• Non ci sono risultati.

Relazioni fra Savona e Firenze nell'anno 1477

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Condividi "Relazioni fra Savona e Firenze nell'anno 1477"

Copied!
13
0
0

Testo completo

(1)

G IO R N A L E L IG U S T IC O

R E L A Z I O N I T R A S A V O N A E F I R E N Z E

N E L L ’ A N N O 1477

L a notizia che il duca di Milano G aleazzo Maria S forza era caduto sotto il pugnale de’ congiurati, non era stata ac­ colta in G enova da tutti con ugual sentimento. Il g o v e r n o degli Sforza contava molti avversari in quella c i t t à , special- mente tra i popolani, de’ quali alcuni, da gran tem po, si d o ­ levano che il governo della pubblica cosa fosse quasi intie­ ramente nelle mani de’ nobili (1). In G e n o v a q u i n d i, dopo F inutile tentativo fatto dal governatore di persuadere i citta­ dini che il duca non era m orto e che si sperava ancora della sua guarigione, ritornarono, sperando v a n t a g g i , i capi­ parte già esuli volontari 0 costretti all’ esilio dai duchi di M ila n o : T o m m a s o e Paolo F re go so , C a r lo e P ro sp ero A d o rn o , Obietto Fieschi (2). C o sì la città si tro v ò da una parte minacciata da questi ambiziosi, fatti più arditi dalla de­ bolezza del governo di Milano affidato ora alla reggente Bona e dal favore che rapidameute riacquistarono tra i popolani nella loro città; e dall’ altra parte dalla duchessa e in gen ere da tutti gli Sforza, che certo non avrebbero abbandonato senza lotta un dominio così prezioso come G e n o v a ( 3 ) . In ­ fatti cadeva la balia degli otto cittadini formata all’ annunzio della morte di Galeazzo Maria, e veniva eletto un m agistrato

(1) Ub e r t o Fo g l i e t t a, Delle istorie di Genova, G e n o v a , B a rto li, 15 9 7, pag. 526.

(2) Gir o l a m o Se r r a, St. della antica Liguria. C a p o l a g o , 18 35, t. I l i , pag. 240.

(3) U . Fo g l i e t t a, op. cit. p a g . 530.

(2)

i6 2 G IO R N A L E L IG U S T IC O

suprem o di sei plebei col titolo di capitani di libertà ( i ) , in­ tanto che il p opolo in armi si dichiarava pronto a c o m b a t­ tere per O b ie tto Fiesco e Paolo F re go so . E B o n a, vista la necessità di in terven ire, « giudicando spediente com battere G e n o v a con le sue proprie armi » (2), vi m andava c o ll’ eser­ cito m ilanese, P ro sp ero A d o rn o , « tornato a M ilan o perchè non c o m p re so nei capitani di libertà » ( 3 ) ; il quale ebbe larghe p ro m esse dagli S f o r z a , e gio v ò a calmare in breve te m p o la rivo lu zio n e di G en o va. Ridotta un* altra v o lta questa città all’ obbedienza dei duchi di Milano, sulla fine dell’ aprile, P r o s p e r o A d o r n o ne era fatto governatore per c o n to degli S fo rza ( 4 ) .

D u ran te questo m oto si era tem uto un m o m e n to per Sa­ vo n a, d o v e la insurrezione di G e n o v a avrebbe p o tu to tro va re aderenti : perciò qui erano stati mandati soldati e com m issari per difenderla se in pericolo, e ricondurla a ll’ ord in e se ri­ belle ( 5 ) . M a S avo n a non doveva disertare ora la causa dei duchi di M ilan o. Passata nel loro dominio 1’ anno 1463 Per cessione di L u ig i X I di Francia, si era rallegrata già nel 1466 della esaltazione al ducato di G aleazzo Maria ( 6 ) , e così, an­ c o ra alla m o rte di questo duca, aveva prom esso c o n giu ra­ m en to fedeltà ed obbedienza al successore ed alla r e g ­ g e n te ( 7 ) . Infatti essa fu fedele agli Sforza.

