• Non ci sono risultati.

tando grandem ente la presenza dei notai di parte

Per alcuni m omenti del processo rom ano-canonico siam o ricorsi ai documenti, seppur più tardi, dell’« Officium R obarie », di una speciale m agistratura genovese costituita principalm ente per il risarcim ento dei danni provocati da p irati genovesi, le cui funzioni, tuttavia, non sono state ancora ch iarite esaurien­

temente.

— 115 Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

l i - l u

1216 ottobre 11 Esem pio di denuncia.

A.S.S., Cartulario del notaio Saono, foglietto inserto tra c. 33 v. e 34 r.; c. 5 v.

Osservazioni: Si trascrive il testo della tav. LII.

Die m artis .XI. octubris.

(X Rubaldus Paglacia agit contra Tercium et petit ab eo equam unam blancam. Hoc ideo quia dictus Robaldus et Tercius inter se p erm u ta tio ­ nem fecerunt, in qua perm utatione dictus Robaldus et T ercius in ter se convenerunt quod dictus Paglacia ei dare debebat asinam unam et sol.

.XX. et dictus Tercius ei dare debebat dictam equam pro dicto canbio et sic ei Robaldo m anu ferivit dictum canbium et ideo agit et p etit ut supra, vel solvat dictus Tercius ipsi Robaldo sol.xx. iure capituli Saone et om ni iure.

La causa si apriva, su querela di parte, con la denuncia presentata oralm ente o per iscritto. Viene qui riprodotto un foglietto scio lto (tav.

LI) contenente una denuncia, scritta dal notaio Filippo di Scarm undia.

Il notaio di turno della curia, Oberto di Mercato, ha provveduto a trascri­

vere la denuncia nell'apposito cartulario (tav. LII), aggiungendovi la data di presentazione.

116 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v v. LI - LII

' T ^ ~ *&<& er\™ - M-nX ^ l i C A ^ y n '\^a e &<t+

4 .A ,w ? = f e - ’^ n t u

r-t+ rZ ip ' f t r t r ^ J p n + \K * n .r x * tr W t - 1’

^vTt.CL ^ '«p» ^ •»v & f è - 7 ì ? U t * \ t r - ^vrt-'?

p^èMrUftA- « k * n f ~ ‘■JJf^c^sAr-r A p m X ’. t . * ^ r J p y V * » ^ S - v c t- ^ 'l£ h * t t ,J e i -»**- 'fce^rtvvc—

'ìHKr5C‘ ^ ijW £*&*-«> , y ^ P * c f i

'f U & j X b o w a*»*», p t r t u t t — ^ « < t u c ^ r i T ’ t W * a Ì — 7 'fMhr* > r * -M.V j V t * ^ t — k'ICT*^ <f*" J p , ‘ V r

-j W r 7 ^ i * u * * v r t —.

/

W - i « # r -**' <*m*V

-pVjjW»A «up?T~ a w f rOr*1'**'- ~}f£F U*«»«*<- Owo.! <p~b*<r ^^oImIì ’-»rW. j*f t r ^ a r r " } W / f 4 4 l % * r d ^ r JV * h w ì t. ^ W ?

Utf-.- « te r .!* ,* * « U ^ p e * f v L U p r ^ .

- y r ^ p — P f

Tp4* jÀ^alp'■• <•'*? ** f ^ / *

>» f 'fgip^

>: :M

#>*■*»

t

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012 — 117

LUI proximum probandi et monstrandi totum id iuris quod monstrare voluerit in causa quam ipse habet cum Iacobo Iule de faxo .1. beccunarum quem sibi ipse Iacobus Iule petit et quem ponit in sol.c.

Die .vu. ianuarii.

Data est dilatio Raimundo Emengarde, qui est in Sicilia, ,vi. menssium ut veniat responsurus Bonavie Rustici et Rubaldo Buccaordei et Raimundo Rustici qui sibi petunt lb .L X . ianuinorum.

Die .xii. ianuarii.

Datus est term inus peremptorius domino Henrico, marchioni de Ponzo, ut veniat usque dies .vim . proximos venturos Saonam audire sen

Sia all’inizio della causa, sia durante il dibattimento, venivano ema­

nati m andati di comparizione delle parti o dei testimoni, ed eventual­

m ente concesse dilazioni per coloro che si trovassero momentaneamente a ssen ti dalla sede del giudizio. Tali atti venivano presentati agli interessati o ai loro fam iliari, oralmente o per iscritto, a cura del cintraco o messo com unale.

