گد لباقتم هطبار یسررب
اک ینوگر
یخیرات تلاحم دبل
رب
تیوه
نینکاس یعامتجا
)افلج( ناهفصا هنمارا یخیرات هلحم :یدروم هنومن
3 یدرگتسد یناوریش اضردیمح ،2اکولد هپزوج ،* 1یدرگتسد یناوریش اضردمحا 1 -یارتکد یادیدناک نم و یرهش یزیر همانرب ،سنارولف تاعلاطم هاگشناد ،یا هقط Ahmadreza.Shirvanidastgerdi@unifi.it 2 -رایشناد ، یا هقطنم و یرهش یزیر همانرب هدکشناد ، ،سنارولف تاعلاطم هاگشناد iuseppe.deluca@unifi.it G 3 -دشرا یسانشراک یرامعم ، ،ناگساروخ دحاو یملاسا دازآ هاگشناد Hamidrezashirvanidastgerdi@gmail.comهدیکچ
اج رب ثاریم نیرت گرزب ناونع هب یخیرات یاه تفاب هتفرگ یاج دیدج یاهرهش لد رد هتشذگ یاهرهش زا هدنام .دنا رامش ناریا رد یخیرات یاهرهش اهنآ یخیرات یاه تفاب و هجوت لباق دنتسه یصاخ ی هبترم رد اهنآ زا مادک ره و دنا هتفرگ رارق یدبلاک و یراتخاس یانغ و یخیرات تلاصا زا . رد رصاعم نارود یخیرات یاه تفاب ناریا اب یشاپورف ناینب یاه یتنس .دنا هتفرگ رارق یعامتجا و یدبلاک رادیاپان طیارش رد و دنا هتشگ هجاوم دوخ یعامتجا و ا اقم نی هل ییاضف یاهرتماراپ رییغت هک تسا هدش راوتسا ضرف نیا رب تلاحم رد یخیرات یدبلاک تارییغت اب یمیقتسم هطبار نآ دراد . ریثات تحت هک تسا نرق راهچ دودح تمدق اب نیشن ینمرا و درفب رصحنم یخیرات تلاحم زا ،ناهفصا یافلج لابند هب شهوژپ نیا .تسا هتفرگ رارق دوخ یعامتجا و یخیرات یاه شزرا لزنت دنور رد یرهش هعسوت یاه حرط للع یسررب و نتفای ییاضف تارییغت نیا د یم ناشن قیقحت نیا جیاتن .تسا هک ده یاه حرط عماج هش هعسوت یر رصاعم نارود رد ناهفصا هک تخانش نودب و هنیمز ا یاه شزر یگنهرف دوجوم یخیرات یاه تفاب رد نآ رب لیمحت اه و دنا هدیدرگ یرهش نازیر همانرب تلفغ نینچمه رد و یزاسدنمناوت هنمارا یعامتجا هاگیاج تیبثت ییغت داجیا ببس تار ییاضف رد یا هدرتسگ تسا هدیدرگ افلج . :اه هژاو دیلک ینوگرگد ، تلاحم ،یخیرات ،یعامتجا تیوه ،ییاضف تارییغت افلج .1
-همدقم
شیادیپ یموهفم رد هشیر و تسا ناریا و ناهج ینیشنرهش ماظن رد ینلاوط یا هچخیرات یاراد هلحم نوچ یگدنز یعمج مدرم و تاطابترا یعامتجا آ اهن اب مه دراد . یسررب یاه ناتساب یسانش و یخیرات ناشن یم دهد میسقت ییاضف اهرهش هب قطانم ینوکسم زا هلمج تلاحم یرهش هناشن یا زا یگدنز یرهش زا یاهرهش هیلوا ات رصع رضاح تسا [1-2] . هلاس دصکی دنور رد ماگ نیون یاهدرواتسد ندروآ تسد هب یارب باتش اب یناریا یتنس هعماج هک هتینردم ت تحت نآ ناکرا یمامت ،تشادرب ثا دنیآرف ری .تفرگ رارق هتینردم یزیر همانرب زا مه همادا رد و دیدرگ زاغآ یلمأت چیه یب ادتبا رد دنور نیا هک ییاجنآ زا یذفان و عماج یاه دوبن دنم هرهب اقیفوت ، ب ار یشیاتس لباق ت ه .درواین تسد رهش و یدنورهش نیا عاعشلا تحت هک دوب ییاه هزوح هلمج زا زینرگ رارق تلاوحت یتسیز یاه هویش رد رییغت اب و تف هک دوجوم یرهش دبلاک ادتبا رد .تشگ هجاوم یدیدج قیلاس و اهزاین اب ، تفاب نامه یو ببس هب دندوب یخیرات یاه ژ یگ س اب لباقت رد و دندیسرن رظن هب زور یاهتفرشیپ یوگخساپ ،صاخ یاه ا و تخ حرط و دیدج یاهزاس تفاب تلاصا و تیوه ،شنیب نیا .دندش هدرمش ریقح یرهش نردم یاه فده هتساوخان ار یخیرات یاه ت ینیزگ نکسم یارب هماع هاگدید رد ار اهنآ تلزنم و شزرا و داد رارق داد لزن . یهاگدید نینچ لابند هب و یتیعمج راتخاس ، خیرات یاه تفاب یدبلاک یتح و یگنهرف هک تشگ نارحب راچد نورد هب نوریب زا و نوریب هب نورد زا ییاه ترجاهم هطساوب ی تاعبت .دراد همادا نونکات نآ دشر هب ور
