• Non ci sono risultati.

VERI REPVBLIC A DI VENETIA.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Condividi "VERI REPVBLIC A DI VENETIA."

Copied!
51
0
0

Testo completo

(1)

14. -

' p.

AVVERTIMENTI VERI

ALLA REPVBLIC A DI VENETIA.

E SVOI SVDDITI:

Di Nicomaco Filalitco Romano

Dottor deUVna^e l’altra Legge,

IN BOLOGNA.

AfprciroGiouanbattiftaBellagamba.

M DCVI.

COiV LICENZA D

L'

SV

P

E R IO R

l.

(2)

'AIT3-VIHV ja A3UavqH;i AJJA

:I

T

IC!

a 7 e

I

O V

2

d

on£rno^ oDr^mooiM ìQ

inaU*i

OO

.8oi.rfiLlH

A. «_V-

«A VI D O J 0\n Z l,;

^

^

Jr .rVD

'

M

.iJn;-jjwlba r.'-v

A

a o

\

\

l ^’À

a

fcv -s.’Ait;V

i

V

(3)

avvertimenti

'’-o-

'

V E R

I

A:LLA REPVBLICA.

D

I

V E N E T

I

A.

-

i ,

E sr Ó

l

SUDDITI.

-

d

ì '

"‘'i,

NICOMACO FILALITEO.

IV'

volte

mi

cvenutoinmentedi di»

Icorrerqualcheco/a intornoalli’di/pa»

rcri,cheve

nono

tralaSedeApo/lblica»

claKcpublicadiVenctia,dapoi chefi videtov/ciralla/lampa/crittureparte hert tuhe» e

pane

tcoieraric;

Ma

perche àciònon

mi

ftiinolauanèdelìderiodiiàma,nèintereflc dimercede,

ambinone

d’honore,nià /oloquellafor- za,chehdlaverità ncgrintellettiragioncuoli,enonap-r paflìonatidaperuerfavolontà,mi fonoandatotrattenen-

•do,nonfolo,perche

creduto,chealtriconpiùdottri-

na

,c.caritàfo/lcperfaremolto meglioilmedeiìmo,'ma anche, perche miparcuadivederlecofeincominciate dallapartedei Sig/'Venetianicon

modi

tantoviolenti,

^

coninditi; cofi certi dipertinacia,che

dubitato pid tortodi cirafpcrar glianimi,chedi fare

buono

efftttocol

mio

dirtiKòndimcnoallafinefcntendomilamentegra»

uidadi.pen/ìcri,

nonhò

potuto più lungan.cnte portar -quefto parto,

& hò

prouatoconl’cfpericnzain

me

me- defimoquelladifficoltà,dellaqualeli

diceinGiob:0«-

-ufiumfernitmmrttimtequisftttrit?Vitne adunqueia 'luce qUerto

mio

concetto,cheper leuatriccnqn hàaltri*

chelaverità: laqualefi

come

hàforza d’acqucrarj^ntcl-

A

2 letto

(4)

# AVITEKT. del FILALIT.

lettobcn^i[draÌco per cr^crfìTa

IpU

Au> pj’opottionato oggetto,coli

hi

parimenVcefficaeiatlitormeutar,ctraui gliarquellianimi,chefibn^pcfljei^ida malaconfcicza.

TTAx'rT»:CMjk^eri^iiéniti^umifefÈierét'.

Oijd^deuo

ragio*

neuolmcptej:rede;-e,cfpcùrc, che neiJ>uoni

1^

per ca- gionarci!primoeffetto,e negli indurati11fecondo,il qualeferuirà, lenoperaltro^almcnoperteftimonio del- la lorocondcnnationeaua'ntl"àiluprenio,&inappellabi- leTrlbutiilìt{jI5i/^,c5ehiufl(oHèÌc^fc'pQÌ: f?(kfl<itut- te lecofe.e più particolarmenterhuomo,allhoraparche caminiperlaviadel gaftigo,

quando

permcttc

hndura-

tio.iedeipcccatofi,ancorchclivada profperodqiqquc- llo.Mondó.delquale,

come

di cofamometitane^^bre/

«e, tieneS.D. Maeflà quelcónto,chélidice nelSalmg:

Milltdfuti

M»u

$cuUstuoitJtqHAmditihtfiernà\:^utfréterift.

