Investigation the Interrelationship of physical transformations of historical quarters on the inhabitant’s social identity Case study: historic Armenians quarter of Isfahan (Julfa)

Investigation the Interrelationship of physical transformations of

historical quarters on the inhabitant’s social identity

Case study: historic Armenians quarter of Isfahan (Julfa)

Ahmadreza Shirvani Dastgerdi, Ph.D. Candidate, Department of Architecture, University of Florence, Italy Giuseppe De Luca, Associate Professor, Department of Architecture, University of Florence, Italy Hamidreza

Shirvani Dastgerdi, Master of Science, Department of Architecture, I.A. University, Iran

Paper presented to 3rd International Congress On Civil Engineering, Architecture & Urban Development 29-31 December 2015 - Shahid Beheshti University, Iran -

http://www.civilica.com/Paper-ICSAU03-ICSAU03_1830.html Abstract

Historic urban fabrics are situated among of modern cities as the remained heritage of past cities. In Iran, the number of historic cities and their fabrics are significant and each of them are standing in specific level of historical authenticity and physical diversity. In the contemporary era, Iranian’s historic fabrics are confronting with the collapse of their social and traditional foundations and have putted in unstable social and physical condition. This article has organized based on this hypothesis that physical changes in the historical quarters has a direct Interrelationship with spatial changes. Isfahan’s Julfa is a unique historic quarter with antiquity of almost four centuries which has encountered with declining its social and historical values. This study sought to discover the current spatial changes and their reasons in Julfa. The results of this survey show that contemporary Isfahan’s development plans which has imposed to the historic fabric without cognition its context and cultural values as well as urban planners failure in integration of Armenian’s social position has caused much spatial changes in Julfa.

Keywords: Physical transformation, Social identity, historic fabric, spatial changes, Julfa. 1. Introduction

Genesis the concept of quarter has a long history in the world urbanization system and it root in people’s social life and social communications. The spatial division of cities into districts or neighborhoods is one of the few universals of urban life from the earliest cities to the present. In

the one hundred years process of modernization which Iranian’s traditional community took steps hastily for obtaining its achievements all of its structures affected by modernization. Since this process started without contemplation at the beginning and in the following was not benefited by penetrating planning did not achieve admirable successes. “City” and “Citizen” were among the categories which affected by developments and they were confronted with new needs and favorites by changing the life style system. At the first the available physic of cities which were historic fabrics did not seem to as respond to modern development needs basing on their specific characters and being humiliated against modern Construction and urban plans. This approach undesirable targeted the identity and authenticity of historic fabrics and weaken their values for dwelling in consideration of citizens. Following this vision, the population, cultural and physical structure of historic fabrics confronted with Crisis through inside-outside immigration which its growing consequences has been continued.

In most of the studies and historical research, economic factor and specially diversity of social centers, mainly determined the territory of the residential quarters (Ashraf, 1974: 10; Soltan Zadeh, 1988: 28; Habibi, 2001: 20; Shiee, 2005: 190). Before the first Pahlavi period, the concept of quarter has stabled as one of the main physical, spatial and social principles in Iranian’s city structure. In terms of physical, considering that each Iranian’s cities has their own specific history and identity, quarters were shaped in diverse style and has been a symbol for own cities (Habibi, 2001:48; Falamaki, 1997: 214; Taghi zadeh & Doroodian, 1999: 78; Pakzad, 2003: 32; Tavasoli, 2002: 24).

To be able to investigate the status and role of quarters in Iranian historic cities, it should consider the social and physical features at the same time in order to recognize theirs mutual effects and interrelationship. Physical space of quarter and its formation is affected by different factors like; inhabitant’s cultural properties, social properties (people needs and behavioral pattern), economic situation and also natural and climate conditions. Formation and the type of urban facilities in each quarter has affected by mentioned factors (Seghatol Eslami & Amin Zadeh, 2011). Local public spaces in Iranian’s traditional cities were spaces for inhabitant’s aggregation and meeting. These spaces typically were squares with regular or irregular geometric forms which some public buildings settled beside that like: Bazzar, mosque, reservoir and school. However the local public spaces were a part of quarter’s main road sometimes. In traditional cities, diversity has been a factor which promoted the quality of cities. Nowadays, cities are combination of small social centers. In order to promote the cultural quality and enhancement the communications in the city, each ethnic and social group need to have own territory and follow own lifestyle. An appropriate quarter should make a balance between the inhabitant’s demands like: privacy, level of aggregation, asking for assistance and inhabitant’s participation (Habib, 2006). Iranian’s cities are divided in two parts of Traditional and modern city by Poor Ahmad. Based on his approach, traditional (before 1921) and modern (after 1921) city have had some specific characters in terms of physic which has separated them. Investigation of historic references in contemporary era (from first Pahlavi to now) show that during this period fundamental and vast changes in social and physical system of cities has occurred which affected on the structure of urban quarters. Changes in the physical structure of the quarter occurred with entrance and ease of cars movement in residential. Hence demolition in historic fabric specially in it local public spaces happened by cross roads formation. In such fabrics the quarter territory disappeared and changes in its social and physical structure caused to weaken the quarter’s concept. In terms of urban management, creation of municipalities led to quarters define arbitrary and their management performed under supervision of this organization. Also during this period by imitation of western neighborhood unit, many urban development plans tried to implement of western concept of quarter in Iranian’s urbanism system (Seghatol Eslami, 2008; Seghatol Eslami, 2009: 82).

2. Research Method

Isfahan’s Armenian quarter has an antiquity almost four centuries. From the genesis, Armenians have had an effective role in growth and development of Julfa. Urbanization has caused to merge Julfa, which was an Armenian town outside of Isfahan, into contemporary urban fabric and under

the influence of this process it confronted with spatial changes inside itself. This article has organized based on this hypothesis that physical changes in the historical quarters has a direct Interrelationship with spatial changes. Therefore, this study tried to find out that which spatial changes the historic quarter of Julfa is confronted now and what has been the reasons? Cognition of these changes and their reasons considered as first step for pathology and consciously action for future planning. This study carried out by descriptive and content analysis method. In completion of the literature it was utilized by various methods like historical research, review the literature and library studies. In the following, research field in the historic quarter of Julfa as case study with uses of Auto CAD completed this process.

3. Introduce the Case Study

Julfa has been an Armenian town outside the city of Isfahan which its establishment date backed to Safavid dynasty in Iran in 1618 (Fig. 1). Nowadays Julfa has situated inside the Isfahan due to population growth and city development and became resemble to the other quarters of cities. However Julfa still is kept its historical and cultural indicators. According to current Isfahan’s Subdivisions, the historic quarter of Julfa is located in zone number five. This district is among the streets of: Chahar Bagh Bala, Bostan Melat, Vahid and Daghighi (Fig. 2). In the Iran, the number of historic cities and their fabrics are significant and each of them are standing in specific level of historical authenticity and physical diversity. In the contemporary era, Iranian’s historic fabrics are confronting with the collapse of their social and traditional foundations and have putted in unstable social and physical condition. The history of contemporary Isfahan’s development plans is mentioned in following.

1- 1958: the first Isfahan’s Development plan 2- 1971: the first Isfahan’s Master Plan 3- 1988: the second Isfahan’s Master Plan 4- 2004: reviewing detailed plan (first step)

Fig. 1: Map of Julfa in 1919. location of Julfa’s quarter In Isfahan. Isfahan’s

renovation and rehabilitation organization.

Fig. 2: Julfa now. Historic quarter of Julfa territories in contemporary era. Osanloo,

These plans which are provided based on western models and without attention to the context of historic fabric has been effected in spatial changes and declining the physical and social qualities in historic quarter of Julfa. These effects has mentioned in the following

3.1. Changes in road system

In most cities of Iran, the spatial structure of cities has founded on the connection between the city center and quarter’s center trough main roads and squares (Tavasoli, 1997). The connection between the city and quarter has depended on the hierarchy. In this regard, Saeed Nia writes: “hierarchy has been in three forms of: accessibility, functional and spatial.Accessibility hierarchy secured the quarter from Traffic passing and brought the comfort condition for inhabitants, functional hierarchy was the establishment of facilities and public functions in local public spaces and spatial hierarchy has protected the territory of each spaces”. Between the years of 1931 to 1941, the main decisions for Isfahan’s new streets was founded. During these years many broadways was constructed in the city like: Hakim Nezami, Kamal Esmaeil and etc. (Shafaghi, 2006). In order to review the impacts of master plans on the physics of Julfa, first of all, three different period of time determined. Then, the amount of physical changes in each period is presented using a maps comparing method.