F ire n z e era alleata coi duchi di M ilano; L o r e n z o d e’ M e ­ dici, anzi, raccom an dava nell’ aprile di quest’ anno 1 4 7 7 » ^

(1) G . S e r r a , loc. cit. Compendio cronologico dell’ istoria di Savona,

Ms. della Biblioteca comunale di Savona, a ll’ an. 1477· (2) U . Fo g l i e t t a, op. cit. pag. 530.

(3) G . Se r r a, op. cit. p a g . 2 4 1 .

(4) Mu r a t o r i, Annali, an. 1477.

(5) T o r t e r o l i , Storia del Comune di Savona, S a v o n a , 1 8 4 9 , p a g . 3Γ9·

(6) Compendio cronol. ecc. ad an. 1463-4-6. (7) T o r t e r o l i, op. cit. pag. 318.

(3)

g i o r n a l e l i g u s t i c o i 6 3

giovane figlio di Bona alla protezione di L u ig i X I ( i ) ; fu dunque contrario alla rivoluzione di G enova. E d i G e n o v e s i coi loro n a v i g li , avendo incontrate nel mare di S a v o n a due galee fiorentine cariche di mercanzie, che to r n a v a n o di C a ­ talogna , le perseguitarono, tentando di d e p r e d a r le , finché quelle, per avere salvezza, si rifugiarono nel porto di S a v o n a . Ma qui pure avrebbero forse patito ingiuria da’ G e n o v e s i , che cercavano di sorprenderle, se « con quella fede che a v e ­ vano » (2), i Savonesi non le avessero protette ed a c c o m ­ pagnate nel viaggio verso la Toscana.

Firenze fu perciò grata a Savona ; e m entre in G e n o v a si alzavano querele contro tale intervento armato dei S a v o n e s i a beneficio dei Fiorentini (3), questi, sotto il g on falon ierato di G iovan ni di Antonio L o rin o ricambiavano il beneficio avuto da Savona concedendole solennemente la cittadinanza Fiorentina (4). E tale cittadinanza offerivano c o m e il m assim o

(1) C . Ci p o l l a, Storia delie Signorie Italiane, p a g . 5 7 9 . (2) Compendio cronol. ad an. 1477.

(3) A . M . d e’ Mo n t i, Compendio di memorie historiche della città di Sa­ vona, R o m a , M D C X C X I I , pag. 137 . — Comp. cronol. loc. cit.

(4) A F i r e n z e , nell a f a m o sa badia di F ie so le, t r o v a s i t u t t o r a q u e s t a is criz ion e, c h e ric or d a il go n fa lo n ier e G i o v a n n i L o r i n o , e g l i atti p r i n c i p a l i d e l su o g o v e r n o :

IO A N N I . LORINO . A N T O N II F . O M N IBU S HONORIBUS . DOM I . M U L T IS . F O R IS PR A E F E C T U R IS . F U N C T O . B IS V E X IL L I FER O . SAVO N EN SIBU S . N O B ILIBU S . O B . E G R E G IA . IN . REMP. . M ERITA . G R A T ISSIM E C IV IT A T IS . N O M IN E . IN F L O R E N T IN A M N O B ILITA T E M . C O O P T A T IS . F E L IC IS S -A SE N E C T U T E . M C C C C L X X X II . V I T A CUM . MORTE . C U M M U T A T A . N . N . L O R IN II T A N T A E . V IR T U T IS . MEMORES . P R O A V O D ILEC TISSIM O . P . P. O B IIT .

Q u e s t a e p ig r a fe fu g ià pu bblic ata d a l D . r G i a c o m o C o r t e s e s u l g i o r n a l e « X X S e t t e m b r e » di S a v o n a d e l l ’ a. 1884. L a r i p u b b l i c o q u i in c o n s i d e r a ­ z i o n e d ella p o c a diffusione che ebbe il g i o r n a l e di i n t e r e s s e p u r a m e n t e l o ­ c a le , ed a n c h e de lla rarità d egli e se m p la r i c h e di q u e llo a n c o r a si c o n s e r v a n o .