.

E

parlaàmolti cofa

degna

digran

meraui^a

,cheli fiano trouatihuóminitantoimpudenti,epocoreligio- ,chenel centrod’iralia, invnaCittà nobile,c Catto- lica,

come

Venetia, ne!

grembodi

S.Chiela lenza eHer prouocati, li

nanoaudacemcnrè

efCbìtià fcciuorecontrp

«IlaSedeApolfolico, c l'habbiano fattoconpròpolttiooi hcrctichc,cnotoriamentecòndennatc.

A me

però

non

hàrecato merauiglia alcuna, perche hòcohfideratoyche

fi(bnorrouatideglihuomini,li quali

hanno

ardito didi- teledifGriuercl>dtemmieenormilIiniccontralaSantif- fima'Trinità,contralaperlbna di Chrifto,loSpiritoSan- to,4ali-V«rgine, èiagranadiDio,contrailnoftrolibe- roarbitrio«contrale

buone

opéne, e contraiSantifli ni Sacramentilo l'hannofattofenzal’appoggiodi Princi- pe alcuno.

Che

ncrauigliaèdunque, che l'habbianoar- dito controallaSede Apoftoli^aà itempinoftri

huomi-

nìancorché daniente,con l’appoggio deicapi dellaRe-

(5)

jriLA %JLR DIVTNETJÀ* $

allalibertàdellacanfeienza pervolereconculcare,& an*

nichilarequellalibertà»

&

immuniti'Ecclefiallica

«che

contanta veneratiane»

come

cofa facra»ediuina,e Hata tenuta

m palma

di

mano

&

incimadella tellafopragli feettri,e coroneregali,^imperiali,

come

fi

può

vedere nelle leggi fecolari,neifacci

Canoni

»nelHiiftoriepro- fane,

&

tcclefiafticbe,e neiConcili]comille magtftra-^

liautorità,

&

illufiriclTempij.Jo,cruouobenefpeilo fur feitatedallafraude Diabolicarhcrefieindiuerfitempi circa variematerie,

appreflfoà tutteleHiftoricdafé*

dele»cdiligcntc ofseruatorefivedrà chiaramente,chefo-»

do

fiateTempre humili,ebafse,

quando non hanno

hauu-^

tol’appoggio,e TautoricàdeiPrincipi inlorofauore.

Atriofùautorediquella herefiacontealaconiufiantia*

Ihà delfiglioledaluiliTuoifeguacifurono chianuti Ar- rìani. Paruequell’Hercfiaabbattuta,evinta nel

primo

Concilio Niceno, e

nondimeno

“quandopoigliArriani hebberoinfauòrloro Coftazo Imperatore,

&

altriPrin-

cìpi,tornòà rinuigorirfitepafsò tant'oItre,che poi nel Concil.Arimincfeil

Mondo

fiupi di efser quafi.tutiodi- uentato

Ardano^

L'hercfiain

Germania

corpinciò»mol- toprima,che nei tempidiLuterojevifurano Gicroiiimo di Praga,Gio:de

Huri &

^hri;liqualincuìdimeno

poco

progrcfsofeceroj

ma quando

vientròdi

mezzo

l’auto- ritàdeiPrincipi proteftanti»cquellaraggionedi fiato di abballarlagrandezzadiCarlo Qninto,edellaCaladi Aufiriacongiuntaconrintcrefsc, econl’ingordigiadei

beniEcclcf»afiic!,aIJ’horal'herefia prclcvigore;&il

m©-

defimofi

può

diteperlemedèfime.òfimiliraggioni,che (ìafuccedutoticI

Regno

d’Inghilterra.