1- before the contemporary period (1921)

2- before the first Isfahan’s development plan (1921 to 1958)

3- after the first Isfahan’s development plan (1958 to now)

Comparison the road maps in different period of time illustrated that the condition of cars entrance to the historic fabric has facilitated impressed by city master plans. Adaption of road’s grid network on the historical fabric has caused to fragmentation and spatial gap in Julfa by construction the streets like: Hakim Nezami, Tohid and Mehrdad.

Safavid era and genesis of Julfa

Contemporary period and before the Isfahan’s first development plan

After the first Isfahan’s development plan

Fig. 3: the process of changes in the road system of historic quarter of Julfa. Writers.

This approach has been in conflict with principle of the hierarchy of accessibility in Iranian’s historic quarters. This comparison show that how the master plan approach in confrontation with historic fabric has led to spoiling the physical structure of Julfa. Contemporary Isfahan’s Development plans which are provided without attention to the cultural values of historical fabrics not only led to fragmentation and physical changes rather by implement of these plans, the historical territory of Julfa has disappeared and Muslims dwelled has increased in the Armenian’s quarter.

3.2. Demolition and modernization in historic fabric

In the contemporary period, the historic quarter of Julfa has suffered with many problems affected by city development and modernism. In fact, lack of attention to context oriented urban designing and planning, disregard the available material and immaterial values in the context and implementation of hasty projects has wakened its historical values. Khalili writes: “in the Sangtarashan, which is an old neighborhood in Julfa and its foundation backed to Safavid dynasty, if you go on toward the Tabrizi Ha neighborhood you will observe inharmonic modern houses alongside of adobe houses and old churches which its green reflex glasses and marbles is challenging the historic identity of Julfa”.

In fact, Julfa protection scheme has been disabled in action in order to implement a unique plan regarding to the architectural designing and materials. In addition, lack of heritage organization financial supports in supply the budget for restoration the national registered buildings, lack of governmental organizations for buying these houses and determining the values of houses much lower than other building in Julfa has been affected in the process of demolition by owners. As a result, these demolitions and modernization are changing the appearance of current Julfa compared to its historical features (Fig. 4).

3.3. Muslim dwelled and Armenians migration

As it explained before, roads networks in Isfahan development plans without regard to the historic context along with inharmonic constructions has confronted Julfa with problems. In the Iranian’s traditional urban system, territory was a specific privacy which was known for the inhabitants. Although it connected itself to the city’s Bazaar through a main road, it kept itself safe from the cities’ crowded and dynamic spaces (Saeed Nia, 1989). This territory plays a role in the spatial separability, Unity and solidarity of social centers. There has been different factors which caused unity and social solidarity in the quarters such as religion (Muslims quarter, Jewish quarter, Armenian quarter and etc.) therefore the social composition of inhabitants in many quarters was configured from similar and coherent groups.

Most of researchers believe that Iranian’s urban community in its history could not achieved to unity and integration but instead unity and integration created in the quarters which led to inhabitants participation (Shia, 2005: 194; Pakzad, 2003: 32; Habibi, 2001: 48). By Destruction the territory, a mixed social structure has created in Julfa which putted it into conflict with its religious and ethnic principles.

Due to these changes, a new wave of city population, which are mostly Muslims, dwelled in this district and has brought out Julfa as an only Armenian dwelled quarter. Although the Isfahan’s development plans in the contemporary period has been influenced on changes in the Julfa’s landscape but neglect of Islamic government urban planners in supporting and regeneration of Armenian’s social centers has caused a fragile condition for Armenians social centers. After dwelled in Julfa, Muslims has established many mosques and Islamic centers in Armenian’s quarter which has been in conflict with its ethnics and religious features (Fig. 6).

This neglect on behalf of Islamic regime’s urban planners is provided a migration condition which has been influenced on declining the Armenians population and fragile of Armenian’s social position. In this regard Osanloo writes: “after the Islamic revolution in Iran, Isfahan’s Armenians population declined sharply due to Armenian’s migration to America and Canada as its 6780 population in November of 1976 decreased to 5838 in November 1996 (Osanloo, 2010).

Fig. 5: Crossing the Hakim Nezami Street from inside of the historic fabric has led to fragmentation and destroying the territory of Julfa.

By historical review we realized that Julfa Does not have a stable population. When in some periods the population is high and sometimes that is low. The proportions of the population has been in a direct relationship with the social conditions.

Refrence Year Population Period Abbasi’s Alam Ara History 1603-1605 12000 Safavid Extinction series of Safavid 1699 30000 Safavid Travel book of from Khorasan to Bakhtiari 1802 2000 Safavid and Afghans Armenian Council 1966 6161 Pahlavi Armenian Council 1996 7300 Islamic Republic Armenian Council 2006 7000 Islamic Republic

Chart one. Compare Julfa’s Armenian population in different periods. 19% 46% 3% 10% 11% 11% Safavid, 1603-1605 Safavid, 1699 Safavid and Afghans, 1802 Pahlavi, 1966 Islamic Republic, 1996 Islamic Republic, 2006 Mosques Churches

Fig. 6: Muslim’s mosques and Islamic buildings in Armenian quarter of Julfa. Isfahan’s detailed plan, Zone number five.

Demographics results of historic district of Julfa which is carried out by the ATEK consulting engineers in 2009 is shown in Table One.

Population growth rate Family size

Density of Family size Gross density. Person

in 10.000 m2

0.5% 3.7

1.08 134

Table one. Demographics results of historic district of Julfa, ATEK consulting engineers. 3.4. Declining the quality of public local spaces

Quality is the condition of something or a phenomenon which has a specific emotional and mental

influence on human. Quality causes distinguishing between the phenomena and it could be the result of form, function, or meaning (Golkar, 2001). In dealing with the quality measurement of an urban component like local public space, two types of quality concept should considered. On the one hand, the collection of values which are measurable and are independent of users (like: forms, used shapes, spatial proportions and etc.). On the other hand, the collection of mental values which Originating from environment’s users and have Inner essence (like: aesthetic, comfort, sense of belonging to the environment and etc.). Generally, the combination of these two criteria is building the quality of space and we should consider both aspects for achieving to a high quality local space. Declining the quantitative indicators of urban and local public spaces is one the problems of Iranian’s cities. Considering that the local public spaces in quarters has been a place for emanation of social centers and inhabitant’s attendance, declining the quality of local spaces and the quality of social life clarified the interrelationship between them. Infiltration of cars to the deep fabric of Julfa, illustrate getting advantage of car roads than sidewalks. The outcome of this approach in the contemporary urban planning system has led to declining the quality of local spaces in julfa and subsequently weakling the Armenian’s interactions.

Fig. 7: Infiltration of cars to the historic square of Julfa And Lack of dynamic local spaces and low quality of social interactions

3.5. Increasing land values and changing from historic fabric to commercial hub

Rising the land values in Julfa is becoming a serious threat for its spatial structure. Owners and landlords of old and big houses are trying to create better economic opportunities for themselves by destroying their historic houses and construction of high rise buildings. While the management system of historic fabrics has been disabled for supplying the budget for restoration costs or allocating cultural and state functions to the historic houses. Today the grid network of the roads, which fragmented the Julfa and destroyed its territory, are suffering with high rise building constructions for commercial purposes alongside of themselves. Figure eight illustrated that how increasing the land value in Julfa has affected on the transformation of historic fabric by high raise constructions inside the residential districts and alongside of its roads for commercial purposes. Modernization, Establishing many Commercial Buildings, and high raise constructions has been affected on changing the landscape of Jufla from a historical-cultural quarter to a business-commercial hub. Nowadays, The effects of increasing the land values in Julfa and disability of responsible heritage organizations to control or codification the preservation plan for Julfa has led to the elimination of a large part of historic fabric and, therefore, weakening of Armenians social centers. In fact, figure eight is showing the process of spatial changes in Julfa under influence of discussed factors. These factors together has been effective in values declining trend in Julfa. On one hand, economic abuses of capitalist and disability of landowners for supplying the restoration costs has intensified the spatial changes inconsistent with the context. On the other hand, these spatial changes is leading to the weakening of Armenians social centers and transforming the Julfa from an Armenian quarter into Muslims dwelled. In addition lack of planning for supporting Armenians social centers, citizen’s education in order to promote theirs knowledge about the values of heritage, and retrieval of historic Identity in Julfa has been neglected by urban planners in Isfahan.