(4)

164

G IO R N A L E L IG U S T IC O

dei d o n i , dato per il massimo dei beneficii: nos profecto, essi dicono, dare maius nihil potuimus, nihil enitn habemus ci­

vitate patriaque carius; e ancora nihil honestius, nihil p u l­ chrius, nihil quod plus benevolentie testaretur ( 1 ) . G li storici

S avo n esi hanno narrato tutti, con evidente compiacenza, que­ sto fatto; ed hanno 0 ria s s u n to , 0 riportato per i n t e r o , in m o d o per altro non interamente e s a t to , la lettera della re­ pubblica F io re n tin a (2). Ma nessuno si valse, o m ’ inganno, del d ip lom a che si accompagna a quella lettera e che con­ tiene appunto la deliberazione solenne della Signoria, che con­ cede ai S a v o n e s i la cittadinanza c o ’ privilegi propri de’ F io ­ rentini ( 3 ) . P e r altro tutti ci dicono che Savon a rispose con ced en d o t o i t o a Firenze la cittadinanza Savonese. O r bene questo non è. L a lettera che il C om u ne di Savona scrive alla repubblica Fiorentina non fa cenno di tale concessione, e nep­ pure v e n ’ ha cenno nella lettera scritta da Savona al duca di M i l a n o , o nella risposta di quello. La prima lettera dice s o lo che S a v o n a accettando 1’ excelso, amplo et preclarissimo

munere, a ren d er grazie del quale occorrerebbero Ciceronis et Demosthenis eloquium, atque Crassi divitias, dà tosto partecipa­

(1) V . doc. che seguono. Essi appartengono all’ archivio comunale di Savona, abbastanza ricco di carte concernenti la storia Savonese. S o n o , con m olti altri, trascritti in copia autentica nel I dei due grossi volum i,

noti co l nom e di « Registri a catena ». Il Cav. A . Bruno, segretario del

C om une ed egregio scrittore di storia locale, ne ha dato uno spoglio dili­

gente nel I.° volum e degli Atti della Società Storica Savonese. E gli mi

vo lle facilitare le ricerche di archivio, con ogni modo di aiuti e di con­ sigli, dei quali, qui pubblicamente, gli rendo vive grazie.

(2) Mo n t i, loc. cit. — To r t e r o l i, loc. cit. G. V . Ve r z e l l i n o, Delle memorie particolari e specialmente degli uomini illustri della città di Savona,

pubblicate da A . A s t e n g o , Savona, 1885, V o l. I, pag. 353 e seg. A . Bb u n o, Storia popolare di Savona, Savona 1882, pag. 43.

(3) A . Br u n o so la m e n te lo r ic o rd a com e esisten te n e g li a r c h iv i di Sa­

(5)

G IO R N A L E L IG U S T IC O

zione dell’ onore ricevuto ai suoi d u c h i , senza perm issione dei q u a li, come non avrebbe difese le navi d e’ F ioren tin i, cosi ora non può accettarne la cittadinanza : quandoquidem de­

ceat fidelibus quecumque contingant aut felicia, aut infdicia eo­ rum principibus comunicare. Domanda infatti al suo duca que hisce in rebus observanda sin t. C o m e supporre che S a v o n a

avesse già di suo arbitrio concessa cittadinanza a’ F io r e n ­ tini ? Ed ove l’ avesse concessa, sarebbe essa stata valida tale disposizione, senza il consenso del duca di M ila n o ?

E neppure fu ben compresa, da chi la conobbe, la risposta del duca. Poiché questi non si congratula già dell’ operato da’ Savonesi, ma lo approva ; approva cioè la risposta data da questi alla repubblica Fiorentina; poiché ad aiutarne le navi essi erano stati anteriormente autorizzati : difatti scri­ von o : cum huiusmodi munus absque vestrarum celsitudinum

consensu non exegissemus. Ma ben poteva cadere in tale ine­

sattezza il Torteroli, che ripetè la notizia data da altri sto­ rici relativa alla cittadinanza concessa da Savona a F i r e n z e , quindi chiamare bugiarde le congratulazioni del duca che stava appunto per cedere Savona a Giovanni F regoso ( i ) .