Onde non

èda merauigliarfipuntodi tanti libretti,chefifonopofiiin ftampa, poichéè entrata quellaraggionedift'itodiaboli^

cainimica della poIitiaChriftianagruntamentcconlin- K-refse à pigliarlaprotctrionc dellafallitacótroalvero.

'£'quello

vn

indiriòcerto delgipdici^’Diuino controalla.

- '•'j

Repu-

(6)

4 %AVVtKT. unt riL'Athl^

RepublicadiVcnctia,poichépermcneichiéqucipruddi:

tiSenatorih dianolu-llemanicUI>ottóci’faÌf^rj&.èrro^:

nei,chefotioilDxantodibuonadottrinavogIioaoingaa>

naiecloro,etuttiiSudditidiquel

doridi^mo Domi*

nio,chehanno hauuro Icmpreranìmocandidilfimo nel- laveraReligione.MipardivedcrcappuntoIaScrenif*

(ima Republicadi Venetianelcalo del

Re

Acab.ilqualc fil<ggeiieirvhimocap.ikI 3®lib.de ìKc,chefierada- toinpredaàfallìProferiichc1adulauàno,eno folonon voleuaalccltarMicheaProfetadiDio,percheglidiceua ilvtrojtion1<logliportauaodio,perche ricufauadadu- larlo

,ma

anchelofece rinchiudereinvnaolcurilfiraa prigionc-il^/////ef»w(qucflolùilfuocoramandamento)

$H carcertm,éffuHenUtectimfMtirilfmUiionis,

^

squ» *»-

gufi141 .

Cosi appunto fannotSignori Vcnctiani^ Sifono datiinpredaàfallì'Doctori,chegliadulano,ediconoà

modo

loro,nonfolonó

hanno

datoorecchio àtantiRc- Jigioli letteratiPredicatori, Inquilìtori,Lettori,

&

altri, cheglihannodettoilcontrario:nonfologli

hanno

preli inodio,perchcglihannodettoil

vcromon

folocentra di Jorohano promulgatiordini penali,crigorofi,mà,quel- lo,t

heè

peggiojcomcil

Re

Acab,partene

hanno

iinchiu fiinolcuro,

&

infelicetorcere, t partelegati alduro,

&

indegnoleruitiodelRemo,lollcntandoliappiiniocópa- reditribularionc,econacquadimille angofeie,etraua- gli.

E

fi

come

ilRcAcabnonatcettòilconfìgliodi(>io- lafatRedi Giudea,chefisforzò dipcrluadt/loadatte- nerlià quello,cheglidiceuaMicheaProfera diDio,coli paruncnte vediamo, cheiSignoriVenetianinonvoglio-

no

accettareipij,e generolìconfigli,che-lonofiatidatià loro da Principi Rchgirfi,e CattolicidiritornareaH’obe dienzaddVicariodiChrifio.

Onde oda

temere grande- mente, che

come

Iddioperminifieiiodiquel

Demo-

nio,che prontameateoflFcrfcd’ingannare

A

cab,diccn- -do quelle parole:Egterof^iritusmtndt^x inoreProfhetàr«m

-l; prefe

,oq1-

(7)

JILJ KEP. DI fTENÉTIA. 7

prefegaftigodilui,mentreeglipurtroppocrcduI&delKi vittoria predettafalfamentedai bugiardiProfeti,andò- alla battaglia,

ouc

rcftòmiferamentevccifo:còii

non

vo- gliabora prendervendetta, e gaftigodeiSignoriVene-*

tiani,mentrefivede,chefenza rcfipifcenza, anzicó nuo- ui legni di pertinacia,? di oftinationc.dati,perdirlaapcr- tamcnre,infenforeprobo,

come

diceTApoftolo, JJbi ftrosprurientesàurtbus-, àvertutetenditnmttuer-

tHttti ttdfabnlttsntuemconuertnntur,e quello,chediciò

dà maggior

inditio,èilvedere,che

quando

piòche maifa- rebbe dibifognoinVenetia,

&

intuttoqucllofiatodi pcrfonc,lequali fàcefierolofficio,che foggiungeS.Pao- loconquelle parole;