118 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v. L III

J p f - m-

*r V * y - A ^ G S T t o b S » ~

U ^ ~ U - V ^ w » -y

6 ^ v ^ r j j u 5 r .

* . . -* V r t . ° ^

" U W

1 ^ ^ ‘V jjCrivv

V-4-» X ttv -|-é^t t>t-<* <VWio ^ tw t« * nM S'^i'Tt ^ r r Ut- I (.♦W.'VtT- V l^ '^ W - l^ W ' M ei o.<-rxi vo p j.ÌVh^- {<rt*r*-*-< Sw-t^ S b < ^ ,1\T - iy>''VW w J ? W « l ^ V»' «ifü> '‘S f ^ T ' n ' ^ W ■ U*«««et. y- -vh W ^4Urt-v ì^tS^nà VjU^-ice *^jk=~

t . f

•' ?

“ * ; ^/. >

Ia^

"*** «-SaV^rn* Q$p« vnir»-»»'»! . ’ v j^ J S T ÿ S . \p^ S x Nfc*** -y i^ . ^Vvü*^. T t^W j •

w s L t , p t - , i u j 1^ ^ £ e. « j y i s .

’ - V . .a J

"*’ * ’ 'A .

i. îL» -i* : ■ . . t o ' : ; a» * - £ . . . ' .'•.

- 119 Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LIV

nes sive habitatores Portus Veneri compareant coram ipsis dom inis offi­

cialibus ad defendendum se a quadam sentencia lata cuntra ipsos homines nentibus contra ipsam sentenciam , ipsi domini officiales haberent ipsos hom ines dicti loci pro rebelibus et robatoribus dicti Iohanis de tanta

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Tav. LIV

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LV - LVI 1203 novem bre 18 E sem p io di deposizioni delle parti.

A.S.S., Cartulario del notaio Martino, c. 37 r.

In Dei nom in e nostri Iesu Christi amen. Incipiunt positiones et con­

fessio n es tem pore dom ini Guilielmi Guertii, Saonensium potestatis, facte .M .cc.iii., in d iction e .vi., die .xvm . novembris.

P resentata la denuncia, seguiva la contestazione della lite, mediante la quale il convenuto, respingendo le affermazioni dell’attore, trasformava in vertenza quella che era, fino a quel momento, una semplice petizione (e « petitio » si chiam ava anche, nella terminologia del tempo, la denun­

cia). Alla contestazione, che era spesso contemporanea ad esse, segui­

vano le « p o sitio n es » delle parti. Articolate in brevi proposizioni, cui si doveva rispondere affermativamente o negativamente, servivano a indivi­

duare m eglio i punti controversi sui quali si sarebbero prodotti i testimoni.

122 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v v. L V - L V I

mœÆ*.*em* :u^s«ató

V*s^ ^ U*'- -wy j^fcve

B

U j p C z ' ^ * 1HÛ * ç j*

„ I* - ^ A V . W « ^ £ « k é t e s ^

^ U r j r b ^ u

jp* • c** '^ ^ S K t'^ ’ *7 'y^ *

J * * ï “ ' J f ^ ^ - v S T u ^ e r " ^ v*vwfc • (. & -Wi-^ÎX ^Sf%

i < fc r r ^ .

....fiunt probationes in lite que etiam dicuntur positiones ad probandum id de quo principaliter quaeritur....

(Rolandino, S u m m a to tiu s artis notariae, Venezia, 1583, t. III, c. 67 r.).

v, > . f4i : ;•• < - — - *

- % r r 9 t$ * ~ T r = - l ~ ï - , rfn „ ^ , - / , ^ . f , ~ y t , ^ ^ r .