Per altro Firenze ricordò a lungo il beneficio r ic e v u t o , e mantenne vivo questo sentimento di simpatia per Savona. Se è vera la testimonianza del V erzellin o, che qui cita di Francesco Albertini le Cose mirabili di Roma vecchia e nuova ( 2 ) , i Fiorentini ritennero Giulio II co m e lo ro c o n ­

cittadino, sebbene Savonese, appunto in virtù della cittadi­ nanza concessa da Firenze a questa città nel 1 4 7 7 : e , se­ condo l’ autore del Compendio cronologico delle istorie di S a ­

vona ( 3 ) , tale essi lo dichiararono nell’ ambasciata m a n ­

(1) Op. rii, pag. 321. (2) Loc. cit.

(6)

ι 6 6 G IO R N A L E L 1 G U S T IG O

data a lui n e ll’ occasione della sua in coron azion e. M a è le­ cito m u o v e re un dubbio a questo proposito. In le ga zio n e a R o m a , m andato dai dieci di F iren ze, andava il 2 4 ottobre I 5 ° 3 N ic c o l o M achiavelli, che nei suoi dispacci n o n fa ac­ c e n n o alcun o a tale pretesa dei F ioren tin i, alla quale G iu lio II a vrebbe ben d o v u to rispondere in qualche m o d o ( 1 ) . E così nulla dice a tale p roposito nei suoi dispacci il G iu s t in i a n , il quale, n o n è dubbio, ne avrebbe informata la sua S ign o ria , che tanto a v e v a desiderata la elezione di G iu lio II, se l ’ am ­ basciatore di F ire n ze avesse chiamato suo co n cittad in o il n u o v o pontefice. In v ece nei suoi dispacci 1’ am b asciato re V e ­ n e zia n o ha un solo accenno a Savona, colà d o v e ei dice che M a rc o \ e r g e r i o di S a v o n a , fu fatto castellano di S. A n ­ g e lo ( 2 ) .

È certo p e r ò che dell’ amicizia passata tra S a v o n a e F i ­ ren ze si r ic o r d ò più tardi il pontefice L e o n e X , s c rive n d o al d o g e di G e n o v a , O tta v ia n o F r e g o s o , una lettera che è n o t a ; d o v e egli dice : quoniam Saonense oppidum municipesque illos

v d quia cum eorum plurim is magnus m ihi usus intercessit, vel quod iis omnes vetero instituto civitatem Florentinam sunt adepti, mirum in modum diligo, non solum te hortor sed etiam valde rogo saonensium fortunas municipiumque ipsum et cives omnes habeas etiam meo nomine cariores, eosque ita tractes ut intelligant

meam apud te commendationem magno illis usui fu isse (

3

).

( i ; C fr. Opere complete di N . Machiavelli, N apoli, B ideri, 1878, V o l. II,

« Legazione alla corte di Roma ». N ulla dice il G u i c c i a r d i n i , Storia d’ Italia ; nulla I. N a r d i , Istorie di Firenze, 1858 ed. da A . Gelli, dove pure a pag. 266 del vo l. I sono riportate due lettere del M achiavelli re­ lative a ll’ elezione di G iulio IL

(2) Dispacci di A . Giustinian, ed. da P. V illari, Firenze, L e M onnier, 1876, v o l. II, pag. 287.

(7)

G IO R N A L E L IG U S T IC O

167

C o sim o de’ Medici, granduca di T o scan a, co n ferm ò di poi Γ antica cittadinanza data a Savona dalla sua c i t t à , nel n o ­ vem bre del 1550 ( 1 ).

Gi o v a n n i Fi l i p p i.

I.

Exemplum litterarum illustrium et excelsorum dominorum Flor entier orum ad comunitatem Saone occasione in ipsis litteris contenta (2).

