negligentem fuisse cogno
v e r it , etiamsi eiusm odi causa sit que videretur extra curiam com
m o d e agitari non posse. Illud preterea in eo lo co servari volentes, ut quidquid litis et controversie inter duarum religion um fratres, ac p e r in d e et inter e aru m procuratores, suboriri v id e a n t u r , alii duo pro cu rato re s om n i diligentia et studio c o m p o n e r e , et interceptam c au s a m iusto m o d eram in e terminare procurent, illis qui litem acturi e r a n t nichil interim m oven tibu s, quibus precipim us et mandamus ut o m n e m causam suspensam teneant, donec aliis tentate concordie fo rtu n a m experientur.
C u m ve ro inter servos D e i, qui non est D eus dissentionis sed p a c i s , aut nulle lites habende sint aut quam celerrim e fin ien de, d e c r e v im u s tenore presentium et iubemus, ut si quando inter di
c t o r u m O rd in u m fratres super nimia vicinitate aut aliis impedi
m entis, ob que aliorum loca commode edificari non possint, contro
v e r s ia aliqua fuerit exorta, priores et ministri provinciales, si super h o c se duxerint requirendos, ad locum ubi litis occasionem nasci n o v e r i n t , intra duorum mensium spatium se personaliter transfe
r a n t , et o m n em controversiam subortam curent, unius mensis ab e o r u m adventus spatio, terminare. Qui si in unam sententiam con v e n ir e nequiverint, tres arbitros eligant qui similiter intra mensem o m n e m litem iusto fine decidere teneantur, et quidquid tres simul aut duo ipsorum decreverint, firmiter observetur. Q u o d si predicti p rio r provincialis et minister, ex iustis causis et legitim is, illuc ire n o n potuerint, aut noluerint se transferre, com m ittant quibus
d a m fratribus amatoribus pacis et concordie vices suas, qui suscepte
— 34 —
cause arbitrium usque ad iustarn term in ationem , intra unius m e n s is spatium, ut predixim us, e x eq uan tu r, et quidquid per 'eos vel per arbitros ab ipsis electos ordinatum fuerit, robur obtineat firmitatis.
Ordinationibus quoque et inhibitionibus apostolicis est p aren dum , ne ullius O rd in is fratres ad constructionem monasterii, ecclesie seu oratorii locum presumant accipere vicin u m lo co fratrum alterius Ordinis, infra centum quadraginta cannarum spatium per S e d e m a - postolicam pretaxatum, sine ipsorum licentia et assensu. R o g a m u s tam en, ne se ad huiu sm odi gratiam fiendam difficiles re d d a n t, ubi ex dispositione situationis loci nullum aut exigu u m ipsis p r e iu d i- cium generetur.
C a v e a n t insuper o m n e s diligenter ne alterius O rd in is, ze lo at
trahendi ipsum ad suum O r d in e m , cuiquam suadeant prim e relig io n is egressum . E t si quis ita illectus e x iv e r it , non recipiatur infra an
num in O r d in e m , cuius desiderio alium exire visus e s t , nisi de licentia illius O rd in is quem reliquit. In qua re, ne ulla iniuria aut fraus fiat, inhibem us o m n in o ne de huiusmodi alienoru m n o v it io - rum receptione ulla dispensatio apostolica impetretur. P r e t e r e a cum quisqu... alicuius person e apud fratres alterius O r d in is factam , personis patris et matris, fratris ac sororis dum taxat exceptis, i m mutari, neque legata eisdem relicta variari ve l m inui, quisqu am per se vel per alium procu rare presumat A tte n d a n t etiam s in g u l i, ne h on ori sui O rd in is im p rovid e p ro v id e n te s, in c o n te m p tio n e et e- mulatione aliorum , serm ones preripiant aut impediant. In su p er cum securius sit consilium et firmius iudicium quod p lu rim o rum s e n tentiis fuerit approbatum , circa ob serv ation em sententiarum e x c o m m unicationis et interdicti, que ab aliis quam a s u m m o p on tifice et legatis Sedis apostolice, quibus est simpliciter deferendum, p ro la te fu erin t, queque (sic) ullo m odo vertantur in dubium. Inter o m n iu m predictorum O rd in u m qui in loco erunt fratres, collatione prehabita, requisito etiam diligenter si necesse fuerit consilio sapientium, qu an tum conscientia permiserit, uniformitas observetur. C e te ru m , quia quidquid in fidei christiane religion em com m ittitur, in o m n iu m noscitur iniuriam redundare, inquisitores heretice pravitatis nullus impediat vel perturbet, quin potius et ipsi sibi m utuo et alii eisdem in prosecutione officii indefesse faveant et assistant.
— 35 —
H e c sunt que ex a cta diligentia ab om nibus n o stro ru m Ordinum fra trib u s v o l u m u s observ ari, et transgressores iu xta culparum exi
g e n t i a m debita castigation e puniri. Q u o c ir c a , om nibus et singulis e o r u i n d e m O r d i n u m fratribus, provincialibus p re se rtim , ministris, v i c a r i i s aut aliis rectoribus quibuscumque, harum serie precipimus e t m a n d a m u s , quatenus super dictis et aliis q u o d cu m q u e discrimen tu rb a tio n is aut adducere consueverunt aut posse adducere videantur, o m n i diligentia studeant efficacibus monitis et opportunis corre
c t io n ib u s taliter providere, ut et cepta, si que i n v e n e r i n t , com po
n a n t u r , et im posterum similia non contingant. Et ut firmius te
n e a n t u r atque serven tu r que superius repetita ac m em orata fuerunt,' o m n i b u s prioribus et gardianis dictorum O rd in u m ad quos presen
t iu m nostrarum literarum exemplar, quod ipsos nichilominus dili
g e n t e r v o lu m u s in v e s t ig a r e , p e rv e n e rit, ut singulo anno, q uater, c e p t a equali interpellationis mora, ipsis prioribus et gardianis sin
g u l a r u m religion um qui in eo loco fuerint simul congregatis, r e ci
t e n t e t studiose perlegant, tenore presentium precipimus et man
d a m u s , ac si quid adversus communem pacem et has nostras san
c t io n e s interim c o g n o v e rin t accidisse, illud reform are et componere o m n i diligentia studeant, comunique paci et concordie ita consulere, u t ea integra et illibata perpetuis temporibus conservetur.
D a tu m B a s i l e e , anno Domini millesimo c c c c x x x v , die se
cu n d a mensis aprilis, sub appensione sigillorum quatuor generalium.
E g o fr. B artholom eu s, generalis prenominatus, supradicta assero m a n u propria.
E g o fr. Guillelmus, generalis predictus, omnia suprascripta con
firm o propria manu.
E g o fr. Ioannes, suprascriptus generalis, om nia supradicta manu p r o p r ia assero.
E g o fr. Io. de Hasperg, vicarius r. p. generalis, qui presentibus interfui, om nia ea manu propria et sigillo provincialatus confirmo.