__

With one floor With Two floors__ __With four floors__With five floors Fig. 8: Julfa’s buildings Altitude map. Review of Isfahan’s detailed plan, region five.

3.6. Determining deficiencies in the Julfa's preservation plan

In the Iran, Regulations of urban development plans like master plan and guide plan are dominated on whole of the city and has not adjusted with deep surveying for Historic fabric and its properties (Shamaei, 2005). In practice, Master plan and its regulations has issued renewing some districts against of other district’s deconstructions. Therefore, it can be said that the main problem of historic fabrics in Iran is due to constrained modern’s building regulations and planning on the historic fabrics (Rabi, 2002). This approach is evident in Julfa’s preservation plan (Table two). As the policies of this project has been planned for physical preservation and have not provided a clear plan for social and economical issues.

Axis Objectives Strategy Policies

Julfa’s Historic-Cultural axis

Preserving values in the neighborhood, creating an unity atmosphere in the landscape, restoration of social identity

Creating an educational, cultural and entertainment axis and attention to the pedestrians along the path.

Identify valuable buildings and restoring them, buildings use changing according to the neighborhood's needs, improving urban infrastructure, and regeneration of the fabric and restoring specific historical elements

Table Two: Restoration efforts in the Julfa's cultural and historical axis. (Salehi, 2004).

Conclusion

Before the contemporary period, Iranian’s urban quarters has had a specified territory, Homogeneous social composition and identity oriented, and sustainable economy. Nowadays, through urban development plans which has had lack of attention to the historic fabric context in the planning, the spatial structure of the historic quarters is changing and has putted them into declining their historical values process. This study performed by aim of recognition of the spatial changes and theirs reasons in Isfahan’s Armenian quarter (Julfa). The consequences of this study demonstrate that Isfahan’s development plans, which are a duplicate of west’s modernism plans, has been affected on the spatial structure of Julfa through physical changes. Islamic regime’s urban planners’ neglect in supporting of Armenian’s social centers in Julfa and also, lack of a unique management system in preservation and supervision on the building constructions has been among the main factors in the weakly Armenians social position. Today, rising the land values in Julfa has created a process which is changing its landscape from a historical-cultural quarter to a business-commercial hub. To discontinue this process, Julfa require a local planning for preservation and retrieval its historical Identity. In conservation plan of Julfa, supporting the Armenian’s social centers should consider as the main approach and it should be independent of urban master plans and religious fanaticism. Failure to providing such preservation plan could accelerate the process of declining values and lead to complete destruction of the cultural heritage of Julfa.

References

Ashraf, A. (1974), Features of Urbanization in Iran Islamic period, Journal of Humanities, Vol. 4, Tehran. Falamaki, M. (1995), Restoring the monuments and historical cities, third edition, University of Tehran, Tehran. Gharai, F. (1998), the value of neighborhoods: a cultural approach to urban design, unpublished thesis, University of Sheffield, England.

Glaube, H.)1979(, Iranian cities, New York.

Golkar, K. (2001), manufacturer quality components in urban design, Journal of Sofe, Vol.32, PP. 38-61.

Habib, F. (1997), A sustainable approach in the context of urban planning, environmental science and technology, Vol. 1.

Habibi, S.M. (2001), az shar ta shahr, Historical analysis of the concept of the city and its physical appearance, third edition, University of Tehran, Tehran.

Isfahan University of Art (2015), Aerial images of Isfahan’s Julfa, Isfahan.

Karimi, k. and N. Motamed. (2002). the tale of two cities: urban planning of the city Isfahan in the past and present, Uk, 4th International Space Syntax Symposium.

Khalili, V. (2003), one meter of Isfahan’s historic fabric sells cheap, Iranian heritage news.

Mumford, L. (1961), the city in history; its origins, its transformations, and its prospects, Fine Communication. Municipality of Isahan, (2015), revewing Isfahan’s detailed plan, reviewed of Isfahan’s detailed plan, region of five, Isfahan.

Naghi Zadeh M, Doroodian M. (2008), explaining the concept of transition in the foundations of Iranian civilization identity, Hoviate Shahr, Islamic Azad University branch of Science and Research, issue. 3, autumn and winter. Osanloo, H. (2010), urban restoration and rehabilitation of social centers and pathology in historical context Julfa

district of Isfahan, Hoviate Shahr, Vol. 5, autumn and winter, PP. 17-26.

Pakzad, J. (2003), Iranian and European comparative analysis in the historical obstacles to the roots of civic

participation, Journal of Sofe, Vol. 37, University of Shahid Beheshti, Tehran.

Pour Ahmad A, Yazdani M. (2002), the impact of modernism on physical changes in Iranian - Islamic cities case

study of Tabriz, Journal of geographical researches, Vol.22, Issue 1, PP. 29-52.

Rabi, A. (2002), Rishe haye eghtesadi e farsayesh e baft haye sonati: zarorat e baz bini e tarh haye jame [economical routes of erosion of historical fabrics: necessity of reconsidering of master plans], Haft shahr. 14 (14): 98-109. Saeed Nia, A. (1989), the city of Qom in Iran, third edition, Jahad e daneshgahi, Tehran.

Salehi M, S. & Bagheri B, Sh. (2004). Baresi e tatbighi e eghdamat e maramat e shahri dar mehvar haye farhangi va

tarikhi e Isfahan [Corresponsive analysis of urban restoration activities in Isfahan’s historical and cultural axis].

Abadi. 45

Seghatol Eslami A, Amin Zadeh B. (2013), a comparative study of the concept and used principles in the Iranian quarter and western neighborhood, Hoviate Shahr, issue 13, PP. 33-45.

Seghat Al Eslami, A. (2008), Analytical approach to the quarter concept in contemporary Iran, doctoral thesis, Islamic Azad University branch of Science and Research, Tehran.

Shamaei, A., & Poor Ahmad, A. (2005), Behsazi Va Nosazi e Shahri Az Didgah e Elme Joghrafia [Reconstruction and urban renewal from the perspective of geography], university of Tehran, Tehran.

Shia, E. (2005), the city and the region in Iran, University of Science and Industry, Tehran.

Smith, M. E. (2010), The archaeological study of neighborhoods and districts in ancient cities, Journal of Anthropological Archaeology, Vol.29, Issue 2, PP. 137-154.

Soltan Zadeh, H. (1988), Introduction to the history of the city and urbanization in Iran, second edition, Amir Kabir, Tehran.

Tavasoli, M. (2002), City and architecture construction in the hot and dry climate, Payam Va Peyvande No, Tehran. Tavasoli, M. (1997), Principles and methods of urban planning and residential areas in Iran, the center of Studies and researches of urbanism and Architecture in Iran, Tehran.

Institute of Isfahan’s renovation and rehabilitation (2015), Maps and Pictures of historic quarter of Julfa, Isfahan

گد لباقتم هطبار یسررب

اک ینوگر

یخیرات تلاحم دبل

رب

تیوه

نینکاس یعامتجا

)افلج( ناهفصا هنمارا یخیرات هلحم :یدروم هنومن

3 یدرگتسد یناوریش اضردیمح ،2اکولد هپزوج ،* 1_{یدرگتسد یناوریش اضردمحا} Ahmadreza.Shirvanidastgerdi@unifi.it _{،سناات رولفعلای، داشنگها ماط هقطنم و یرهش یریز همبران یارتکد یادید1- ناک} giuseppe.deluca@unifi.it ،سناات رولفعلها ماطگشناد ،یا هنقطم و یرهش یزیر هدب هرانمکد ،رااشنیشنا2- د Hamidrezashirvanidastgerdi@gmail.com _{،ناگساروخ دحاو سلامیا دازشنگآ هااد ،یرامعم درشا اسینراکش -3}