Magnifici domini amici nostri carissim i, salutem. M erito vos sem per fecimus maximi et fraterno sumus amore prosecuti. Fortunam enim n o ­ stram communem putavistis et dedistis per omnia tem pora apertissim a amoris veri et benivolentie documenta. Et quod nuper dedistis b enefi­ cium et duas naves nostras mercatorias in portu vestro salvas a furore atque igni ianuensium reddidistis, eiusmodi est ut su p eret, ut videtur nobis, omnem facultatem referendi gratias; obnoxios tam en nos reddidistis vobis, et populum omnem ex natione fiorentina ut que referri non potest quantum durabit florentinum nomen grata merita habeatis. A d hec visum est ut aliquod fiat a nobis documentum quantum gratum extiterit benefi­ cium. Donavim us ergo saonenses tales amicos ita benem eritos de nobis et nomine fiorentino civitate, neque putavimus quicquam posse facere co n ve­ nientius. N on enim visum est ut aliter nos, florentinam rem , tutati sitis et defenderitis dignitatem nostram ac si florentini cives exititeritis. V e lim u s et petimus a vobis maiorem in modum ut gratum habeatis h o c munus nostrum qualecumque est, impar certe a vobis acceptis beneficiis. N os p ro ­ fecto dare maius nihil potuimus, nihil enim habemus civitate patriaque carius. U tim ini ergo civitate, agro, omnibus nobis, om nibus rebus nostris, ut civitate, ut agro, ut civibus ut rebus nostris. N ih il poterim us

intel-(1) V e r z e l l i n o , loc. cit., dà la data del 10 novembre. — M o n t i , loc. c i t ,

19 nov. — Comp. cronol., 14 nov.

(8)

1 6 8 G IO R N A L E L IG U S T IC O

lige re gratius quam si cognoscem us non ingratum vobis hoc munus nostrum extitisse. V alete.

E x palatio nostro di XIIII septembres M C C C C L X X V II .

Priores libertatis et I

ί r . . . } populi fiorentini.

V exillifer ìustitiae 1

(a tergo). M agnificis dominis d. offitio antianorum civitatis Saone am icis nostris carissimis.

II.

Exemplum civilitatis qua Saonenses omnes donati sunt ab excelsa comunilate florentinorum ( i ) .

In dei nom ine amen. A nno ab incarnatione m illesim o quadringente­ sim o septuagesim o septimo, indictione decima, et die quarto mensis sep - tem bris, in consilio populi, die sexto mensis eiusdem in consilio comunis, ac die duodecim o eiusdem mensis septembris in consilio dei cento, man­ dato m agnificorum dominorum priorum libertatis et vexilliferi iustitie p o ­ puli fiorentini officio presidentium precona convocatione campaneque so­ nitu m ore solito congregatis, quorum dominorum priorum et vexilliferi nom ina sunt ista videlicet Ieronimus Bernardi Thom asi de Corbinellis , G iam paulus P au li R idolfi L o tti, N iccolaus L au ren zi, N iccolaus Antonii Pieri Lapari, Ieronim us Benci N iccolai B enci, Paulus Borgiannis priores libertatis et Iohannes Antoni Lorini vexillifer iustitie et per ipsa consilia in num eris sufficientibus congregata in palatio populi fiorentini totaliter approbata admissa et acceptata fuit infrascripta provisio facta et edita super et infra proxim e adnotata et scripta. Et provisum et ordinatum est quod in his et super his omnibus et singulis infrascriptis procedatur et observetur firm etur et fiat et firmum et stabilitum esse intelligatur et sit in om nibus et per omnia secundum et prout inferius continebitur.

Cuius quidem provisionis tenor talis est videlicet, non ignari m agni­ fici et excelsi dom ini priores libertatis et vexillifer iustitie populi fioren­ tini quod cum due florentinorum triremes onerarie que superioribus diebus ex cathalonia redierunt predivites, circumvente essent a Genuensibus in

(9)