, fft . V*- . , - * '

!<•» •<** • &**é^ K

P n t* j | <>*• h A « ~ l S*mr f t r i T v n . -!<• A y.Avm |X . - M<* «VfV

rVi" jw>- i|' S < t r (/i+'-i&tf A.xAr**< l* W t r /“' fÊ*Mî*y tV « j *; X^A**i M. »J? , _

JV ; 3 ^ « tfH 'J r .r f m » - A vt »*r- f A trr*.f L ..< -*•**•.«*-«-*

^ W ^ t flnn*. fV.f* 'ifljf*- •>!' ^ aÌ^ac- r W > y f»'** jV#m A p i .l |. ^

«(MiAJHf*- • >1/

§ 1^ > . j - r f i l ..« Y - 5p ^ .f V ic v ' ^J'av% <4, b + " * * T ~

^ ÎW . **>»»,***•<” t W $ e r * r ~ y :* £ tr* ' f *f* P<t*-r*. /> £$*■ | • V * w R ^ |>Vr»«r - »*»♦» • A0*tH *+ * *"* « ^ y *1‘i * v f e - ^ r - r M -U t ^ r ® ‘ ' « • « v . ^ • " " T * ~ w . ;

Ir y—<-•* * r-*‘" v- ”•■ ^

• f . '•*' , ♦ » . A f A S r * *

» ^ ~ - ' ' V ? ' , 1 7 > t y ’ je ? .* ’

— 123 Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LVII 1203-1204 Verbale di deposizioni testimoniali.

A.S.S., Cartulario del notaio Martino, cc. 124 /•. e 146 v.

In nom ine Domini amen. Incipiunt testes et tituli tem pore domini W ilielmi Guertii, Saonensium potestatis, dati .M.CC.III., indictione .vi., die .XXVIII. octubris.

Testes Boniiohannis Vitii.

Item Item Item

Wilielmus Vitius, iuratus dicere veruni de supradictis titulis, tam pro una parte quam pro alia, interrogatus de primo titulo respondit sicut in titulo continetur. Interrogatus quomodo scit, respondit: «Q uia presens lui et m eis occulis vidi et audivi ». Interrogatus qui fuerunt Nadalengii qui fecerunt asaltum et qui fuerunt eorum amici et eorum adiutores qui erant secum , respondit: «De Nadalangis fuerunt Conradus Rustici et Arnaldus Grenna et Nadalis Clarii et Balduinus, filius quondam Boni­

iohannis Astengi, et Curllaspedi, scilicet Anselmus et Bonusiohannes et Trucus et quam plures alii de quibus nomen ignoro; eorum amici et adiu- vatores fuerunt isti: Brunus Amedee et Ansaldus Lcmbardus et m ulti alii quorum nom en ignoro ». Interrogatus quod cambium facere volebant super hom ines de Gaita et de quanto, respondit: « De lb.ccx. ianuinorum sicut continebatur tunc [in ] laude inde facta». Interrogatus quomodo scit quod esset voluntas domini Rogerii quod hoc cambium tunc fieret, respondit:

« Quia m ihim et precepit ut ego et Vicii et mei amici cambiremus et cape­

tatura degli interessati. Lo stesso documento che presentiamo prova che il notaio si preoccupava di scrivere subito ciò che gli veniva riferito a voce, lasciando ad un secondo tempo il completamento delle parti in bianco riservate ai titoli e ai nomi dei testimoni, presentati per iscritto.

.... dicta ipsorum testium debent scribi in actis curie per scribam co m m u n is....(S ta tu ti di Noli cit., p. 81).

124 — Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

-Tav. L V I I

« " ** %

*

****** - W T y ^ x ,. ; v ^ % w ,

a

\ f T

<

>

I- r ' >

’i;

r >

/

y

~n*A ^ - ( U - n .-te'. <Ttl r ^ ,ir

*** i , y ^ v , . . \ ^ r

t*-‘ ' j*S5‘: W * g - - * f *-u|Ln -p^W-w^V. r-w,v - f ^ t

| • S p ^ r \ ^ . ^ > , j L . * ^

A*t '^ - ‘^.' H -*«*'' ^ - W W - - \ 4 aV u-t

*U% i^-n«rv<i \ * v -y wU« ■ ^*" *^UtX' ^ •'*»~tV ■ < c K - |-»>' • \-.,‘

'l .V , v •' - X ^ . rJ - ’ ~ )

/ t 1 J ftW r^ ^ p « - J ü ! ^ K i ^o^-v *y ’^ 4' J

f • "U*r . . ^ ' "Vvcv^ ^W U- i'JUftîH. guitta ^

'?**)*■ '»'«*' U j W . * , ^ — Xtr ^vwbbÌ^U «.uSm^Vvm^,. 4 r»t\ ^ ( i u .