Tn

verovigiUin $mntbns, Inbora.epnt fne EuangeliJÌÀtmmifieriumtttum imple,&c.permettaIddio per occultofuo giuditio,chelaCittà diVenetiafitruoui fenzaPrelato:

&

ilzelocofiraffreddatonegli altri,che piùtofioconla loro timiditàfaccianol’vificiodipecora, che conlacaritàfofienganolaperfonadiPallori,

Ma

le fudettccofe,cheinqualfiuogliaPrincipe particolare,che fortegiouane, pocoletterato,eprattico.nódimeno Chri- ftiano,e Cattolico,parerianoinféfiefseeHorbitanti; in perfonapoi di Senatori graui, vecchi, e prudenti,

va

fa- tinelle lettere,enei gouerno,che

hanno

veduto,e

ma-

neggiatoil

Mondo,

che

hanno

vifsutofempreChriftia-^

namente,chcfonofiatiper io paflatoinopinionedilotn-

ma

prudenza, edi altrettanta pietà,che pochimelifono

mandarono

publica,efolenneAmbafcicriaà réderobe- dienzaai Papa,fi

come

pare cofa piùmofiruofa,colie maniicftoinditio del giuditioOiuino, che perilpeccato glihabbiaortufcatorinteiletto,

&

accecatala

mente

in

modo,

chedilorofiverifichiqueldettod’ifaia;Videntet noHvideantiò^imelhgentesn»inteUignne.HonfannoliSig.

Vcnctiani, chele fcritturevfeitein difefaloro,

vengono dimano

diperfoneappallionate,delle quali alcuni

non

iene fidarebbono

ne

anchein

vn minimo

intcrefse della

i* loro-

(8)

S UrrERT DEI TUjitLT^

loroRcpublica?ibiicibeàqiiclSenato,«tiligcoftcioin-’

iormarfì

d

ognicofa,darannofolarnente occultelequa?*' liradiFraPaolo deiSerui,icdiGio:Marfìlioi éele fia-:

no

labilimaellrì dconfìgliarli in

vn

negóriocoligtaùe concernente!^iaJuredeiranimeJoio

,&

di tuttoilloro Staro?forfèchevi

mancano

Senatorifauij,cletterati»

che dfftinguanoil

buono

daltrillo, e’Iverodalfàllb^for-, fccheallaSignoria di V'cpctia,che ètantogrande,

man«

ca

lacommodirddi

configliarlìcon Teologi,cCanoni-^

Ilicminentiflìmi?c

nondimeno

appnaouaquellttaliper afsindicatori del

Sómo

Pomcfice, che hàl’afliftcnza /pe-^

ciale delloSpirito latito,chehi apprcf&odileilconfenlt>

vniiierfalcdelSacro Colleggio dc Cardinali,che perfc‘

ficHb è prudentiflfimo,epicnodizelo» di carità,c dilan*«

tiià.t' vero,cheS,Paolorjprcle S.Pietro<.

adunque

farà Iccitoà FraPaolodei Semi,

&

altri

come

Ini,digiudicar releatrioni,

cpublicamentc conIcritridichiararper nul- le lefentenze delPapa?lo

non

vogliofar cpielloparal- lele,perchelaperfona

no

lomerita,il

modo

dilui

ecòo^

trario à quello,elacofain le flefiaètroppochiara

.

.