G IO R N A L E L IG U S T IC O

portu Saone fasces et ignem inferre paratis, iamque in periculo constitute viderentur amice aeque oportune auxiliantibus saonensibus nostri im m i­ nens et grave periculum evaserunt, animo volvebant quidnam efficere possent quod et gratum saonensibus sperarent futurum et simul ostende­ rent tum gratum fuisse populo fiorentino saonensium operam bene na­ vatam nostris hominibus, tum id beneficium nobis ex animo nostro e x ­ cidisse. Cogitantibus autem illud potissimum occurrit nihil honestius n ih il pulchrius nihil quod plus benevolentie testaretur prestare illis posse quam privilegium eis indulgere civitatis modo infrascripto. Quapropter ut hoc illis veluti magni pignus amoris et benivolentie conferatur habita prim o super infrascriptis omnibus et singulis die tertio mensis septembris anni M C C C C L X X septimi indictione decima inter se ipsos dominos priores et vexilliferum in sufficienti numero congregatis in palatio populi fioren­ tini deliberatione solemni et inter eosdem facto solemni et secrete scru­ tinio et misso partito ad fabas nigras et albas et obtento secundum or- dinamenta dicti comunis et postea successive ipso eodem die sequente e t facta deliberatione inter eosdem dominos priores et vexilliferum et gh on- falonerios societatum populi et duodecim bonos viros dicti com m unis so- lemniter in sufficientibus numeris et in palatio antedicto congregatos facto prius proposito super predictis et infrascriptis omnibus et celebrato inter ipsos omnes solemni et secrete scrutinio et m isso partito ad fabas nigras et albas et obtento secundum ordinamenta com unis predicti. Ipsis tamen omnibus et singulis infrascriptis diligenter prius exam inatis ac firmis per spectabiles viros Iohannem Giani Buonacchursi B e ra rd i, N ic — colum Andreuoli Niccoli Sacchetti , Antonium domini A lexandri de Alexandris de numero collegiorum et dominorum , A n gelu m Laurentii de S tu fa , Bernardum del Nero Philippi del Nero , et Franciscum Berti Zenobii Carnesecchi de offitio conservatorum legum dicti com m unis ad hec examinandum debutatos secundum ordinamenta com m unis predicti pro utilitate communis eiusdem eorum proprio motu et omni modo via et iure quibus magis et melius poterunt providerunt ordinaverunt et de­ liberaverunt.

Q uod in posterum quicumque Saonensis civis possit et debeat in o m ­ nibus curiis et iudiciis civitatis comitatus et districtus Florentie et cuius­ libet terre et loci in qua et quo populus et comune Florentie iu risd i- ctionem ve l preheminentiam haberet tractari et haberi pro cive F lo ­ rentino ac pariter ut Florentinus civis in omnibus et per om nia et quo ad omnes et omnia et ut verus civis Florentinus potiatur et g a u ­ deat omnibus et singulis privilegiis immunitatibus et favoribus quibus et

(10)

170

G I O R N A L E L IG U S T I C O

p rou t p o tiu n tu r et gaudent et potiri et gaudere unquam potuerunt qui­ cu m q u e ve te re s et veri cives civitatis F lo re n tie , duabus rebus exceptis h o c m a gistratib u s et facu ltate ius aliquod aquirendi super m onte aliquo q u o cu m q n e n o m in e. E tà ita o bservetu r et executioni mandetur ab om ­ nibus et sin gu lis qu oru m interest aut quom odolibet intererit iure fideliter aeq u e om n i c a v illo et contrad ictio ne rem ota, et predicta fiant et facta in- te llig an tu r et scrip tu re restituan tur dictis Saonensibus.

N o n ob stan tibu s in predictis aut aliquo predictorum aliquibus legibus statis o rd in a m en tis provisionib u s aut reform ationibus consiliorum civitatis F lo re n tie v e l a liis quibuscum que obstaculis seu repugnantiis etiam quan- tu m cu m q u e d e ro g a to riis penalibus ve l precisis vel etiam si de eis vel ip so ru m a liq u o deberet fieri sp ecialis m entio et expresse spetialiter ac g e n e ra lite r d ero gatu m .

(S . N .) E g o P etru s olim Ser P h ilip p i de Landinis de V ulterris im pe­ ria li au cto rita te iudex ordinarius notariusque publicus florentinus coadiutor p e ctab ilis et e g re g ii viri ser Iohannis ser Bartholom ei ser Guidonis de G u id is officicialis notarii et scribe reform ationum consiliorum populi et co m m u n is F lo re n tie predicta om n ia et singula ex libris dictarum reforma­ tio n u m in p alatio suprascripto penes dictum ser Iohannetn existentibus fid eliter s u m p s i, s c rip s i, et p u b licavi ideoque me subscripsi et signum m eum appo su i consuetum .

IU .

Exem plum litterarum magnifice comunitatis Saone ad excelsam comunitatem Florentie responsurarum eis litteris quas misit ad comunitatem Saone cum privilegio civilitatis suprascripto ( 1 ) .