2
-قیقحت شسرپ
دصراهچ یتمدق ناهفصا یافلج هنمارا هلحم شیادیپ یاهزور نیتسخن زا .دراد هلاس ، و قنور رد یرثوم شقن افلج هنمارا .دنا هتشاد افلج هعسوت دیدرگ ببس ینیشن رهش هعسوت تسا ه ات هلحم رد دوب ناهفصا زا نوریب رد نیشن ینمرا یکرهش هک افلج رهش رصاعم تفاب ماغدا دنیارف نیا ریثات تحت و دوش ددرگ دوخ رد ییاضف تارییغت راچد . نیا ب قیقحت ر نیا راوتسا ضرف هدش ییاضف یاهرتماراپ رییغت هک تسا یخیرات تلاحم رد سم هطبار دراد نآ یدبلاک تارییغت اب یمیقت . اذل نتفای یپ رد قیقحت نیا خساپ هک تسا لاوس نیا " یخیرات هلحم تارییغت هچ ینونک نارود رد افلج ییاضف هتشذگ هب تبسن ار دوخ تسا هدرک هبرجت ؟ ت نیا للع و ؟تسا هدوب یدراوم هچ اتدمع تارییغ " . ع و تارییغت نیا ییاسانش لماو رب رثوم نآ ب ه ناونع لوا بیسآ هار رد مدق نی یسانش هدنزاس هاگآ یمادقا و رد تهج یاه یزیر همانرب یتآ .دوب دهاوخ3
قیقحت شور
یفیصوت شرگن اب هک شهوژپ نیا -تفریذپ تروص یلیلحت تسا ه نوچ یفلتخم یاه شور زا عوضوم تایبدا لیمکت رد رد ینادیم هعلاطم تروص هب یدروم هنومن شهوژپ سپس .تسا هدرب هرهب یا هناخباتک تاعلاطم و نوتم یسررب ،یخیرات قیقحت ناهفصا یافلج هلحم یخیرات تفاب دکوتا رازفا مرن زا هدافتسا و .دنک یم لیمکت ار دنیارف نیا4
تایبدا
قیقحت
ناریا یخیرات یاهرهش ماظن رد هلحم هدننک نییعت هدمع روط هب یعامتجا فلتخم تاقبط هژیوب و یداصتقا ،یعامتجا لماوع ،یخیرات تاقیقحت و تاعلاطم رثکا رد تسا هدوب ینوکسم یاه هلحم یدنبزرم [3-6] . موهفم لوا یولهپ هرود زا لبق ات هلحم هب ناونع یکی زا رصانع یلصا راتخاس ،یدبلاک و ىیاضف ىعامتجا یاهرهش ناریا رارمتسا هتفای تسا . ظاحل هب ،ىدبلاک اب هجوت هب هکنآ ىاهرهش ناریا ره كی خیرات و صاخ تیوه دوخ ار دنراد تلاحم هب تروص ىاه ىتوافتم لکش هتفرگ دنا هناشن و دامن و دندوب دوخ رهش یارب یا .[5, 7-10] هاگیاج تلاحم رد راتخاس ىدبلاک -ىیاضف و ىعامتجا ىارب هکنیا ناوتب شقن و هاگیاج تلاحم ار رد یاهرهش یخیرات ناریا ىسررب درک دیاب مه نامز هب ىاضف ىعامتجا -ىگنهرف و ىاضف ىدبلاک هجوت دومن و تاریثات لباقتم و طابترا گنتاگنت یموهفم نآ اه اب رگیدکی ار تخانش . ىاضف ىدبلاک تلاحم و لکش ىریگ نآ تحت لماوع فلتخم زا هلمج ىگژیو ىاه ىگنهرف مدرم ،نکاس ىگژیو ىاه ىعامتجا ( ىاهزاین مدرم و ىاهوگلا ىراتفر ) و تیعضو یداصتقا نینکاس هلحم و نینچمه لماوع ىعیبط و یمیلقا رارق ىم .دریگ هوحن لکش یریگ و عون تامدخ یرهش رد ره هلحم زین تحت ریثات لماوع روکذم رارق هتشاد تسا [11] . زکارم تلاحم طاقن ینوناک ، یعامتجا و یمومع نیرتهصرع یلحم و لحم دروخرب و عمجت مه هلحم یا اه بوسحم یم دش . نیا هنوگ ،زکارم امومع هب تروص ،ینادیم اب لاکشا یسدنه مظنم و مظنمریغ هدوب و هچرازاب ،لحم ،مامح ،دجسم بآ رابنا و ریاس نکاما ،یبهذم هسردم و یاهاضف یتامدخ رد فارطا نآ رقتسم یم .