Ma

. licernelavolontàè quella,che

dacattiuar rintellctto ncllolTequio della icde,c rintcllcrtodeuepoiregolarlei ntirollcruanzadeiprecettii, cofiauuienehoca»che

non

volendolaSignoriadi

V

enetia obcdir,!coinedourebbci alliprecettiApoHolici ».chcta]ilbnoqocUi,!chefpic?

canodal

Sommo

Pontefice,lavolontà<ieprauataviene ancheàdeprauarcl’intelletto,acciò,fi

come

ellafiruoce ilgiogp delrobedienza,colilaioraaiìch!cgjiqucUodel- la verità cattolica»^&:ddla puraReiigfonCà.

Pen

quella cagionencllidi/paixdintctrnnalh’mmònrià'EcClrfiaftb cadaiteraiinilegali'fièpallaraaili teologici.ordalia difpura della giurrlditionr,

& immunità

EccleliaRieaal- lepropofitioni difede:cperfoftentarilfallonelprimo capo,ècadutoinhetelie nelfecondo;quali in tuttele fcntturcychcfifonofiàpateinVenctia,confondédoiter- mini

(9)

JLLÒ4 KEHm FENETIJ. j

nini,elemarcrie,ctrapaflandoda

vna

qucAioneaU’al- trapercoprirlaveritàconlaconfuiìonc»

&

introdur inaf iìmefalfeconapparenza' di pietàì'econragioni più to^

fiofondateim ferJÙMjAiUhi$sh$iménd verhut che nelverotcconfucati colori diartificioia,dcinfidiofaKet><

torica*cflatoprocurato|inpiù

modi

diinzuccheraril

mortiferovelenodelleDottrine erroneeper farlebere più fàcilmenteàifemplicicon pemiciedeiranimeloro, eprindpiodelladiflruttione dellaKcligionCattolica in

vn

a delle piùfioriteparti d’Italia.Mentrelacótrouer- fiaoriginalefrà laSede Apoflolica»elaSignoria di

Ve-

netia

non

è di cofetemporali,c di Stato»

ma

di Ecclcfia*

Aiche,e pertinentiallafalutcdellanima che occorreua far pafTaggio,cerne

hanno

fatto quellimaliaccorti,e peggiointentionatiTeologi,adaltrequdlioni,eparti- colarmente àquellafeil

Papa

,elaChiefa

hanno

lapo«

tcAà temporalefopraiPrincipièEfc laRepublica

Vene-

tianadefa^o,deconlegginuoue»inique, de ingiùAefiè voluta intromettere à difponcrc

come

piùpiace àleidel-, le vite,deibeni.e delle ragionidegliEcclcfiaAici,c del- la ChiefaiAefTa,àchepublicar configli diDottori

dopò

ilfatto,chetrattano delle raggioni inpetitorio,anche con

poco

fondamento,emoltaAiiatura,edeteAi,e di argomenti,

come

fuoleauucnire

quando

fidifendeiltor- to.

Chi

vuoltrouar la verità,diAinguclematerie,di-^

chiaraitertriinidella

que

Afone?

non

e/cedalpuntopro-

poAo

intornoàquello:piglialelagionilode;lerappre^

lentaconfemplicitàiià'i prcAippofitiveri;c tuttequelle^

cofe,che

no hanno

fattoquelli,che

hanno

fcritto

non

in

&uor

dellaRcpublica»maindanno,epcrnicie delle ani-

me

diqueinobiliAìmi Se natori,r dituttoilrcAodei fudditi diquei Screniflìmo

Dominio,

ilquale perche

no

fiamiferamente fonozelo di pietàconfalliauuificódor- toperlaviadellaperdirione,èncccAarioichcapraglioc- chi,rifucgli la

mente

, ficonfiglicon perfonctimorate di

B Dio

(10)

IO t^VE^KT^DEL FILJLIT.