125

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LVIII

Testes Wilielmi Barbavarie contra Oliverium concarium. Ex eo quod W ilielmus de Parisiis comperavit tot gariofolos a Rollando M allono qui constaverunt lb.xvm . minus dr.x.; qui gariofoli fuerunt com perati prò societate de volta; in precio quarum lb.xvm. fuerunt racionate ille lb.x.

quas Oliverius predictus solvit Wilielmo bancherio.

Oliverius qui stat cum Wilielmo de Parisiis iuravit et dixit: « Scio Parisiis neque super Wilielmum Barbavairam, set credo quod W ilielmus Baibavaira duxit Rolandum ad banchum W[ilielm]i bancheri et quod fecis­

set ei alterare predictas lb.xvm. minus dr.xvm. Et bene scio quod consentivano infatti, spesso in accordo con la dottrina giuridica medie- va e, che alcuni atti processuali, specialmente le deposizioni testim oniali, venissero redatti da notai di parte. L’esempio riprodotto riflette sicura­

m ente uno di questi casi, provenendo esso da un cartulario di atti pre­

valentem ente privati.

1 26 — Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Tav. L V III

K * f t e f ^ v n \ h A M e % r <* o lta m T c^-yn-tfT • $*X9 '■

; X y w ’- è f w f i ’ < q w - r w / ^

t n n « « r f l l r . ^ r . | f ò W V r W . « w , * tMwtarwo.

4 ii» m CU jjpnrt»* ^ ~ y < m |f t tm »itr *’« *t, , r f<u’ «in* (ST f ^ e u t w f e ^

| « « v n $ ^ r m

+ f * " b J fy rm n S v m J è Ç j& tn , - ^ ^

* * & rn * tf, à * m T . W TMttr%„ f t

* 4 Ç 4 * lt CÒ« 2 <%rm h t S » * * , * , * t

*v»M • ì t n n ^ v a i » . i W { W v K (,.l%.{ ,14

* • r ìr '" * * »

,

^ P L f . ^7 ^ T 41^ .45,, '*■ n*»w - n.

P 1M ^ ^ W r p i i , n ^ \ \

„ Z i ,„ ,

. _ ,

V * * " : * v "

r m ' 1

« * 3* iUiirr* -, J f ^ n r . *.jf f a * # f & \ \ i u i f f «h» H 'n i 4 W v r <;? ,

^ w c , ^ r A l ) W , ; i W (

-■ A , - A , f c , N

7 * ■*•“' ' " W i ’” -1 • • » , .

»*’< * É M É i 4 j i É %

....Quilibet vero notarius qui fuerit civis Saone p ossit exercere pu­

blice officium notarie et testes recipere in Saona et p o s s e ....

(S ta tu ta antiquissim a Saone cit., p. 103).

— 127

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LIX

1396 giugno 19

Il podestà di Busalla trasm ette a 11’« Officium Robarie » un verbale di deposizioni testim oniali.

A.S.G., N.G., Notaio Pietro di Sanano, II, f. 195.

Egregii dom ini. Vestram recepi datam Ianue die .xr. iunii presentis continentem receptionem certorum testium in quadam questione ver­

tenti in curia vestra inter Opecinum de Pinu de Guiso et Andream Spi- nullam habitatores Pinu, agentes, et hom ines Savignoni et cet. Unde vobis respondeo quod unum testem quem dictus Andreas producere voluit super contentis in dictis vestris litteris et porrectis titulis recepi et exa­

minavi, dictum cuius signatum et sigilatum presentibus introclusum vobis m itto, paratus pro vobis ad quecumque alia. Data Buzalle .M.CCC.LXXXXVI., die .x v im . iunii.

Bartholom eus Tortella notarius, potestas Buzalle.

.M .ccc.L xxxxvi., die .in . iulii.

Deposita in iure et in presentia dictorum dominorum officialium per dictum Andream.

Quando erano necessarie testim onianze al di fuori della sede del processo, queste erano raccolte a cura delle autorità locali e trasm esse ai giudici che le avevano richieste. Non avendo rintracciato documenti del Duecento, riproduciamo due atti dell’« Officium Robarie »; lettera di accom pagnam ento e verbale di deposizioni testim oniali raccolte, per conto dell’« Officium », dal podestà di Busalla.