I ll.mi et ex ce lsi dom ini nobis honorandissimi atque observandissimi. A t­ tu lit ad nos tabellariu s vester cultissim us atque humanissimus donationum vestraru m litteras quibus accepim us id am oris inditium quod in prote­ gendis trirem ib u s vestris superioribus diebus erga Florentinos demonstra­ vim u s, dom ination ibu s vestris adeo pergratum extitisse ut annuentibus un iversi senatus et populi vestri solemnibus deliberationibus Saonenses om nes d ign issim o atque splendidissim o excelse civititatis vestre munere donare dignati fueritis cum nullam digniorem neque cariorem rem pa­

(11)

G IO R N A L E L IG U S T IC O I ? !

tria vestra habeatis quod quidem per solemnem p rovisionem et p rivile­ gium inde confectum clarissime deprehendimus. Q ua in re existim antes fale semper fuisse Saonensibus erga Florentinos am oris v in c u lu m , ut quod ad tutandas triremes egimus merito facere viderem ur accedente ad hoc precipue ea coniunctione que vobis cum ill.mis principibus nostris v ig e t , non potuimus tam amplo tam excelso atque preclarissim o m u ­ nere plurim um non gaudere, quod nobis et universis civibu s nostris eo iucundius atque pergratius accessit quod nobis non exigentibus neque ad hoc m eritis nostris accedentibus donationes vestre solita earum m axim a liberal itate ad amoris erga nos et caritatis inditium id facere dignati sitis, que nos et civitatem nostram maiorem in modum sibi debitores faciunt quod nos amplissimo munere liberalissim e donantes id nobis gratum exti- tisse certiores fieri desiderant. Q ue est enim c iv ita s , qui populus, qui princeps, qui huiusmodi munus amplissimum tanta liberalitate donatum non caripendat, maximi faciat, atque inter pretiosisssim a p rivile g ia c o n ­ numeret, et quemadmodum hoc ipsum nobis iucundissim um fuit ita id ill.mis nostris principibus significandum esse nobis visum est , quandoquidem deceat fidelibus quecumque contingant aut felicia aut infelicia eorum p rin ­ cipibus communicare, et illorum ordines atque mandata m inim e prete­ rire quos speramus maiorem in modum hoc ipsum gratu m habitu ros quod tale munus nobis Saonensibus factum extitit qui etsi a liis plu ribu s’ eorum subditis facultatibus inferiores sumus nullis tam en fide erga eo s atque devotione cedimus. A t vestris donationibus quales agam us aut r e ­ feramus gratias ignoramus, cum ad id et Ciceronis et D em osth en is e lo ­ quium deficere atque Crassi divitias satis esse non posse com pertum habeamus. Ea tamen vobis omnibus semper habebitur gratia u t quoad Saonensis civitas durabit Florentinum nomen nulla unquam ob livio n e de­ lebit. Reliquum est ut si quid valem us nostris rebus F lo ren tin i om n es non secus ac suis utantur quorum statum et salutem altissim us conser­ vare dignetur.

Saone die X X V III septembris M C C C C L X X V I I .

Antiani civitatis Saone.

(a tergo). Ill.mis et cxc.sis dominis d. prioribus libertatis et vexillifero iustitie populi Florentini dig.mis nobis col.m“ .

(12)

ι η2 G I O R N A L E L IG U S T IC O

IV .

Exem plum litterarum comunitatis Saone ad ill.mos duces Mediolani quibus significatur excelsam comunitatem Florentie creasse cives sne c h itat is omnes Saonenses ( i ) .