DiOtbcnconfcientiatc,edotatedi

buone

lettere*Ricoi>

raconorationià

Sua

Diuina Maeftà*acciòlidiaforza di riconofeere*

&

anteporrerobetiienza»chefi

deue

à Diob

&

alAio Vicario,prima che àiPrincipi

mondani

»Tim- poitanza delia falute delle

Anime,

che deue prepondera- re airinterefie delcorpo*lagloriaCelefte,che è(opra- eminente àquella vitabreue

&

infelice,acciòelTamina- toiltuttocondlligcnre pietà, polTa poiconChrillianali- bertà efeutereilgiogodel

Mondo,

e fottometterfiallipre cettiApollolici,che

vengono

conaatoritdDiuinadalla boccadelPontefice,cheè l’vnico»ecertiflimoOracolo nelle cofe dellaReligione àtuttoilChriAianefimo

.

Ma

perche sMntendainparte

queAa

veritànellipre- fenridifparcri:

Deue

prefupponerfi per cofa certi(Tima,e malTimaindubitata.chel’immunitàEcciefiaAicaòfiade IureDiuino,ouero deIure pofitiuo(che

queAo

à

me

per bora

poco

importad*^inucAigar più adentro)è peròdi talriuerenzaerirpettonellaChriAianità,che

non

può alcunPrincipe fecolarcfarlegge intornoallibenidelle Chiefe,

&

alleperfoneEcclefiaAiche»ancorchéfauore- uolilTimc;e

quando

lefaccia»fono nulle.Noti

mancano

autorità di Padri,

TeAi

neifacri

CanomV

eDottoriciaf- fici,cheloaffermano chiaramente»

ma

ioper

non

effere lungone noiofo,mi contenteròdiquello* chedice limo- centio111

Papa

nelcap.Ecclefié

M*rU

*eU iiomhui

.

leparole precifefonolefeguenti:

H/n

MttendeM-

tn

quodléùcù.etiamrelighfis/iper Bcdesijs é"ptrCtnìiEccU- Jiaff/cùnuiUlitéttrtbmu fkcultdff quisobJè(]nendimtmtt

eejjiuusm$»miìaritMimperéndi’tqmtbtufiquidmotuprfpriu HdtutumfucrtiquudEcclejtdrumtt'umrejpicut

commodum

ftu$rcm,nuUtmfirmitdtùexiftitynifiuhEccltfidfueritàf^

frohaium:KudéflétutumBa/ilifdeu»multenundùfrddijs tu»

Uteky vel vrbdnity rmniHerijsy

^

ernumentUEcclefiérum,$Bé uefrobutum futi fottfiimum ràtione,quodéuderitsieueufidi

Manum

Pmtt^cùrohQrutum:

^u$d

kSenutore

fudum

fuerét

(11)

ìALLJKET.BIVENETIA. Il

h

frdimiiciumnonconntntiMoniHerifyntcctnfefsi*vii

em- mÙht

in irritnmrencctntest enftltm fo^cfsiones refiituendiufi- huftntentUUur diffnimm.

Nè mi opponga

quiqualche Teologaftroyò qualche

Canonica

fenza regola,che quo- ftaleggePapaletrattandomaceriadeIure pofìtiuo,

non

leghilaRepublicadiVenetia,

come

leggepregiuditiale al

Dominio,

cheellahà da

Dio immediatamente

foprai

fuoi fudditi fenza eccettione alcuna,

come

empiamente,

&hereticamente fonoandaticinguettandoalcuni;poi- chéfenza entraralprefentein tatedifpute,e digredirin- utilmentedaliaquelHonprincipale,ècofatroppochiara

c

manifella,chelaSignoriadiVenetiaètenutaadoder- uarquellaCoAitutione

non

foloperchecosideuelare per vero terminedi foggettioneediobbedienzaallaSe>

de

ApoAolica,

ma

percheefprelfamenteriiàriceuura,

&

accettata,e volontariamentevièfottopoAa;

•puòpiù refurarla,cAendolecosipiaciutovnavolta.