هدیکچ

اج رب ثاریم نیرت گرزب ناونع هب یخیرات یاه تفاب هتفرگ یاج دیدج یاهرهش لد رد هتشذگ یاهرهش زا هدنام .دنا رامش ناریا رد یخیرات یاهرهش اهنآ یخیرات یاه تفاب و هجوت لباق دنتسه یصاخ ی هبترم رد اهنآ زا مادک ره و دنا هتفرگ رارق یدبلاک و یراتخاس یانغ و یخیرات تلاصا زا . رد رصاعم نارود یخیرات یاه تفاب ناریا اب یشاپورف ناینب یاه یتنس .دنا هتفرگ رارق یعامتجا و یدبلاک رادیاپان طیارش رد و دنا هتشگ هجاوم دوخ یعامتجا و ا اقم نی هل ییاضف یاهرتماراپ رییغت هک تسا هدش راوتسا ضرف نیا رب تلاحم رد یخیرات یدبلاک تارییغت اب یمیقتسم هطبار نآ دراد . ریثات تحت هک تسا نرق راهچ دودح تمدق اب نیشن ینمرا و درفب رصحنم یخیرات تلاحم زا ،ناهفصا یافلج لابند هب شهوژپ نیا .تسا هتفرگ رارق دوخ یعامتجا و یخیرات یاه شزرا لزنت دنور رد یرهش هعسوت یاه حرط للع یسررب و نتفای ییاضف تارییغت نیا د یم ناشن قیقحت نیا جیاتن .تسا هک ده یاه حرط عماج هش هعسوت یر رصاعم نارود رد ناهفصا هک تخانش نودب و هنیمز ا یاه شزر یگنهرف دوجوم یخیرات یاه تفاب رد نآ رب لیمحت اه و دنا هدیدرگ یرهش نازیر همانرب تلفغ نینچمه رد و یزاسدنمناوت هنمارا یعامتجا هاگیاج تیبثت ییغت داجیا ببس تار ییاضف رد یا هدرتسگ تسا هدیدرگ افلج . :اه هژاو دیلک ینوگرگد ، تلاحم ،یخیرات ،یعامتجا تیوه ،ییاضف تارییغت افلج .

1

-همدقم

شیادیپ یموهفم رد هشیر و تسا ناریا و ناهج ینیشنرهش ماظن رد ینلاوط یا هچخیرات یاراد هلحم نوچ یگدنز یعمج مدرم و تاطابترا یعامتجا آ اهن اب مه دراد . یسررب یاه ناتساب یسانش و یخیرات ناشن یم دهد میسقت ییاضف اهرهش هب قطانم ینوکسم زا هلمج تلاحم یرهش هناشن یا زا یگدنز یرهش زا یاهرهش هیلوا ات رصع رضاح تسا [1-2] . هلاس دصکی دنور رد ماگ نیون یاهدرواتسد ندروآ تسد هب یارب باتش اب یناریا یتنس هعماج هک هتینردم ت تحت نآ ناکرا یمامت ،تشادرب ثا دنیآرف ری .تفرگ رارق هتینردم یزیر همانرب زا مه همادا رد و دیدرگ زاغآ یلمأت چیه یب ادتبا رد دنور نیا هک ییاجنآ زا یذفان و عماج یاه دوبن دنم هرهب اقیفوت ، ب ار یشیاتس لباق ت ه .درواین تسد رهش و یدنورهش نیا عاعشلا تحت هک دوب ییاه هزوح هلمج زا زین

رگ رارق تلاوحت یتسیز یاه هویش رد رییغت اب و تف هک دوجوم یرهش دبلاک ادتبا رد .تشگ هجاوم یدیدج قیلاس و اهزاین اب ، تفاب نامه یو ببس هب دندوب یخیرات یاه ژ یگ س اب لباقت رد و دندیسرن رظن هب زور یاهتفرشیپ یوگخساپ ،صاخ یاه ا و تخ حرط و دیدج یاهزاس تفاب تلاصا و تیوه ،شنیب نیا .دندش هدرمش ریقح یرهش نردم یاه فده هتساوخان ار یخیرات یاه ت ینیزگ نکسم یارب هماع هاگدید رد ار اهنآ تلزنم و شزرا و داد رارق داد لزن . یهاگدید نینچ لابند هب و یتیعمج راتخاس ، خیرات یاه تفاب یدبلاک یتح و یگنهرف هک تشگ نارحب راچد نورد هب نوریب زا و نوریب هب نورد زا ییاه ترجاهم هطساوب ی تاعبت .دراد همادا نونکات نآ دشر هب ور

2

-قیقحت شسرپ

دصراهچ یتمدق ناهفصا یافلج هنمارا هلحم شیادیپ یاهزور نیتسخن زا .دراد هلاس ، و قنور رد یرثوم شقن افلج هنمارا .دنا هتشاد افلج هعسوت دیدرگ ببس ینیشن رهش هعسوت تسا ه ات هلحم رد دوب ناهفصا زا نوریب رد نیشن ینمرا یکرهش هک افلج رهش رصاعم تفاب ماغدا دنیارف نیا ریثات تحت و دوش ددرگ دوخ رد ییاضف تارییغت راچد . نیا ب قیقحت ر نیا راوتسا ضرف هدش ییاضف یاهرتماراپ رییغت هک تسا یخیرات تلاحم رد سم هطبار دراد نآ یدبلاک تارییغت اب یمیقت . اذل نتفای یپ رد قیقحت نیا خساپ هک تسا لاوس نیا " یخیرات هلحم تارییغت هچ ینونک نارود رد افلج ییاضف هتشذگ هب تبسن ار دوخ تسا هدرک هبرجت ؟ ت نیا للع و ؟تسا هدوب یدراوم هچ اتدمع تارییغ " . ع و تارییغت نیا ییاسانش لماو رب رثوم نآ ب ه ناونع لوا بیسآ هار رد مدق نی یسانش هدنزاس هاگآ یمادقا و رد تهج یاه یزیر همانرب یتآ .دوب دهاوخ

3

قیقحت شور

یفیصوت شرگن اب هک شهوژپ نیا -تفریذپ تروص یلیلحت تسا ه نوچ یفلتخم یاه شور زا عوضوم تایبدا لیمکت رد رد ینادیم هعلاطم تروص هب یدروم هنومن شهوژپ سپس .تسا هدرب هرهب یا هناخباتک تاعلاطم و نوتم یسررب ،یخیرات قیقحت ناهفصا یافلج هلحم یخیرات تفاب دکوتا رازفا مرن زا هدافتسا و .دنک یم لیمکت ار دنیارف نیا

4

تایبدا

قیقحت

ناریا یخیرات یاهرهش ماظن رد هلحم هدننک نییعت هدمع روط هب یعامتجا فلتخم تاقبط هژیوب و یداصتقا ،یعامتجا لماوع ،یخیرات تاقیقحت و تاعلاطم رثکا رد تسا هدوب ینوکسم یاه هلحم یدنبزرم [3-6] . موهفم لوا یولهپ هرود زا لبق ات هلحم هب ناونع یکی زا رصانع یلصا راتخاس ،یدبلاک و ىیاضف ىعامتجا یاهرهش ناریا رارمتسا هتفای تسا . ظاحل هب ،ىدبلاک اب هجوت هب هکنآ ىاهرهش ناریا ره كی خیرات و صاخ تیوه دوخ ار دنراد تلاحم هب تروص ىاه ىتوافتم لکش هتفرگ دنا هناشن و دامن و دندوب دوخ رهش یارب یا .[5, 7-10] هاگیاج تلاحم رد راتخاس ىدبلاک -ىیاضف و ىعامتجا ىارب هکنیا ناوتب شقن و هاگیاج تلاحم ار رد یاهرهش یخیرات ناریا ىسررب درک دیاب مه نامز هب ىاضف ىعامتجا -ىگنهرف و ىاضف ىدبلاک هجوت دومن و تاریثات لباقتم و طابترا گنتاگنت یموهفم نآ اه اب رگیدکی ار تخانش . ىاضف ىدبلاک تلاحم و لکش ىریگ نآ تحت لماوع فلتخم زا هلمج ىگژیو ىاه ىگنهرف مدرم ،نکاس ىگژیو ىاه ىعامتجا ( ىاهزاین مدرم و ىاهوگلا ىراتفر ) و تیعضو یداصتقا نینکاس هلحم و نینچمه لماوع ىعیبط و یمیلقا رارق ىم .دریگ هوحن لکش یریگ و عون تامدخ یرهش رد ره هلحم زین تحت ریثات لماوع روکذم رارق هتشاد تسا [11] . زکارم تلاحم طاقن ینوناک ، یعامتجا و یمومع نیرت