III.™1 p rin cip e s et ex.mi dom ini d. nobis observandissim i. Q uod p resti- tim u s su p erio rib u s diebus F lorentinorum triremibus auxilium , eorum se­ n atu i et u n iv e rsis civibu s adeo pergratum fuit ut publica institutione sao­ n en ses o m n es flo ren tie cives creaverint. Quod quidem nobis eorum lit­ te ris sig n ifica ru n t et antenticam inde provisionem per expressum tabella­ riu m ad nos m isere, verum cum huiusm odi munus absque vestrarum cel­ situ d in u m consensu non exegissem us ita illud sine earum voluntate per so le m n em et publicam senatus deliberationem acceptare inconveniens iu- d icavim u s, quam quam nobis id gratissim um et iucundissimum fuisse re­ sp on d im u s, sicu ti e x nostrarum literarum exem plo excellende vestre co­ gn o sce re poterunt. Q u o d sim ul cum excerptis eorum deliberationis ac litte ra ru m ad n os m issarum per presentem tabellarium m ittim us vestras ig itu r celsitu d in e s oram us ut que hisce in rebus a nobis observanda sint sig n ifica re d ign en tu r ut sicuti fide ac devotione nullis nos inferiores esse n o n ign o ram u s, ita n ih il preter earum voluntatum aut errore aut igno­ ran tia c o m m itta m u s.

S ao n e die X X V II I septembr/s 1477.

Hum illim i servitores Antiani civitatis Saone.

(a terg o). Ill.mis principibus et ex.mis dominis d. B o n e et Iohanni Galeatio Marie S p h o rtie vicecom itibus ducibus m e- d iolan i papié anglieque comitibus ac Ianue et C rem one dominis dignissimis.

(13)

G IO R N A L E L IG U S T IC O J 7 3

V .

Duces Mediolani Papie Anglerieque comites ac Ianue et C rem o n e do­ mini (i).

D ilectissim i nostri. Accepimus per tabellarium vestrum litteras vestras una cum exem plo privilegii civilitatis qua universos Saonenses d on avit ex.sl respublica Florentina pariter et literarum ab ipsa republica ad vo s scriptarum et responsi item quod eidem ipsi fecistis. Q uibus om nibus lectis et diligenter animadversis commendamus que per vos acta sunt, et precipue responsum vestrum ad prefatam ex.sam rem publicam , quod qui­ dem et accommodatum et prudens iudicavimus. Hec est ut vobis aliud

in presentia superinde dicamus , ex mediolano die tertio octobris

M C C C C L X X septimo.

(.a tergo). Nobilibus viris antianis Saone nostris dilectissim is.

I C A N T I P O P O L A R I D E L P I E M O N T E (2)

I.

II ch. conte N igra, am oroso quanto dotto c u l t o r e di stu d i

demopsicoJogici, ha pubblicato da poco in un bel v o l u m e

u n ’ ampia raccolta di questi canti, di cui im p o rta n ti saggi g ià si erano avuti nella Rivista Contemporanea ed in altri p e r io ­ dici. L a pubblicazione del N igra, cui sono indispensabile c o m ­ p lem en to le due del Ferraro per Γ alto e basso M o n f e r ­

(1) R egistro I.· a c. 97.'

(2) C . Ni g r a, Canti popolari del Piemonte, T o rin o , L o esch er, 1888. —

Fe r r a r o, C anti M onferrini (Alto Monferrato), T o rin o 1870, — Id. C a n ti popolari del Basso Monferrato, P alerm o, Pedone L au riel 1888.

Riferimenti

Documenti correlati

After the prep- aration of the initial MAM-induced PL redshift profile, we observed a partial and gradual tuning of the initial PL energy as a function of time, as previously reported

The structure of the paper is as follows: in Section 2, we give an overview of the molecular line surveys used to assign radial velocities to the clumps and describe the

acknowledges support by the National Aeronautics and Space Administration through the TESS Guest Investigator Program (80NSSC18K1585) and by the National Science

“The production, storage and release of the neurotrophins nerve growth factor, brain-derived neurotrophic factor and neurotrophin-3 by human peripheral eosinophils

Polymorphisms andhaplotypes of the NBS1 gene are associated with risk of sporadic breast cancer in non- Hispanic white women < or = 55 years... Miki Y, Swensen J, Shattuck-Eidens

Intracoronary bone marrow derived progenitor cells in acute myocardial infarction.. Lunde K, Solheim S, Aakhus S,

Neque enim dubitabam, l5 que esset quod faterentur, pertinaciam certe et inflexibilem 4- obstinationem debere puniri. Fuerunt alii

Detection Using Landsat TM Data: When and How to Correct Atmospheric Effects?” Remote Sens.. Research