£

qucAolì potrebbe chiaramente prouare conlacapi- tolatione dellapace,cconquello,chegliAmbafcia- toriin

nome

ditutta laRepublicaproArati

fommeAa- mente

àipiedi diGiulio

Secondo Papa

con giuramento

•promiferodioAcruareinmateriadeirimmunità,eliber- tàEccleAaAica.

Ma

percheiosò moltobene,chealcuni di queiSenatori foglionohauereinbocca,

ma

con

poco

decoro,al parer mio,dellaRepublica, chequell’attofoC- icforzato,e

non

volontario,àlinedi euitarlamaggior rouina,chegli fopraAaua

dopo

larottadiGhiaradadda

,

febenlìacofapoco degnadifede,e

meno

verilìmile,che

laRepublicavolelTeinatto dipenitenzamentirenelco- .fpcttodelfuoPadrefpirltuale,

equeAa

ha ragionealle- gata fenzaalcuno

fondamento

giuridico,contuttochò

non mi

potranno negareliSignoriVenetianidi

non et

*feriifotcomeflìall’oAeruanzadel fopraferitto capitolo

,

quando

volontarianaente riceuerono, eobligaronoad oAeruareilConciliodiTrento,chefrale altrecofe

nd-

B

a la fcfs.

(12)

/z JV^VEKT.\D'EL’F1tji^£^m

la vir.al'C^30.innouatlitrfi

Canoni,

e Coftitutioai

-Apoftolichcsohe parlano dclKimmunitàEcclefiaftica,c

•cotnmanda erprelTamentechciiofleruino,dicendopre*

cifamcntccflcr debitodeiPrincipi di farlo;

&

cflbrran- doli poià farlobeneperfeftcfllì,eperiiloro fudditi

Ò

giu dici,

ò

fendarari;.

&

acciò quella autoritàdel Conciliò

non

fiporta tcrgiucrfarcconfalfe,ecauillofc rifpofte.poi che ogn’

vno

non

può

ricorrereàdar di

mano

alConci- liocosì facilmente,

habbiamo

volutoinferireleparole

medefime

.cfonolefeguenti:Cupiens f*n£i* SyndàtuEc-

€left*fltcàmdsfciplimm inChriflUnoptpaU no»folumreftitni,

ftdptrpetMOfkrtémteéi*màtfntbufcumque impedimentisc»rh ftruàri

,

prjtttre*

,qunde Sccie/ioHtcùperfi/ià r0nfìitait

,fé- enléresquoquePrinapesofftciffuiodmonendtseffecenfutt,C0^^^

^

jfdenteosvt à*thoUc$$

,quosDettsfon^ì* Ftdei,Ecclefuqtte^

proteéioresejfevtluit,

iw fmtm

EccìefinreHuuìnontontumef- feconcejfurof^fedetUmfnbditojfuesomnesadehtitnmergA*

Cleruuty Pàrochos,é"SuperioresordtnetreuerentUmeffereué^

eoturos:necpermijfiros,vtoffic/oies,érinferiore!Magifirotm Etclefin,ejyperfonnrum EccleftoUicorumtmmunitntemDeior-

dinomne

é"Cononicùftn£itonibtisconfiitutam tUiqnocupidi- totisffudiofcminconfider*tr»neoltquiv$olentyfed vnucunu

ipfisPfincipibusdebiumfterìs

fummorum

Pomtficumy Con etliorum Constuntionthu»obferuantUmproHent.Decernit

ù

toque drprdcipitfucrosCunoms

&

Concili*

omm*

necnonoli-

no dpoHolicat fànOionesinfouoremEcclefiofiicorum perfino-

rum

libertotùEcclefiofUcn,dr controeitu violotores ed^tn*,q»o 'OJmntoettom profinti Decreto in»onot,exo{ìe oh cnontbuóobfer- Moridtberr* FropterooodmonetImperotorem,Regesy ère.