دش زکرم هلحم هاگ یطخ دوب و یشخب زا رذگ یلصا هلحم بوسحم یم دش . دوجو ،عونت یلماع تسا هک ببس یانغ تیوه رهش یم دوش . یاهرهش ،یزورما یبیکرت زا هدرخ یاهگنهرف یرهش دنتسه . یارب شیازفا یانغ یگنهرف رهش و شیازفا تاطابترا ، كیره زا هورگ یاه یموق و هدرخ گنهرف یاه ،یرهش زاین دراد هک یورملق صاخ دوخ ار هتشاد و هویش یگدنز شیوخ ار لابند .دیامن كی هلحم ،بوخ دیاب ینزاوت نایم تساوخ نینکاس یارب تولخ دروم زاین ناشیا ، یارب یرارقرب یتاجرد زا اهدروخرب و یرای نتساوخ اه و تکراشم رارقرب دیامن [12] . یاهرهش مسینردم زا سپ یناریا ( دمحاروپ 1331 ،) یاهرهش یناریا زورما ار زا ظاحل یدبلاک هب ود شخب هدمع یتنس و دیدج میسقت هاگدید زا .دنک یم یو شخب یتنس زا ظاحل یدبلاک رد ود هرود ینامز لبق زا ( مسینردم 1311 ) و نردم ( 1311 )دعب هب یاراد رصانع و یگژیو یاه صاخ هدوب دنا هک زا رگیدمه ازجم یم دنوش [13] . یسررب عبانم ىخیرات رد هرود رصاعم یادتبا( یولهپ لوا ات نامز )رضاح ناشن ىم دهد هرود نیا رد هک تارییغت ىساسا و هدرتسگ رد راتخاس ىعامتجا و ىدبلاک ىاهرهش روشک هب دوجو دمآ هک عبطلاب رب راتخاس تلاحم ىرهش زین ریثات .تشاذگ رییغت راتخاس ىدبلاک ،هلحم دورو وردوخ و تلوهس ناکما تکرح نآ رد تفاب ىاه ىنوکسم ثعاب بیرخت ىاضف ىدبلاک تلاحم ىخیرات هب هژیو زکارم هلحم ىا و لکش ىریگ تفاب ىاه ىجنرطش نآ رد دش ، هک رد نینچ تفاب ىیاه ورملق هلحم ىا رایسب فیعضت تشگ . نینچمه تارییغت رد راتخاس ىعامتجا ،هلحم اب رییغت راتخاس ىدبلاک هلحم .دیدرگ هلحم موهفم فیعضت ببس زا رظن تیریدم ،ىرهش داجیا یرادرهش اه ثعاب دیدرگ ات تلاحم هب تروص ىدادرارق فیرعت و تیریدم هلحم ىا ریز رظن نیا داهن ماجنا دریگ . رد نیا هرود نینچمه عاونا حرط ىاه هعسوت ىرهش اب وگلا رارق نداد دحاو ىگیاسمه ىبرغ ىعس رد هب ارجا رد ندروآ موهفم ىبرغ زا هلحم رد ماظن ىزاسرهش ناریا دندومن [14] .
5
-م یفرع-م
هدودح
یتاعلاطم
رهش زا جراخ رد نیشن ینمرا یکرهش ،افلج یخیرات هلحم نآ یانب هک تسا هدوب ناهفصا لاس هب 1113 زاب هیوفص نارود و ددرگ یم ( لکش 1 .) هعسوت و شیادیپ زا نرق راهچ دودح تشذگ اب ،افلج ا ناریا هنمار بهذم و نابز نوچ یگنهرف یاه تلاصا زگره هتسویپ دوخ یداژن یاه تلاصا ظفح رد و دنادن تسد زا ار شیوخ دندوب اشوک [15] . نامز رد هک هلاولاد رتیپ مان هب ییایلاتیا حایس ب سابع هاش ه دسیون یم دوب هدمآ ناریا : " سابع هاش نامز رد یبهذم یاه تیلقا شیوخ نیمزرس نیناوق و بهذم وریپ یتح و دنتشاد یصاخ یدازآ دنتشادن رما نیا رد یتلاخد یتلود نیرومام و دندوب زین " [16] . لکش 1 : م تیعقوم رد افلج یخیرات هلح یوفص ناهفصا [17] .رهش هعسوت و تیعمج دشر هطساوب زورما افلج ه گرزب ناهفصا رد ماغدا ا هدش اه هلحم رگید هب و تس هیبش ناهفصا رهش ی تسا هدیدرگ اب ، لاح نیا .تسا هدومن ظفح ار دوخ یگنهرف و یخیرات یاه صخاش زونه ،ناهفصا رهش ینونک تامیسقت ربانب لااب غابراهچ یاه نابایخ لصافدح هدودحم نیا .تسا هدیدرگ عقاو رهش نیا جنپ هقطنم رد افلج یخیرات هلحم ،تلم ناتسوب ، تسا یقیقد و دیحو ( لکش 2 .)