هصرع یلحم و لحم دروخرب و عمجت مه هلحم یا اه بوسحم یم دش . نیا هنوگ ،زکارم امومع هب تروص ،ینادیم اب لاکشا یسدنه مظنم و مظنمریغ هدوب و هچرازاب ،لحم ،مامح ،دجسم بآ رابنا و ریاس نکاما ،یبهذم هسردم و یاهاضف یتامدخ رد فارطا نآ رقتسم یم .دش زکرم هلحم هاگ یطخ دوب و یشخب زا رذگ یلصا هلحم بوسحم یم دش . دوجو ،عونت یلماع تسا هک ببس یانغ تیوه رهش یم دوش . یاهرهش ،یزورما یبیکرت زا هدرخ یاهگنهرف یرهش دنتسه . یارب شیازفا یانغ یگنهرف رهش و شیازفا تاطابترا ، كیره زا هورگ یاه یموق و هدرخ گنهرف یاه ،یرهش زاین دراد هک یورملق صاخ دوخ ار هتشاد و هویش یگدنز شیوخ ار لابند .دیامن كی هلحم ،بوخ دیاب ینزاوت نایم تساوخ نینکاس یارب تولخ دروم زاین ناشیا ، یارب یرارقرب یتاجرد زا اهدروخرب و یرای نتساوخ اه و تکراشم رارقرب دیامن [12] . یاهرهش مسینردم زا سپ یناریا ( دمحاروپ 1331 ،) یاهرهش یناریا زورما ار زا ظاحل یدبلاک هب ود شخب هدمع یتنس و دیدج میسقت هاگدید زا .دنک یم یو شخب یتنس زا ظاحل یدبلاک رد ود هرود ینامز لبق زا ( مسینردم 1311 ) و نردم ( 1311 )دعب هب یاراد رصانع و یگژیو یاه صاخ هدوب دنا هک زا رگیدمه ازجم یم دنوش [13] . یسررب عبانم ىخیرات رد هرود رصاعم یادتبا( یولهپ لوا ات نامز )رضاح ناشن ىم دهد هرود نیا رد هک تارییغت ىساسا و هدرتسگ رد راتخاس ىعامتجا و ىدبلاک ىاهرهش روشک هب دوجو دمآ هک عبطلاب رب راتخاس تلاحم ىرهش زین ریثات .تشاذگ رییغت راتخاس ىدبلاک ،هلحم دورو وردوخ و تلوهس ناکما تکرح نآ رد تفاب ىاه ىنوکسم ثعاب بیرخت ىاضف ىدبلاک تلاحم ىخیرات هب هژیو زکارم هلحم ىا و لکش ىریگ تفاب ىاه ىجنرطش نآ رد دش ، هک رد نینچ تفاب ىیاه ورملق هلحم ىا رایسب فیعضت تشگ . نینچمه تارییغت رد راتخاس ىعامتجا ،هلحم اب رییغت راتخاس ىدبلاک هلحم .دیدرگ هلحم موهفم فیعضت ببس زا رظن تیریدم ،ىرهش داجیا یرادرهش اه ثعاب دیدرگ ات تلاحم هب تروص ىدادرارق فیرعت و تیریدم هلحم ىا ریز رظن نیا داهن ماجنا دریگ . رد نیا هرود نینچمه عاونا حرط ىاه هعسوت ىرهش اب وگلا رارق نداد دحاو ىگیاسمه ىبرغ ىعس رد هب ارجا رد ندروآ موهفم ىبرغ زا هلحم رد ماظن ىزاسرهش ناریا دندومن [14] .

5

-م یفرع-م

هدودح

یتاعلاطم

رهش زا جراخ رد نیشن ینمرا یکرهش ،افلج یخیرات هلحم نآ یانب هک تسا هدوب ناهفصا لاس هب 1113 زاب هیوفص نارود و ددرگ یم ( لکش 1 .) هعسوت و شیادیپ زا نرق راهچ دودح تشذگ اب ،افلج ا ناریا هنمار بهذم و نابز نوچ یگنهرف یاه تلاصا زگره هتسویپ دوخ یداژن یاه تلاصا ظفح رد و دنادن تسد زا ار شیوخ دندوب اشوک [15] . نامز رد هک هلاولاد رتیپ مان هب ییایلاتیا حایس ب سابع هاش ه دسیون یم دوب هدمآ ناریا : " سابع هاش نامز رد یبهذم یاه تیلقا شیوخ نیمزرس نیناوق و بهذم وریپ یتح و دنتشاد یصاخ یدازآ دنتشادن رما نیا رد یتلاخد یتلود نیرومام و دندوب زین " [16] . لکش 1 : م تیعقوم رد افلج یخیرات هلح یوفص ناهفصا [17] .

رهش هعسوت و تیعمج دشر هطساوب زورما افلج ه گرزب ناهفصا رد ماغدا ا هدش اه هلحم رگید هب و تس هیبش ناهفصا رهش ی تسا هدیدرگ اب ، لاح نیا .تسا هدومن ظفح ار دوخ یگنهرف و یخیرات یاه صخاش زونه ،ناهفصا رهش ینونک تامیسقت ربانب لااب غابراهچ یاه نابایخ لصافدح هدودحم نیا .تسا هدیدرگ عقاو رهش نیا جنپ هقطنم رد افلج یخیرات هلحم ،تلم ناتسوب ، تسا یقیقد و دیحو ( لکش 2 .)

6

-هلأسم نایب

رامش ناریا رد یخیرات یاهرهش هجوت لباق اهنآ یخیرات یاه تفاب و دنتسه تلاصا زا یصاخ ی هبترم رد اهنآ زا مادک ره و دنا هتفرگ رارق یدبلاک و یراتخاس یانغ و یخیرات . ،دوجو نیا اب رد رضاح لاح یخیرات یاه تفاب ناریا اب یشاپورف ناینب یاه یتنس یرهش هعسوت یاه حرط تارثا هنیمز نیا رد یدیلک لماوع زا یکی .دنا هتشگ هجاوم دوخ یعامتجا و یخیرات یاه تفاب رب .تسا :زا دنا ترابع رصاعم نارود رد ناهفصا یرهش هعسوت عماج یاه حرط هچخیرات 1 -1331 ناهفصا رهش هعسوت حرط نیلوا : 2 -1331 عماج حرط نیلوا : 3 -1311 عماج حرط نیمود : 1 -1333 )لوا هلحرم( یلیصفت حرط یرگنزاب : [19] . تفاب یاوتحم و هنیمز هب هجوت نودب و یبرغ یرادرب وگلا اب هک اه حرط نیا یخیرات یاه رد ،دنا هدیدرگ هیهت داجیا نور د .دنا هدوب راذگ رثا افلج یخیرات تفاب یعامتجا و یکیزیف یاه تیفیک لزنت و ییاضف تارییغت رب اه حرط نیا تارثا همادا رد رظنم .تسا هدیدرگ یسررب افلج یگنهرف و یخیرات یوفص یافلج رصاعم یافلج یخیرات تیمها اب یاه نامتخاس لکش 2 : هشقن رصاعم نارود رد افلج یخیرات هلحم یدنبزرم [18] .

7

-افلج رد ییاضف تاریغت للع یسررب

رباعم هکبش رد تارییغت رد بلغا ىاهرهش ىخیرات ،ناریا نامزاس ىیاضف اهرهش رب دنویپ نایم زکرم رهش و زکارم تلاحم ، زا قیرط ىاهرذگ ىلصا و نادیم اه راوتسا هدوب تسا [20] عبات رهش و هلحم دنویپ نیا . ن دیعس .تسا هدوب یبتارم هلسلس ای :دسیون یم هراب نیا رد " بتارم هلسلس هب هس ،تروص هلسلس ،یسرتسد بتارم ىدرکلمع و ىیاضف دوجو هتشاد هلسلس .تسا بتارم ىسرتسد هلحم ار زا یاه ددرت یروبع رد ناما هگن ىم تشاد و ىگژیو مارآ ىشخب نآ ار یارب نینکاس هلحم سوملم و ظوفحم ىم هلسلس ،دومن بتارم یدرکلمع ىنعی رارقتسا تامدخ و یاهدرکلمع رد یمومع زکارم تلاحم خساپ یوگ یبسانم هب یاهزاین نینکاس دوب و بتارم هلسلس ىاضف ىمومع هب ،ىصوصخ هب تیمرحم و ىاهورملق كیره اهاضف زا خساپ ىم داد " [21] . یاه لاس نیبام 1310 ات 1321 هدولاش یلصا یاه یشک نابایخ اه لاس نیا رد .دش هتشاذگ ناهفصا ،یناشاک و یماظن میکح ،ظفاح ،فتاه ،نییاپ غابراهچ نابایخ لیعامسا لامک رهش رد رگید نابایخ اه هد و ثادحا دندش [22] . افلج یدبلاک تفاب رب اه حرط نیا تارثا دنور یسررب رد نازیم هسیاقم هب سپس .تسا هدیدرگ نییعت ینامز هرود هس یقیبطت هسیاقم شور اب هرود ره رد هداد خر یدبلاک تارییغت دنترابع هرود هس نیا .تسا هدش هتخادرپ نارود ره یاه هشقن :زا 1 -( رصاعم نارود زا لبق 1311 ) 2 -نیلوا زا لبق ( ناهفصا یرهش هعسوت حرط 1311 ات 1331 ) 3 زا دعب 1331 وا یارجا و ناهفصا یرهش هعسوت حرط نیل نونک ات ( فلتخم نارود رد رباعم یاه هشقن هسیاقم لکش 3 نیبم ) طیارش یرهش عماج یاه حرط ریثات تحت هک تسا هتکن نیا .تسا هدیدرگ لیهست افلج یخیرات تفاب لخاد رد وردوخ دورو هیوفص نارود افلج شیادیپ و یرهش هعسوت حرط نیلوا زا لبقو رصاعم نارود زا دعب 1333 عماج حرط نیلوا و ناهفصا لکش 3 : افلج یخیرات تفاب رباعم هکبش رد تارییغت دنور [23] .