128 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Tav. LIX

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LX

Verbale di deposizioni testim oniali.

A.S.G., N.G., Notaio Pietro di Sarzano, II, f. 194.

Testes et attestationes testium productorum in curia dom ini pote­

sta tis Buzalle in observatione certarum litterarum dom inorum orticia- lium Officii Robarie com m unis Ianue datarum ibidem hoc anno, die .xi.

iunii presentis in quadam causa et questione vertenti in curia dictorum dom inorum officialium Officii Robarie inter Opecinum de Pinu de Guiso et Andream Spinullam , habitatores Pinu, agentes, et hom ines Savignom et cet., occasione boum, receptorum et examinatorum per me notarium infrascriptum et scribam curie Buzalle super porrectis titulis ad instan­

d a m et requisicionem dicti Andree agentis, in observatione dictarum litte­

rarum.

.M.ccc.Lxxxxvi., die .xvii. iunii.

Perronus de Ternano, homo subditus dominorum Spinullorum de Luchullo existentium in Buzalla, testis productus per dictum Andream, amo- nitus per m e notarium et qui iuravit ad sancta Dei evangelia, tactis corpo­

raliter scripturis, dicere veritatem tam pro una parte quam pro altera de hiis super quibus interrogabitur, rem otis odio, amore, prece, precio et cet., interrogatus et exam inatus per me notarium infrascriptum super porretis

titulis: .

Et primo super primo titulo qui incipit: primo videlicet quod dicti de Savignono et cet., ipso titulo sibi lecto et ad eius intelligentiam de verbo ad verbum vulgarizato suo iuramento testificando, dixit se tantum scire de contentis in dicto titulo videlicet quod ipse testis prope et citra festum Pasce se reperit in Savignono et ibi vidit quendam cui dicitur de Scoalu- pus qui duxerat ibi unum par boum, quos boves asserebat duxisse de Bi- sanne et quos dicebat esse cuiusdam Andree Spinulle comm orantis in Pinu;

tam en dicte depredationi non interfuerunt aliqui de Savignono quod ipse testis audiverit et licet dictus Scoalupus se tunc receptaverit in Savignono, non tamen eum assidue morari vidit ibidem.

Super secundo titulo qui incipit: item quod dicti depredatores, ipso titulo sim iliter sibi lecto, suo iuramento testificando, dixit se nichil aliud scire nisi ut supra in precedenti titulo testificatus fuit.

Super tertio titulo qui incipit: item quod dicti domini de Flisco et cet., sim iliter interrogatus et examinatus, suo iuramento respondit quod dicti boves steterunt in dicto loco Savignoni per tres dies vel circha; tamen nescit nec etiam credit quod dicti domini de Flisco dicte depredationi dede­

rint auxilium, consilium seu favorem nisi in quantum dicti boves receptati fuerunt.

Super quarto titulo qui incipit: item quod dicti boves et cet., similiter interrogatus et examinatus, suo iuramento respondit quod dum ipse testis et dicti boves essent in Savignono, dicti boves venditi fuerunt cuidam vocato Valente de Reihossi pro florenis novem auri et, ut sibi apparet, dicti boves tunc pauco plus valebant dicto precio quia boves tristes era n t....

Interrogatus super aliis interrogatoriis generalibus recte respondit.

Ultimo interrogatus et cet.

Extractum est ut supra de actis publicis curie dicti domini pote­

statis Buzalle, videlicet de foliatio petitionum et diversorum negocio- rum mei notarii infrascripti.

Bartholomeus Tortella notarius, potestas Buzalle et scriba dicte curie.

1396 g i u g n o 17

130 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v. LX Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LXI

Esempi di sentenze.

A.S.S., Cartulario del notaio Martino, cc. 190 r. e v.

In nomine Domini amen. Incipiunt laudes et sententie tem pore domini Petri de Ranfredo, iudicis et vicarii domini Wilielmi Guertii Saonensium potestatis, .m.cc.v., indictione.vm., mense februarii.

Die .xv. februarii.