6
-هلأسم نایب
رامش ناریا رد یخیرات یاهرهش هجوت لباق اهنآ یخیرات یاه تفاب و دنتسه تلاصا زا یصاخ ی هبترم رد اهنآ زا مادک ره و دنا هتفرگ رارق یدبلاک و یراتخاس یانغ و یخیرات . ،دوجو نیا اب رد رضاح لاح یخیرات یاه تفاب ناریا اب یشاپورف ناینب یاه یتنس یرهش هعسوت یاه حرط تارثا هنیمز نیا رد یدیلک لماوع زا یکی .دنا هتشگ هجاوم دوخ یعامتجا و یخیرات یاه تفاب رب .تسا :زا دنا ترابع رصاعم نارود رد ناهفصا یرهش هعسوت عماج یاه حرط هچخیرات 1 -1331 ناهفصا رهش هعسوت حرط نیلوا : 2 -1331 عماج حرط نیلوا : 3 -1311 عماج حرط نیمود : 1 -1333 )لوا هلحرم( یلیصفت حرط یرگنزاب : [19] . تفاب یاوتحم و هنیمز هب هجوت نودب و یبرغ یرادرب وگلا اب هک اه حرط نیا یخیرات یاه رد ،دنا هدیدرگ هیهت داجیا نور د .دنا هدوب راذگ رثا افلج یخیرات تفاب یعامتجا و یکیزیف یاه تیفیک لزنت و ییاضف تارییغت رب اه حرط نیا تارثا همادا رد رظنم .تسا هدیدرگ یسررب افلج یگنهرف و یخیرات یوفص یافلج رصاعم یافلج یخیرات تیمها اب یاه نامتخاس لکش 2 : هشقن رصاعم نارود رد افلج یخیرات هلحم یدنبزرم [18] .7
-افلج رد ییاضف تاریغت للع یسررب
رباعم هکبش رد تارییغت رد بلغا ىاهرهش ىخیرات ،ناریا نامزاس ىیاضف اهرهش رب دنویپ نایم زکرم رهش و زکارم تلاحم ، زا قیرط ىاهرذگ ىلصا و نادیم اه راوتسا هدوب تسا [20] عبات رهش و هلحم دنویپ نیا . ن دیعس .تسا هدوب یبتارم هلسلس ای :دسیون یم هراب نیا رد " بتارم هلسلس هب هس ،تروص هلسلس ،یسرتسد بتارم ىدرکلمع و ىیاضف دوجو هتشاد هلسلس .تسا بتارم ىسرتسد هلحم ار زا یاه ددرت یروبع رد ناما هگن ىم تشاد و ىگژیو مارآ ىشخب نآ ار یارب نینکاس هلحم سوملم و ظوفحم ىم هلسلس ،دومن بتارم یدرکلمع ىنعی رارقتسا تامدخ و یاهدرکلمع رد یمومع زکارم تلاحم خساپ یوگ یبسانم هب یاهزاین نینکاس دوب و بتارم هلسلس ىاضف ىمومع هب ،ىصوصخ هب تیمرحم و ىاهورملق كیره اهاضف زا خساپ ىم داد " [21] . یاه لاس نیبام 1310 ات 1321 هدولاش یلصا یاه یشک نابایخ اه لاس نیا رد .دش هتشاذگ ناهفصا ،یناشاک و یماظن میکح ،ظفاح ،فتاه ،نییاپ غابراهچ نابایخ لیعامسا لامک رهش رد رگید نابایخ اه هد و ثادحا دندش [22] . افلج یدبلاک تفاب رب اه حرط نیا تارثا دنور یسررب رد نازیم هسیاقم هب سپس .تسا هدیدرگ نییعت ینامز هرود هس یقیبطت هسیاقم شور اب هرود ره رد هداد خر یدبلاک تارییغت دنترابع هرود هس نیا .تسا هدش هتخادرپ نارود ره یاه هشقن :زا 1 -( رصاعم نارود زا لبق 1311 ) 2 -نیلوا زا لبق ( ناهفصا یرهش هعسوت حرط 1311 ات 1331 ) 3 زا دعب 1331 وا یارجا و ناهفصا یرهش هعسوت حرط نیل نونک ات ( فلتخم نارود رد رباعم یاه هشقن هسیاقم لکش 3 نیبم ) طیارش یرهش عماج یاه حرط ریثات تحت هک تسا هتکن نیا .تسا هدیدرگ لیهست افلج یخیرات تفاب لخاد رد وردوخ دورو هیوفص نارود افلج شیادیپ و یرهش هعسوت حرط نیلوا زا لبقو رصاعم نارود زا دعب 1333 عماج حرط نیلوا و ناهفصا لکش 3 : افلج یخیرات تفاب رباعم هکبش رد تارییغت دنور [23] .یاه نابایخ ثادحا اب افلج یخیرات تفاب یور رب رباعم یجنرطش هکبش حرط قابطنا :دننام( روحم هراوس وت ،یماظن میکح دیح دادرهم و ) تفاب ندرک هکت هکت رد ییاضف تسسگ داجیا و .دنا هدوب راذگرثا مادقا نیا اب داضت رد لصا سرتسد بتارم هسلس رد ی یناریا یخیرات تلاحم هدوب نیا .تسا شرگن هک دهد یم ناشن هسیاقم عماج یزیر همانرب ،یخیرات یاه تفاب اب ییورایور رد .تسا هدیدرگ افلج یدبلاک راتخاس نتفر نیب زا ببس هنوگچ رصاعم نارود رد ناهفصا یرهش هعسوت یاه حرط هک وت نودب هج نیودت یخیرات یاه تفاب یگنهرف یاه شزرا هب هدش ،دنا هب اهنت ف تسسگ و ییاض جتنم هلحم یدبلاک مرف رد رییغت داجیا دنا هدیدرگن هکلب اه حرط نیا هطساوب ، و دنا هدیدرگ بیسآ راچد ناهفصا یافلج یخیرات یاهزرم هیحان نیا یعامتجا تیوه و نوریب هب نورد زا ییاه ترجاهم هطساوب گ نارحب راچد نورد هب نوریب زا .تسا هدیدر و بیرخت یاه یزاسون اب گنهامهان یخیرات تفاب مسینردم و رهش هعسوت ریثات تحت افلج هلحم یخیرات تفاب رصاعم نارود رد شوختسد تلاکشم هدیدع یا هدش تسا . رد عقاو مدع هجوت هب یحارط و همانرب یزیر یرهش هنیمز ،ارگ هدیدان نتفرگ شزرا یاه یدبلاک و ریغ یدبلاک دوجوم تفاب رد و یارجا حرط یاه هدزباتش رجنم هب گنرمک ندش یاه شزرا یخیرات ( یلیلخ .تسا هدیدرگ نآ 1332 :دسیون یم ) " هلحم رد رگا افلج هقطنم یمیدق رایسب یا هلحم زا یکی هک ناشارتگنس ا تمس هب نانز مدق ،دسر یم هیوفص هرود هب نآ تخاس نامز و تس ردرس رانک رد ،دیورب شیپ اه یزیربت هلحم و یتشخ یاه هناخ یمیدق یاهاسیلک و یلگ ، اخ نیب یم ار نوگمهان زاسون یاه هن ی د هک نیرمرم یاه گنس و گنر زبس سکلفر یاه هشیش اهنآ دشک یم شلاچ هب ار افلج یخیرات تیوه " [24] . عقاو هب هلحم زا تظافح حرط ناونعب هچنآ ج هدیدرگ نیودت افل ،تسا رد حطس نیرت نییاپ یارجا هب قفوم همانرب یا ی هچراپک صوصخ رد طباوض و یرامعم یحارط دربراک ینامتخاس حلاصم دنا هدوبن یخیرات تفاب رد . افلج یخیرات تفاب ندوب یتیریدم دنچ تظافح یاه حرط یزاس هدایپ تلاکشم هدمع زا هولاعب .تسا هدوب نآ رد ییاناوت مدع نامزاس هجدوب نیمات رد یگنهرف ثاریم تمرم یرادیرخ مدع ،هدیسر تبث هب یخیرات یاه هناخ و ای یربراک رییغت نیا کلاما یتلود یاه نامزاس طسوت ، یراذگ شزرا و لکش 4 : ییاضف تارییغت داجیا ببس افلج یخیرات تفاب رد یزاس هبترم دنلب و گنهامه ان یزاسون تسا هدیدرگ نآ رد [25] .