یاه نابایخ ثادحا اب افلج یخیرات تفاب یور رب رباعم یجنرطش هکبش حرط قابطنا :دننام( روحم هراوس وت ،یماظن میکح دیح دادرهم و ) تفاب ندرک هکت هکت رد ییاضف تسسگ داجیا و .دنا هدوب راذگرثا مادقا نیا اب داضت رد لصا سرتسد بتارم هسلس رد ی یناریا یخیرات تلاحم هدوب نیا .تسا شرگن هک دهد یم ناشن هسیاقم عماج یزیر همانرب ،یخیرات یاه تفاب اب ییورایور رد .تسا هدیدرگ افلج یدبلاک راتخاس نتفر نیب زا ببس هنوگچ رصاعم نارود رد ناهفصا یرهش هعسوت یاه حرط هک وت نودب هج نیودت یخیرات یاه تفاب یگنهرف یاه شزرا هب هدش ،دنا هب اهنت ف تسسگ و ییاض جتنم هلحم یدبلاک مرف رد رییغت داجیا دنا هدیدرگن هکلب اه حرط نیا هطساوب ، و دنا هدیدرگ بیسآ راچد ناهفصا یافلج یخیرات یاهزرم هیحان نیا یعامتجا تیوه و نوریب هب نورد زا ییاه ترجاهم هطساوب گ نارحب راچد نورد هب نوریب زا .تسا هدیدر و بیرخت یاه یزاسون اب گنهامهان یخیرات تفاب مسینردم و رهش هعسوت ریثات تحت افلج هلحم یخیرات تفاب رصاعم نارود رد شوختسد تلاکشم هدیدع یا هدش تسا . رد عقاو مدع هجوت هب یحارط و همانرب یزیر یرهش هنیمز ،ارگ هدیدان نتفرگ شزرا یاه یدبلاک و ریغ یدبلاک دوجوم تفاب رد و یارجا حرط یاه هدزباتش رجنم هب گنرمک ندش یاه شزرا یخیرات ( یلیلخ .تسا هدیدرگ نآ 1332 :دسیون یم ) " هلحم رد رگا افلج هقطنم یمیدق رایسب یا هلحم زا یکی هک ناشارتگنس ا تمس هب نانز مدق ،دسر یم هیوفص هرود هب نآ تخاس نامز و تس ردرس رانک رد ،دیورب شیپ اه یزیربت هلحم و یتشخ یاه هناخ یمیدق یاهاسیلک و یلگ ، اخ نیب یم ار نوگمهان زاسون یاه هن ی د هک نیرمرم یاه گنس و گنر زبس سکلفر یاه هشیش اهنآ دشک یم شلاچ هب ار افلج یخیرات تیوه " [24] . عقاو هب هلحم زا تظافح حرط ناونعب هچنآ ج هدیدرگ نیودت افل ،تسا رد حطس نیرت نییاپ یارجا هب قفوم همانرب یا ی هچراپک صوصخ رد طباوض و یرامعم یحارط دربراک ینامتخاس حلاصم دنا هدوبن یخیرات تفاب رد . افلج یخیرات تفاب ندوب یتیریدم دنچ تظافح یاه حرط یزاس هدایپ تلاکشم هدمع زا هولاعب .تسا هدوب نآ رد ییاناوت مدع نامزاس هجدوب نیمات رد یگنهرف ثاریم تمرم یرادیرخ مدع ،هدیسر تبث هب یخیرات یاه هناخ و ای یربراک رییغت نیا کلاما یتلود یاه نامزاس طسوت ، یراذگ شزرا و لکش 4 : ییاضف تارییغت داجیا ببس افلج یخیرات تفاب رد یزاس هبترم دنلب و گنهامه ان یزاسون تسا هدیدرگ نآ رد [25] .

ت نییاپ رایسب یغلبم اب اهنآ شیادیپ ببس تفاب رد دوجوم کلاما رگید زا ر ناکلام طسوت کلاما بیرخت دنیآرف درگ هدی .تسا اه یزاسون و بیرخت تفاب اب گنهامهان دمآراکان رب یلیلد هک و اه تسایس ندوب ،تسا یخیرات یاه تفاب تیریدم یاه همانرب یامیس ار افلج زورما اب هسیاقم رد رظنم رتسگ تارییغت راچد نآ یخیرات ( تسا هتخاس یا هد لکش 1 .) ناناملسم رارقتسا افلج رد هنمارا ترجاهم و حرط رد هدش ینیب شیپ رباعم هکبش یرهش هعسوت یاه رد ناهفصا ،رصاعم نارود تفاب و هنیمز نتفرگ رظن رد نودب یخیرات هلحم هارمه هب ،تفاب اب گنامهان زاس و تخاس ماظن تایح .تسا هدینادرگ لکشم راچد ار افلج یعامتجا و یخیرات ،ناریا یزاسرهش یتنس ماظن رد هلحم ورملق میرح یصخشم تسا هک ابیرقت یارب یمامت نینکاس هلحم هتخانش هدش دوب و نمض نآ هک طسوت كی هار یلصا دوخ ار هب رازاب رهش ای دادتما هار یلصا یهتنم هب رازاب لصو یم ،درک هب نامه بیترت دوخ ار زا یاضف یمومع و رپ کرحت نآ رود هگن یم هتشاد تسا [17] . رد ورملق نیا و داحتا ،ییاضف كیکفت یگتسبمه داجیا نیب یاه هورگ دنک یم شقن یافیا یعامتجا . لماوع ىفلتخم ثعاب داجیا ،طابترا داحتا و ىگتسبمه ىعامتجا رد تلاحم ىم هدش ،تسا دننام نید و بهذم ( هلحم ناملسم ،اه هلحم ىدوهی ،اه هلحم .)هنمارا هب نیا بیترت بیکرت یعامتجا نانکاس یرایسب زا هلحم اه زا اههورگ و ییاهرشق دننامه و مجسنم لیکشت هتفای دوب . ىرایسب زا نیققحم دندقتعم هعماج ىرهش ناریا رد لوط خیرات دوخ هب ىگچراپکی و ىگتسبمه مزلا دیسرن و رد لباقم نینچ ىگچراپکی و ىگتسبمه رد حطس تلاحم ىرهش داجیا دش هک ثعاب تکراشم نینکاس رد روما هلحم ناش دیدرگ [5-6,9] . هلحم ورملق نتفر نیب زا اب افلج دمآ دیدپ یا هتخیمآ مه رد یعامتجا راتخاس ، هک تسا ه رد ار نآ ناینب اب داضت موق و یبهذم ی تسا هداد رارق دوخ . یجوم ،رییغت نیا هطساوب رارقتسا ناکم نیا رد دنتسه ناناملسم بلغا هک رهش دیدج تیعمج زا هتفای و ار افلج ینمرا افرص یا هلحم زا ( دنا هتخاس جراخ نیشن لکش 3 .) ( ولناصا 1331 دسیون یم هراب نیا رد ) " رد هرود ىولهپ هب لیلد شرتسگ رهش ناهفصا و دایدزا تیعمج ىهورگ زا ناناملسم رد تلاحم تیلقا نکاس دندش " [18] . هچ رگا هعسوت یاه حرط رد رصاعم نارود رد ناهفصا رهش یخیرات یاهزرم نتفر نیب زا دنا هدوب راذگ رثا ناهفصا یافلج ، یلو شقن یرهش نازیر همانرب رد و تیوقت ینیرفآزاب نوناک ،هنمارا یعامتجا رگید یلماع ناونع هب ییاضف تارییغت شیادیپ رد لاوس دروم یخیرات تفاب رد .تسا نیشن هنمرا هلحم رد یبهذم زکارم و دجاسم ثادحا هب افلج رد رارقسا زا سپ ناناملسم دنا هدومن تردابم . رد رما نیا لیلقت سح تسا هدوب راذگ رثا یخیرات تفاب یعامتجا راتخاس رییغت و قلعت ( لکش 1 .) نازیر همانرب یوس زا هجوت مدع نیا یرهش هنیمز تسا هتخاس مهارف ناریا زا جراخ هب افلج هنمارا ترجاهم رد ار یا هک رد ،هنمارا تیعمج شهاک یعامتجا هاگیاج فیعضت و نانآ داجیا یعامتجا راتخاس رد رییغت افلج .تسا هدوب راذگ ولناصا :دسیون یم هراب نیا رد " سپ زا ىزوریپ بلاقنا یملاسا ، تیعمج لکش 5 : تفاب لخاد زا یماظن میکح نابایخ روبع ندرب نیب زا و تفاب ندش هتسسگ ببس افلج یخیرات تسا هدیدرگ نآ یخیرات یاهزرم [25] .