A petitione quam fatiebat Vivaldus Bavosus adversus Gisullum Amici Nolaschi qua sibi petebat sol.xx. nomine mutui, dominus Petrus de Ran­

fredo, Saonensium potestatis viccarius, absolvit, visis utriusque partis rationibus et diligenter inspectis, Gisulfum predictum.

Die .xvi. martii.

In ecclesia Sancti Petri, presentibus testibus Gandullo Astabella, Girardo de Monte Silice et Baldo Rubeo. A petitione quam tatiebat Salvus Gavengus contra Vivaldum Urse de quadam sua portione unius osbergi quod ceciderat in mari, et quam portionem posuerat ipse Salvus in sol.

•XX., absolvit dominus Petrus de Ranfredo, iudex et viccarius domini Wi­

lielmi Guertii, Saonensium potestatis, dictum Vivaldum, visis diligenter utriusque partis rationibus, presente Bonavia Rustici, procuratore dicti Salvi.

1205 febbraio - marzo

L’atto conclusivo della causa, la sentenza, era scritto nello speciale cartulario « sententiarum ». La sua redazione si svolgeva, in genere, in due tempi: stesura (in segreto) del dispositivo e successiva pubblicazione in udienza pubblica. manuale che, perdendo l’originario carattere di minuta, veniva ad acqui­

stare lo stesso valore ufficiale del cartulario.

Alla riproduzione di una carta del registro di sentenze di Martino

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v. LXI

>t l u i f ì n j -z v i ^ Ì K a ^ W ^ - t V v u i - u

\ ; r r ^ v * .» «-■«♦wi ^ e « X v . x > »

^ ^ î r x V ^«feVÏ

. 1 - ~ * « o e - - v > v ^ ~^ v<W» >»L|dUvlt- -UV^',^V*tt| v » \k '

^

>■**■•■ * \> y a

r>7>i-^■x- u m .«\Ìvi ^ -V.W*.

^ » « 4

j

^ ' ^ T g - ^ t * x Ç^U Y^rVW ^ \ ^ v ^ AL . u%^

" * ~ y ^ ^4lu.-v.'

» V .t

....Debet iudex sententiam diffinitivam prius formatam in scriptis inserere et sic pu­

blice, officio presente, per se ipsum ex scripio recitare.... (Rogerii, S u m m a codicis, in Bibliotheca iuridica M edii Aevi, I, p. 83).

— 133 Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LXI1 - LXI 11

ravit suprascriptam vineam pro ecclesia et, si iuraverit, condempnentur ad restitutionem predicte medietatis dicte vinee dicti Iohannes de Ranco et Guillelmus de Valle et W lillelmlus Ricius.

Lata in capitulo Sagone, die lune .xx. iunii. Testes Obertus Caracapa, Philipus scriba. Salvus de Abone.

Sententia Anselmi, syndici dicte ecclesie, nomine ipsius ecclesie.

Die lune .xx. iunii.

(X Causa vertebatur ante dominum Rufinum Buccamnigram, iudi- cem consulum Sagone, inter Anselmum, syndicum ecclesie Sancte Marie de Castello, nomine ipsius ecclesie, ex una parte, et Iohannem de Ranco et Wilielmum de Valle et Wilielmum Ricium de Lavagnola, ex alia, cuius tenor talis erat: petebat enim ipse Anselmus, nomine dicte ecclesie, ab ipsis Iohanne de Ranco et Wilielmo de Valle et Wilielmo Ricio quatinus sibi, nomine dicte ecclesie, dimitterent medietatem vinee quam tenebat quondam Gandulfus Niger de Ranco, cui vinee coheret vinea ecclesie pre­

dicte, Anna, uxor quondam Willelmi Guercii, et costa. Hoc ideo petebat quia dicebat dictam vineam predicte ecclesie pro medietate, iure dominii, pertinere, et hoc ponebat pro pignore banni in sol.XL., et super his instru­

mentum livelli inducebat et ipsi Guillelmus Ricius et Guillelmus de Valle, pro se et pro fratre suo Iohanne de Rancho, confitebantur cannonicis dicte ecclesie medietatem de eo quod in libello continetur. Unde ipse iudex, visis et auditis rationibus utriusque partis, per sententiam condempnavit dictos Iohannem et Guillelmum de Valle et Wilielmum Ricium ut ipsi Anseimo, nomine dicte ecclesie, restituant medietatem dicte vinee, delato sacramento ipsi Anseimo, et ab eo prestito, quod scit vel firmiter credit quod vinea ipsa, pro qua lis est, est predicte ecclesie et quod Gandulfus Niger eam tenuit et laboravit pro ipsa ecclesia.