ت نییاپ رایسب یغلبم اب اهنآ شیادیپ ببس تفاب رد دوجوم کلاما رگید زا ر ناکلام طسوت کلاما بیرخت دنیآرف درگ هدی .تسا اه یزاسون و بیرخت تفاب اب گنهامهان دمآراکان رب یلیلد هک و اه تسایس ندوب ،تسا یخیرات یاه تفاب تیریدم یاه همانرب یامیس ار افلج زورما اب هسیاقم رد رظنم رتسگ تارییغت راچد نآ یخیرات ( تسا هتخاس یا هد لکش 1 .) ناناملسم رارقتسا افلج رد هنمارا ترجاهم و حرط رد هدش ینیب شیپ رباعم هکبش یرهش هعسوت یاه رد ناهفصا ،رصاعم نارود تفاب و هنیمز نتفرگ رظن رد نودب یخیرات هلحم هارمه هب ،تفاب اب گنامهان زاس و تخاس ماظن تایح .تسا هدینادرگ لکشم راچد ار افلج یعامتجا و یخیرات ،ناریا یزاسرهش یتنس ماظن رد هلحم ورملق میرح یصخشم تسا هک ابیرقت یارب یمامت نینکاس هلحم هتخانش هدش دوب و نمض نآ هک طسوت كی هار یلصا دوخ ار هب رازاب رهش ای دادتما هار یلصا یهتنم هب رازاب لصو یم ،درک هب نامه بیترت دوخ ار زا یاضف یمومع و رپ کرحت نآ رود هگن یم هتشاد تسا [17] . رد ورملق نیا و داحتا ،ییاضف كیکفت یگتسبمه داجیا نیب یاه هورگ دنک یم شقن یافیا یعامتجا . لماوع ىفلتخم ثعاب داجیا ،طابترا داحتا و ىگتسبمه ىعامتجا رد تلاحم ىم هدش ،تسا دننام نید و بهذم ( هلحم ناملسم ،اه هلحم ىدوهی ،اه هلحم .)هنمارا هب نیا بیترت بیکرت یعامتجا نانکاس یرایسب زا هلحم اه زا اههورگ و ییاهرشق دننامه و مجسنم لیکشت هتفای دوب . ىرایسب زا نیققحم دندقتعم هعماج ىرهش ناریا رد لوط خیرات دوخ هب ىگچراپکی و ىگتسبمه مزلا دیسرن و رد لباقم نینچ ىگچراپکی و ىگتسبمه رد حطس تلاحم ىرهش داجیا دش هک ثعاب تکراشم نینکاس رد روما هلحم ناش دیدرگ [5-6,9] . هلحم ورملق نتفر نیب زا اب افلج دمآ دیدپ یا هتخیمآ مه رد یعامتجا راتخاس ، هک تسا ه رد ار نآ ناینب اب داضت موق و یبهذم ی تسا هداد رارق دوخ . یجوم ،رییغت نیا هطساوب رارقتسا ناکم نیا رد دنتسه ناناملسم بلغا هک رهش دیدج تیعمج زا هتفای و ار افلج ینمرا افرص یا هلحم زا ( دنا هتخاس جراخ نیشن لکش 3 .) ( ولناصا 1331 دسیون یم هراب نیا رد ) " رد هرود ىولهپ هب لیلد شرتسگ رهش ناهفصا و دایدزا تیعمج ىهورگ زا ناناملسم رد تلاحم تیلقا نکاس دندش " [18] . هچ رگا هعسوت یاه حرط رد رصاعم نارود رد ناهفصا رهش یخیرات یاهزرم نتفر نیب زا دنا هدوب راذگ رثا ناهفصا یافلج ، یلو شقن یرهش نازیر همانرب رد و تیوقت ینیرفآزاب نوناک ،هنمارا یعامتجا رگید یلماع ناونع هب ییاضف تارییغت شیادیپ رد لاوس دروم یخیرات تفاب رد .تسا نیشن هنمرا هلحم رد یبهذم زکارم و دجاسم ثادحا هب افلج رد رارقسا زا سپ ناناملسم دنا هدومن تردابم . رد رما نیا لیلقت سح تسا هدوب راذگ رثا یخیرات تفاب یعامتجا راتخاس رییغت و قلعت ( لکش 1 .) نازیر همانرب یوس زا هجوت مدع نیا یرهش هنیمز تسا هتخاس مهارف ناریا زا جراخ هب افلج هنمارا ترجاهم رد ار یا هک رد ،هنمارا تیعمج شهاک یعامتجا هاگیاج فیعضت و نانآ داجیا یعامتجا راتخاس رد رییغت افلج .تسا هدوب راذگ ولناصا :دسیون یم هراب نیا رد " سپ زا ىزوریپ بلاقنا یملاسا ، تیعمج لکش 5 : تفاب لخاد زا یماظن میکح نابایخ روبع ندرب نیب زا و تفاب ندش هتسسگ ببس افلج یخیرات تسا هدیدرگ نآ یخیرات یاهزرم [25] .