ىحیسم رهش ناهفصا هب لیلد ترجاهم هب اکیرما و اداناک هب روط ىریگمشچ شهاک تفای تیعمج هکیروطب 1131 نابآ یرفن لاس 1333 هب 3333 نابآ رد رفن 1313 دیسر " [18] . یا هلحم یمومع یاهاضف تیفیک لیلقت ،تیفیک یگنوگچ كی زیچ ای كی هدیدپ یم دشاب هک ریثأت یفطاع و ینلاقع یصاخ رب ناسنا دراذگیم . تیفیک ثعاب زیامت هدیدپ اه زا مه هدش و دناوتیم لصاح مرف ( یاهتیفیک یروص ای لامرف ) درکلمع ، ( تیفیک یدرکلمع ) و ای انعم ( تیفیک موهفم )ی دشاب [27] . رد ههجاوم اب شجنس تیفیک كی رصنع یرهش ریظن هلحم یمومع یاضف یاب د ود عون تشادرب زا م موهف تیفیک دم رظن رارق دریگ . ینعی هعومجم یا زا شزرا اه و سایقم اه هک لباق هزادنا یریگ دنتسه ( ریظن ،اهمرف لاکشا دروم ،هدافتسا تابسانت ییاضف و )هریغ هک طوبرم هب دوخ طیحم هدوب و لقتسم زا دارفا هدافتسا هدننک یم نشاب .د زا فرط رگید هعومجم یا یاهشزرا ینهذ و یناور مه دوجو دنراد ( ریظن ،ییابیز یتحار و ،شیاسآ ساسحا قلعت هب طیحم و )هریغ هک زا دارفا هدافتسا هدننک زا طیحم تأشن دریگیم و یتیهام ینورد نراد .د بیکرت نیا ود عون شزرا و رایعم تسا هک رد عومجم هدنزاس تیفیک طیحم هدوب و یارب داجیا كی یاضف یمومع اب تیفیک هلحم سایقم رد یم تسیاب رظندم رارق ریگ .د شهاک تیبولطم هصخاش یاه یفیک رد یاهاضف یمومع یرهش )یا هلحم و( یکی زا یتلاکشم تسا هک یاهرهش زورما ناریا اب نآ تسد هب دننابیرگ و زا اجنآ هک یاهاضف یمومع هلحم ، یلجت یلحم یعامتجا یاه نوناک یناکم و روضح یلاها ،دنشابیم رثا لباقتم شهاک تیفیک یاهاضف یا هلحم یمومع رب لزنت تیفیک یگدنز یعامتجا یلحم ، قمع و داعبا نیا لکشم ار نشور رت دزاسیم . یمومع یاهاضف افلج هلحم رد زگرب تهج رد یتیفیک یاراد دنتسه هنمارا یاه لاویتسف و اه نشج یرا هک قلعت سح داجیا تهج رد دناوت یم لکش 6 : افلج هنمارا هلحم رد ناناملسم یبهذم نکاما و دجاسم [26] . هنمارا یاهاسیلک ناناملسم یبهذم نکاما و دجاسم

دوجو نیا اب .دنشاب رثوم رهش یگنهرف یانغ شیازفا و تفاب قامعا ات وردوخ دورو لیهست یکاح هلحم یمومع یاضف لخاد هب و هدایپ تکرح رب هراوس یاهروحم هبلغ زا تیفیک لیلقت و نیا اهاضف یزیر همانرب رد شرگن عون نیا هجیتن .تسا اه تفاب رات ی یخی ، یمومع یاهاضف تیفیک شهاک یا هلحم یعامتجا تلاماعت فیعضت نآ لابند هب و افلج رد ( تسا هتشاد هارمه هب ار لکش 1 .) هطوحم زا مرف رییغت دنور و نیمز تمیق شیازفا یراجت بطق هب یخیرات .تسا هدیدرگ لیدبت نآ ییاضف راتخاس یارب یدج رایسب یدیدهت هب افلج هدودحم رد نیمز یداصتقا یقرت و ناکلام نابحاص ژارتم اب ییاه هناخ یاراد هک یمیدق یاه هناخ دنتسه لااب یاه داجیا رد یعس یزاس هبترم دنلب و دوخ یاه هناخ بیرخت اب م یداصتقا تیعقوم لماک یاه هنیزه نیمات رد یخیرات تفاب تیریدم ماظن هک تسا یلاح رد نیا .دنتسه دوخ یارب یرت بسان ثادحا رباعم هکبش .تسا هدوب ناوتان یخیرات یاه هناخ هب یگنهرف و یتامدخ ،یتلود یاه یربراک یاطعا ای و یرادهگن و تمرم لج یخیرات یاهزرم ندش وحم و ییاضف تسسگ ببس هک هدیدرگ هزورما ،دش اف رد یراجت فادها یارب ییاه یزاس هبترم دنلب اب .تسا هدیدرگ هجاوم دوخ روحم رانک لکش 3 یزاس هبترم دنلب ببس هیحان نیا رد نیمز تمیق شیازفا هنوگچ هک دهد یم ناشن یراجت عمتجم نیدنچ ثادحا .تسا هدیدرگ اهرذگ روحم رد یراجت و یخیرات تفاب لخاد رد ینوکسم یاه هب نردم هویش اب یخیرات یتفاب زا افلج هرهچ رییغت ببس ینوکسم یاه یزاس هبترم دنلب هارمه -یراجت یبطق هب یگنهرف -گ یداصتقا .دنا هدیدر یتظافح حرط نیودت ای و راهم رد لوئسم یتلود یاه نامزاس ییاناوت مدع و ینونک نارود رد افلج رد نیمز تمیق شیازفا تارثا افلج یارب عماج فیعضت و یخیرات تفاب زا یا هدمع تمسق نتفر نیب زا ببس نوناک .تسا هدیدرگ تفاب نیا رد هنمارا یعامتجا لکش 3 مه هارمه هب لماوع نیا .دراذگ یم شیامن هب هدش هراشا فلتخم لماوع تحت ار افلج رد ییاضف تارییغت دنور یبوخ هب هنیزه نیمات رد ناکلام یناوتان و ناراد هیامرس یداصتقا ییوج دوس وس كی زا .دنا هدوب رثوم افلج رد یلوفا یدنور یراذگ هیاپ رد ارییغت هنیمز یرادهگن و ظفح یاه ببس ییاضف تارییغت نیا رگید یوس زا .تسا هدیشخب تدش ار تفاب اب گنهامهان ییاضف ت فیعضت یاه نوناک ناملسم یا هلحم هب نیشن ینمرا یا هلحم زا افلج لیدبت و هنمارا یعامتجا -ینمرا .تسا هدیدرگ نیشن لکش 7 : و یخیرات تفاب قمع هب وردوخ ذوفن .افلج یخیرات نادیم تیفیک اب یمومع یاضف شیامن مدع [17] .