Lata in capitulo Sagone. Interfuerunt testes Obertus Caracapa, Phi­

lipus scriba, Salvus de Abone.

134 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v v. L X I I - L X I I I Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

LXIV

M a n d a to d i e s e c u z io n e di u n a s e n te n z a d e ll’« O ffic iu m R o b a r ie »

A.S.G., N.G ., N o t a i o Pietro di S a n a n o , II, f. 235.

1397 gennaio 20

Universsis et singulis dominis vicariis Riperie Orientis nec non pote­

statibus, rectoribus sive locumtenentibus potestatum quorum cum que lo­

corum ad quos présentes pervenerint salutem et vestrorum regiminum exitum cum honore. Notifficamus vobis quod pronunciavimus, sententiavi- m us et condem pnavimus infrascriptos homines locorum infrascriptorum et com unitatem infrascriptam, sive Cristofforum de Caneto, eorum curato­

rem, vigore cuiusdam sententie lacte per nos et testate manu notarii in ra- scripti .M.ccc.Lxxxxvi., die .v. septembris, ad dandum et solvendum Officio Robarie sive officio rerum et bonorum ablatorum et depredatorum per predictos et inferius descriptos Nicolao Spinule, Innoffio Picham illium et Iohanni de Oliva florenos quatuor millia auri sive libras quinque m illia ianuinorum et in omnibus et per omnia prout in dicta sententia conti­

netur. Eapropter, in iuris subsidium, vos rogamus et ortamur quatenus ex debito officii vestri dictis Nicolao, Innoffio e Iohanni sive eorum procura­

tori seu procuratoribus solucionem fieri faciatis et dari in solutum de bonis predictorum condempnatorum et inferius descriptorum de bonis m obillibus si extant ad racionem denari pro denario et si non extant v e l ... in bonis inmobilibus ad racionem de duobus tria, tantum quod bene valleant libr. quatuor milia octingenti quadraginta ianuinorum, restantes ad habendum ex quantitate predicta contenta in dicta sen­

tentia. Nomina quorum ut supra condempnatorum in dicta sententia et in ipsa contentorum et (et) descriptorum sunt hec: primo videlicet An­

tonius de Sanguineto, Guillelmus callafactus de Saona, Petrus Brancha de Recho, Bartholomeus Mussus de S ao n a....

Dactum Ianue .m.ccc.lxxxxvii., die .xx. ianuarii.

Officiales Officii Robarie

Communis Ianue Petrus de Sarzano notarius.

Non avendo rintracciato mandati di esecuzione di sentenza per il secolo XII, riproduciamo un documento analogo dell’« Officium Robarie ».

136 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

Ta v. LXIV

ì

— 137 Q r , ì

w d l J<; * <

t i i i s i

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

NOTA BIBLIOGRAFICA

Per la procedura giudiziaria in generale si veda:

P. T orelli, S t u d i e ricerche di diplom atica com unale, in P u b b lic a ­ zio n i della R. A cca d e m ia V irgilia n a di Mantova, Mantova, 1915.

V. Pongiglione, I l libro del podestà di Sa vo n a d e ll'a n n o 1250, in Atti d ella S o cie tà S a v o n e s e di Sto ria Patria, XXVIII, 1956.

su ll’« Officium Robarie»:

Mas Latrie, L ’« O fficium R o b a r ie » ou 'Office de la p ira te rie à G ên es a u M o y e n Age, in B ibliothèque de l’E co le des Chartes, 1892.

R. Di Tucci, D o cu m e n ti inediti su lla spedizione e su lla m a h o m a dei G e n o v e s i a Ceuta, in Atti della Società Ligure di Sto ria Pa tria, LXI, 1933.

R. Lopez, I G en ovesi in Affrica Occidentale nel m edio evo, in S t u d i s u l l ’e c o n o m ia ge n ovese nel M edio Evo , Torino, 1936.

1 3 8 —

Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2012

IL NOTAIO E LA CH IESA

Per le sue sempre crescenti necessità di documentazione, p er