ىحیسم رهش ناهفصا هب لیلد ترجاهم هب اکیرما و اداناک هب روط ىریگمشچ شهاک تفای تیعمج هکیروطب 1131 نابآ یرفن لاس 1333 هب 3333 نابآ رد رفن 1313 دیسر " [18] . یا هلحم یمومع یاهاضف تیفیک لیلقت ،تیفیک یگنوگچ كی زیچ ای كی هدیدپ یم دشاب هک ریثأت یفطاع و ینلاقع یصاخ رب ناسنا دراذگیم . تیفیک ثعاب زیامت هدیدپ اه زا مه هدش و دناوتیم لصاح مرف ( یاهتیفیک یروص ای لامرف ) درکلمع ، ( تیفیک یدرکلمع ) و ای انعم ( تیفیک موهفم )ی دشاب [27] . رد ههجاوم اب شجنس تیفیک كی رصنع یرهش ریظن هلحم یمومع یاضف یاب د ود عون تشادرب زا م موهف تیفیک دم رظن رارق دریگ . ینعی هعومجم یا زا شزرا اه و سایقم اه هک لباق هزادنا یریگ دنتسه ( ریظن ،اهمرف لاکشا دروم ،هدافتسا تابسانت ییاضف و )هریغ هک طوبرم هب دوخ طیحم هدوب و لقتسم زا دارفا هدافتسا هدننک یم نشاب .د زا فرط رگید هعومجم یا یاهشزرا ینهذ و یناور مه دوجو دنراد ( ریظن ،ییابیز یتحار و ،شیاسآ ساسحا قلعت هب طیحم و )هریغ هک زا دارفا هدافتسا هدننک زا طیحم تأشن دریگیم و یتیهام ینورد نراد .د بیکرت نیا ود عون شزرا و رایعم تسا هک رد عومجم هدنزاس تیفیک طیحم هدوب و یارب داجیا كی یاضف یمومع اب تیفیک هلحم سایقم رد یم تسیاب رظندم رارق ریگ .د شهاک تیبولطم هصخاش یاه یفیک رد یاهاضف یمومع یرهش )یا هلحم و( یکی زا یتلاکشم تسا هک یاهرهش زورما ناریا اب نآ تسد هب دننابیرگ و زا اجنآ هک یاهاضف یمومع هلحم ، یلجت یلحم یعامتجا یاه نوناک یناکم و روضح یلاها ،دنشابیم رثا لباقتم شهاک تیفیک یاهاضف یا هلحم یمومع رب لزنت تیفیک یگدنز یعامتجا یلحم ، قمع و داعبا نیا لکشم ار نشور رت دزاسیم . یمومع یاهاضف افلج هلحم رد زگرب تهج رد یتیفیک یاراد دنتسه هنمارا یاه لاویتسف و اه نشج یرا هک قلعت سح داجیا تهج رد دناوت یم لکش 6 : افلج هنمارا هلحم رد ناناملسم یبهذم نکاما و دجاسم [26] . هنمارا یاهاسیلک ناناملسم یبهذم نکاما و دجاسم
دوجو نیا اب .دنشاب رثوم رهش یگنهرف یانغ شیازفا و تفاب قامعا ات وردوخ دورو لیهست یکاح هلحم یمومع یاضف لخاد هب و هدایپ تکرح رب هراوس یاهروحم هبلغ زا تیفیک لیلقت و نیا اهاضف یزیر همانرب رد شرگن عون نیا هجیتن .تسا اه تفاب رات ی یخی ، یمومع یاهاضف تیفیک شهاک یا هلحم یعامتجا تلاماعت فیعضت نآ لابند هب و افلج رد ( تسا هتشاد هارمه هب ار لکش 1 .) هطوحم زا مرف رییغت دنور و نیمز تمیق شیازفا یراجت بطق هب یخیرات .تسا هدیدرگ لیدبت نآ ییاضف راتخاس یارب یدج رایسب یدیدهت هب افلج هدودحم رد نیمز یداصتقا یقرت و ناکلام نابحاص ژارتم اب ییاه هناخ یاراد هک یمیدق یاه هناخ دنتسه لااب یاه داجیا رد یعس یزاس هبترم دنلب و دوخ یاه هناخ بیرخت اب م یداصتقا تیعقوم لماک یاه هنیزه نیمات رد یخیرات تفاب تیریدم ماظن هک تسا یلاح رد نیا .دنتسه دوخ یارب یرت بسان ثادحا رباعم هکبش .تسا هدوب ناوتان یخیرات یاه هناخ هب یگنهرف و یتامدخ ،یتلود یاه یربراک یاطعا ای و یرادهگن و تمرم لج یخیرات یاهزرم ندش وحم و ییاضف تسسگ ببس هک هدیدرگ هزورما ،دش اف رد یراجت فادها یارب ییاه یزاس هبترم دنلب اب .تسا هدیدرگ هجاوم دوخ روحم رانک لکش 3 یزاس هبترم دنلب ببس هیحان نیا رد نیمز تمیق شیازفا هنوگچ هک دهد یم ناشن یراجت عمتجم نیدنچ ثادحا .