8

-یریگ هجیتن

رصاعم نارود زا لبق ات هلحم یاه یرهش ناریا یاراد هدودحم ی صخشم ، بیکرت یعامتجا سناجتم و تیوه رادم و هب ظاحل یداصتقا یاراد ییافکدوخ یبسن هدوب تسا . هزورما هطساوب عماج یاه حرط یزیر همانرب مدع و رهش هعسوت ارگ هنیمز ، ییاضف راتخاس تلاحم نیا رییغت راچد یخیرات یاه شزرا لوفا دنور رد ار نانآ و تسا هدیدرگ یگنهرف و .تسا هداد رارق دوخ لماوع یسررب فده اب شهوژپ نیا رد رثوم شیادیپ ییاضف تارییغت .تفریذپ تروص ناهفصا هنمارا یخیرات هلحم رد یاتن ج نیا شهوژپ دهد یم ناشن هطساوب ،دنا هدش یرادرب هنومن مسینردم نارود یرهش یاه حرط زا هک رهش هعسوت عماج یاه حرط هک هارمه هب لماع نیا .دنا هدیدرگ افلج رد ییاضف تسسگ داجیا ببس یخیرات تلاحم راتخاس و هنیمز تخانش مدع یریدم دوبن ت رد یاهزاس و تخاس رب تراظن رد هچراپکی هجوت مدع و ،نآ زا تظافح و یخیرات تفاب نو تیوقت رد یرهش نازیر همانرب و هاگیاج ینیرفآزاب هنمارا یعامتجا افلج رد رد رثوم لماوع رگید زا شیادیپ .دنا هدوب لوفا هب ور دنور نیا هزورما اس یب شیازفا هقب نیمز تمیق رد دنور نیا .تسا هدیشخب تدش ار دنور نیا افلج ببس رییغت رظنم زا افلج ییاضف مرف ی یخیرات -گنهرف هب ی یراجت یبطق -یداصتقا هدیدرگ تسا رد لوفا هب ور دنور ندومن فقوتم . یخیرات تفاب افلج دنمزاین نیودت حرط تظافح و نیا .تسا نآ یارجا یلوتم ندومن صخشم حرط اب دیاب درکیور تیوقت ینیرفآزاب و یاه نوناک هنمارا یعامتجا روظنم هب فا شیاز رد یلحم تکراشم یخیرات تفاب زا تظافح و یگنهرف و یخیرات تیوه یبایزاب نینچمه رد نیودت افلج .دوش دومن رظنفرص زا ن نینچ نیودت یحرط دناوت یم یدوبان ببس و هدیشخب تعرس ار لوفا هب ور دنور نیا افلج یگنهرف رظنم م زا یشخب ناونعب ثاری یگنهرف یلم .ددرگ هقبط كی هقبط ود هقبطراهچ جنپ هقبط لکش 8 : افلج یخیرات هلحم رد هینبا تاعافترا هشقن [26] .

عبانم

[1] Mumford L. the city in history: its origins, its transformations, and its prospects, Fine Communication, 1961. [2] Smith ME. The archaeological study of neighborhoods and districts in ancient cities. Journal of

Anthropological Archaeology, 29 (2): 137-154, 2010. [3] ا ،فرشا . ا مولع همان ،یملاسا هرود ناریا رد ینیشنرهش یاه یگژیو هرامش ،یناسن 1 ،نارهت ،لوا هرود ، 1333 . [4] ،هداز ناطلس .ح رد ینیشنرهش و رهش خیرات رب یا همدقم ،نارهت ،ریبکریما ،مود پاچ ،ناریا 1311 . [5] ،یبیبح .م.س نآ یدبلاک یامیس و رهش موهفم زا یخیرات یلیلحت ،رهش ات راش زا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،موس پاچ ، 1331 . [6] ،هعیش .ا ا رد هقطنم و رهش اب ،نارهت ،تعنص و ملع هاگشناد ،ناری 1331 . [7] ،یکملاف .م یخیرات یاهرهش و اهانب یزاس هدنز زاب ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،موس پاچ ، 1311 . [8] ،هداز یقن ،.م ،نایدورد .م هاگشناد تاقیقحت و مولع دحاو یرامعم و رنه همانلصف ود ،رهش تیوه ،یناریا ندمت تیوه ینابم رد راذگ موهفم نییبت ش ،یملاسا دازآ هرام 3 ،ناتسمز و زییاپ ،مود لاس ، 1331 . [9] ،دازکاپ .ج رامش ،هفص همانلصف ،یندم تکراشم یخیرات عناوم یبای هشیر یارب ییاپورا و یناریا یاهرهش یقیبطت یسررب ه 31 ،یتشهب دیهش هاگشناد ، ،نارهت 1331 . [10] ،یلسوت .م رگ میلقا رد یرامعم و رهش تخاس ،نارهت ،ون دنویپ و مایپ ،كشخ و م 1331 . [11] ،یملاسلاا هقث ،.ع ،هداز نیما .ب ىسررب ىقیبطت موهفم و لوصا هب راک هتفر رد هلحم ىناریا دحاو و ىگیاسمه رهش تیوه ،ىبرغ ،مهدزیس هرامش ، ،متفه لاس 33 -13 ، 1312 . [12] ،بیبح .ف ژولونکت و مولع ،یزاسرهش نتم رد یرادیاپ درکیور ،كی هرامش ،مهن هرود ،تسیز طیحم ی 1331 . [13] دمحاروپ ا ، ،. ینادزی .ح.م ، یناریا یاهرهش یدبلاک تلاوحت رب مسینردم ریثات -زیربت هنومن یملاسا ، ییایفارغج تاقیقحت 22 ، 1 ، 32 -21 ، 1331 . [14] یملاسلاا هقث ، .ع ،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یزاسرهش یارتکد هلاسر ،ناریا رصاعم یاهرهش رد هلحم موهفم هب یلیلحت یدرکیور ت ،ناره 1331 . [15] ،نایناهوهرد .ه خیرات ىافلج ناهفصا ، رشن هدنز ،دور ناهفصا ، 1311 . [16] ،هلاولاد ،یگنهرف و یملع تاراشتنا ،مود پاچ ،افش نیدلا عاعش :همجرت .همانرفس .پ نارهت ، 1831 . [17] اس ناهفصا رهش یزاسهب و یزاسون نامز م ریواصت و اه هشقن ، ،ناهفصا ،ناهفصا یافلج یخیرات هلح 1311 . [18] ،ولناصا .ح تمرم ىرهش و هدنززاب ىزاس نوناک ىاه ىعامتجا و ىسانش بیسآ رد تفاب ىخیرات هلحم ىافلج نپ لاس ،رهش تیوه ،ناهفصا ،مج تاحفص ،ناتسمز و زییاپ 11 -21 ، 1331 . [19] ناهفصا یرهش هعسوت یاه حرط هچخیرات ، یتنرتنیا هاگیاپ ،ناهفصا http://www.isfp.ir/web/urban/82 ، دیدزاب 11 / 11 / 1311 . [20] ،یلسوت .م اقیقحت و تاعلاطم ،ناریا رد ینوکسم یاهاضف و یرهش یحارط یاه شور و لوصا ،نارهت ،ناریا یرامعم و یزاسرهش ت 1311 . [21] ،ایندیعس .ا ینایک فسوی دمحم ششوک هب ،موس دلج ،ناریا یاهرهش رد مق رهش ،نارهت ،یهاگشناد داهج تاراشتنا ، 1313 . [22] ،ىقفش س . ییایفارغج ىرهش ناهفصا ، تاراشتنا هاگشناد ،ناهفصا ناهفصا ، 1331 . [23] ناگدنراگن .

] 24 [ .و ،یلیلخ ،دنشورف یم ناموت نویلیم كی یرتم ار ناهج فصن یتنرتنیا هاگیاپ ،یگنهرف ثاریم یرازگربخ http://chn.ir دیدزاب . 11 / 11 / 1311 . [25] .ناهفصا رنه هاگشناد صت ییاوه ریوا زرتیپ اترام یخیرات یانب ،ناهفصا ، 1311 . [26] .سراپ ناهج شقن رواشم نیسدنهم حرط یرگنزاب ،ناهفصا جنپ هقطنم یلیصفت یرادرهش ،ناهفصا 1333 . [27] ،راکلگ .ک یاه هفلوم هدنزاس تیفیک یحارط ،یرهش ،هفص همانلصفود هرامش 32 ، 33 -11 . ، 1331 .