تسا هدیدرگ اهرذگ روحم رد یراجت و یخیرات تفاب لخاد رد ینوکسم یاه هب نردم هویش اب یخیرات یتفاب زا افلج هرهچ رییغت ببس ینوکسم یاه یزاس هبترم دنلب هارمه -یراجت یبطق هب یگنهرف -گ یداصتقا .دنا هدیدر یتظافح حرط نیودت ای و راهم رد لوئسم یتلود یاه نامزاس ییاناوت مدع و ینونک نارود رد افلج رد نیمز تمیق شیازفا تارثا افلج یارب عماج فیعضت و یخیرات تفاب زا یا هدمع تمسق نتفر نیب زا ببس نوناک .تسا هدیدرگ تفاب نیا رد هنمارا یعامتجا لکش 3 مه هارمه هب لماوع نیا .دراذگ یم شیامن هب هدش هراشا فلتخم لماوع تحت ار افلج رد ییاضف تارییغت دنور یبوخ هب هنیزه نیمات رد ناکلام یناوتان و ناراد هیامرس یداصتقا ییوج دوس وس كی زا .دنا هدوب رثوم افلج رد یلوفا یدنور یراذگ هیاپ رد ارییغت هنیمز یرادهگن و ظفح یاه ببس ییاضف تارییغت نیا رگید یوس زا .تسا هدیشخب تدش ار تفاب اب گنهامهان ییاضف ت فیعضت یاه نوناک ناملسم یا هلحم هب نیشن ینمرا یا هلحم زا افلج لیدبت و هنمارا یعامتجا -ینمرا .تسا هدیدرگ نیشن لکش 7 : و یخیرات تفاب قمع هب وردوخ ذوفن .افلج یخیرات نادیم تیفیک اب یمومع یاضف شیامن مدع [17] .
8
-یریگ هجیتن
رصاعم نارود زا لبق ات هلحم یاه یرهش ناریا یاراد هدودحم ی صخشم ، بیکرت یعامتجا سناجتم و تیوه رادم و هب ظاحل یداصتقا یاراد ییافکدوخ یبسن هدوب تسا . هزورما هطساوب عماج یاه حرط یزیر همانرب مدع و رهش هعسوت ارگ هنیمز ، ییاضف راتخاس تلاحم نیا رییغت راچد یخیرات یاه شزرا لوفا دنور رد ار نانآ و تسا هدیدرگ یگنهرف و .تسا هداد رارق دوخ لماوع یسررب فده اب شهوژپ نیا رد رثوم شیادیپ ییاضف تارییغت .تفریذپ تروص ناهفصا هنمارا یخیرات هلحم رد یاتن ج نیا شهوژپ دهد یم ناشن هطساوب ،دنا هدش یرادرب هنومن مسینردم نارود یرهش یاه حرط زا هک رهش هعسوت عماج یاه حرط هک هارمه هب لماع نیا .دنا هدیدرگ افلج رد ییاضف تسسگ داجیا ببس یخیرات تلاحم راتخاس و هنیمز تخانش مدع یریدم دوبن ت رد یاهزاس و تخاس رب تراظن رد هچراپکی هجوت مدع و ،نآ زا تظافح و یخیرات تفاب نو تیوقت رد یرهش نازیر همانرب و هاگیاج ینیرفآزاب هنمارا یعامتجا افلج رد رد رثوم لماوع رگید زا شیادیپ .دنا هدوب لوفا هب ور دنور نیا هزورما اس یب شیازفا هقب نیمز تمیق رد دنور نیا .تسا هدیشخب تدش ار دنور نیا افلج ببس رییغت رظنم زا افلج ییاضف مرف ی یخیرات -گنهرف هب ی یراجت یبطق -یداصتقا هدیدرگ تسا رد لوفا هب ور دنور ندومن فقوتم . یخیرات تفاب افلج دنمزاین نیودت حرط تظافح و نیا .تسا نآ یارجا یلوتم ندومن صخشم حرط اب دیاب درکیور تیوقت ینیرفآزاب و یاه نوناک هنمارا یعامتجا روظنم هب فا شیاز رد یلحم تکراشم یخیرات تفاب زا تظافح و یگنهرف و یخیرات تیوه یبایزاب نینچمه رد نیودت افلج .دوش دومن رظنفرص زا ن نینچ نیودت یحرط دناوت یم یدوبان ببس و هدیشخب تعرس ار لوفا هب ور دنور نیا افلج یگنهرف رظنم م زا یشخب ناونعب ثاری یگنهرف یلم .ددرگ هقبط كی هقبط ود هقبطراهچ جنپ هقبط لکش 8 : افلج یخیرات هلحم رد هینبا تاعافترا هشقن [26] .عبانم
[1] Mumford L. the city in history: its origins, its transformations, and its prospects, Fine Communication, 1961. [2] Smith ME. The archaeological study of neighborhoods and districts in ancient cities. Journal of
Anthropological Archaeology, 29 (2): 137-154, 2010. [3] ا ،فرشا . ا مولع همان ،یملاسا هرود ناریا رد ینیشنرهش یاه یگژیو هرامش ،یناسن 1 ،نارهت ،لوا هرود ، 1333 . [4] ،هداز ناطلس .ح رد ینیشنرهش و رهش خیرات رب یا همدقم ،نارهت ،ریبکریما ،مود پاچ ،ناریا 1311 . [5] ،یبیبح .م.س نآ یدبلاک یامیس و رهش موهفم زا یخیرات یلیلحت ،رهش ات راش زا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،موس پاچ ، 1331 . [6] ،هعیش .ا ا رد هقطنم و رهش اب ،نارهت ،تعنص و ملع هاگشناد ،ناری 1331 . [7] ،یکملاف .م یخیرات یاهرهش و اهانب یزاس هدنز زاب ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،موس پاچ ، 1311 . [8] ،هداز یقن ،.م ،نایدورد .م هاگشناد تاقیقحت و مولع دحاو یرامعم و رنه همانلصف ود ،رهش تیوه ،یناریا ندمت تیوه ینابم رد راذگ موهفم نییبت ش ،یملاسا دازآ هرام 3 ،ناتسمز و زییاپ ،مود لاس ، 1331 . [9] ،دازکاپ .ج رامش ،هفص همانلصف ،یندم تکراشم یخیرات عناوم یبای هشیر یارب ییاپورا و یناریا یاهرهش یقیبطت یسررب ه 31 ،یتشهب دیهش هاگشناد ، ،نارهت 1331 . [10] ،یلسوت .م رگ میلقا رد یرامعم و رهش تخاس ،نارهت ،ون دنویپ و مایپ ،كشخ و م 1331 . [11] ،یملاسلاا هقث ،.ع ،هداز نیما .ب ىسررب ىقیبطت موهفم و لوصا هب راک هتفر رد هلحم ىناریا دحاو و ىگیاسمه رهش تیوه ،ىبرغ ،مهدزیس هرامش ، ،متفه لاس 33 -13 ، 1312 . [12] ،بیبح .ف ژولونکت و مولع ،یزاسرهش نتم رد یرادیاپ درکیور ،كی هرامش ،مهن هرود ،تسیز طیحم ی 1331 . [13] دمحاروپ ا ، ،. ینادزی .ح.م ، یناریا یاهرهش یدبلاک تلاوحت رب مسینردم ریثات -زیربت هنومن یملاسا ، ییایفارغج تاقیقحت 22 ، 1 ، 32 -21 ، 1331 . [14] یملاسلاا هقث ، .ع ،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یزاسرهش یارتکد هلاسر ،ناریا رصاعم یاهرهش رد هلحم موهفم هب یلیلحت یدرکیور ت ،ناره 1331 . [15] ،نایناهوهرد .ه خیرات ىافلج ناهفصا ، رشن هدنز ،دور ناهفصا ، 1311 . [16] ،هلاولاد ،یگنهرف و یملع تاراشتنا ،مود پاچ ،افش نیدلا عاعش :همجرت .همانرفس .پ نارهت ، 1831 . [17] اس ناهفصا رهش یزاسهب و یزاسون نامز م ریواصت و اه هشقن ، ،ناهفصا ،ناهفصا یافلج یخیرات هلح 1311 . [18] ،ولناصا .ح تمرم ىرهش و هدنززاب ىزاس نوناک ىاه ىعامتجا و ىسانش بیسآ رد تفاب ىخیرات هلحم ىافلج نپ لاس ،رهش تیوه ،ناهفصا ،مج تاحفص ،ناتسمز و زییاپ 11 -21 ، 1331 . [19] ناهفصا یرهش هعسوت یاه حرط هچخیرات ، یتنرتنیا هاگیاپ ،ناهفصا http://www.isfp.ir/web/urban/82 ، دیدزاب 11 / 11 / 1311 . [20] ،یلسوت .م اقیقحت و تاعلاطم ،ناریا رد ینوکسم یاهاضف و یرهش یحارط یاه شور و لوصا ،نارهت ،ناریا یرامعم و یزاسرهش ت 1311 . [21] ،ایندیعس .ا ینایک فسوی دمحم ششوک هب ،موس دلج ،ناریا یاهرهش رد مق رهش ،نارهت ،یهاگشناد داهج تاراشتنا ، 1313 . [22] ،ىقفش س . ییایفارغج ىرهش ناهفصا ، تاراشتنا هاگشناد ،ناهفصا ناهفصا ، 1331 . [23] ناگدنراگن .
] 24 [ .و ،یلیلخ ،دنشورف یم ناموت نویلیم كی یرتم ار ناهج فصن یتنرتنیا هاگیاپ ،یگنهرف ثاریم یرازگربخ http://chn.ir دیدزاب . 11 / 11 / 1311 . [25] .ناهفصا رنه هاگشناد صت ییاوه ریوا زرتیپ اترام یخیرات یانب ،ناهفصا ، 1311 . [26] .سراپ ناهج شقن رواشم نیسدنهم حرط یرگنزاب ،ناهفصا جنپ هقطنم یلیصفت یرادرهش ،ناهفصا 1333 . [27] ،راکلگ .ک یاه هفلوم هدنزاس تیفیک یحارط ،یرهش ،هفص همانلصفود هرامش 32 ، 33 -11 . ، 1331 .