Nc

inidicaalcunopiù

todo

corruttore,cheinterpretedi quellocosìillullreluogodelSacrofanto ConcilioTri- .dentino,cheilCorrcilioertbr.taiPrincipi,e

non

coman- da.mentre parlandodi loro,primadiccyod/mnendo!effe»

eenfiit,epoiin fine,proptereoodmonetImperotorem,dr les, ère.perciòchcin contrarioilConcilioin quelloca-

(13)

l/t:LZMJCEE.m rsN^Tj.j.

poii vcdcVchcrdctenninacidiccrcta#mttìire vialepiroit dtcermttfréciftttfTMfenii Decret$inn$UAt. c poi

U

rilpoHak che conuincc,c

m

pronto, mentrel'aramonitioncc*deXo- pracofavallaquale fonooibligatiper licbito«

^

mmcmÌ0sejf€ccM/kit.'criipiùdouèrlìreftituireilItiodirit- toallaGhiaia»

tmfmum

EceltfidreUituì.cpur troppov<^.

de» che ha hauotointentioncilConcilio primadi oUIv- gare, e poi diefifortarciPrincipi»mentrein principiodi- ce»- Prdtered qud de BcdtftaHtàsferfonUcenfittnit;e poi nel

'

Decreto

com mandando

,

non

cfdudc alcunodall’offen- uanza*dicédo,Sx4Ólr

emnibm

ebfernàn debtre.oUicchi:

chiama

violatone

n^

vna volta»maduc,illarilcócrario»

cquando.parlatapto delU'riaercnza verfoleperfoncEd- clefiaftichc,quanto dcH'oflcruanzadelle Coftitutioni Canoniche»Ponteficic,cConciliarilempreledà quelto agqiunto</r^//|(/»*

&

includenominatamenteiP.rincipi:

càmipjis

debium

/icrù SttmmeritmPootfpn,

^CtmciltorMmDtctttU ebferHéttùémp0Hcm.^\\^ qualé oX- * -ILcuanzapar.

cbcilConciEo

lenta»cheliPrincipifiano

tcnud

in

modo»

che facendocontrario,diano legnodi poco.Cattolici^mentrc à.KC,C0n^de»s etsvtCitheìices.'on- de è pur troppochiaro»cheilConcilio determina,

&

oh- Jiga^Principi.

Ma quando

anchegliauueriifcc,

&ain-

anonilcc fcinplfcemente,farà poiiìl>Hc,cbclaSignoriadi Venetia conculcando,e difpi'ezzandogliauucrtimcntiic le

ammonttioni

delgranConcilioTridentino vogliaad- -hcrire,& abbracciareicordìglidi

vn

F.Paolo,di

vh

Gio- uannìMarlìlio,

ò

limili ì

Ma

dantetuttele cofe'dettedi fopra, echeilConciliolìaftatoriceuuco dallaSignoria di Venetia,cheparlicosìchiaramentedeiPri ncipi,che rinouileCoditutioniPontcHciein materiadcirimtnuai tà Ecclelìaftica, chi faràcosìimprudente,e dolidojper

non

direimpudente,emalconfeientiato,ilqualevoglia fodentare, e difender,chelaSignoriadiVenetia non/ia

ucnuia

adoCTcriitu:qikIlo,ch^ difpoocilfopracitatocap*

(14)

14 <JVEKT. DEL FILAZIT.

. EccUjìd s*$tiìétMàrut-,c(ìmili liqualiiirvictù

deHbpra

allegatoDecretarci Concilio TridcRtino»chel'innoua»

fonoCoflitutioni

non

foloPonccficie,

ma

Conciliari

.

Qui

sò chealcunocauillofo

mi

potrebbedire,chelaSi- gnoriadiVenetia

non

hàriceuutoilConcilionellecole

.pregiudicialialei.maqueftoètanto»quantoàdire>

non

r hariceuuto aflblutamcnte«percheinogniparte»nella qualefenzaragionealcunale piacelTcdi

non

ofleruarlo,

potrebbe lìmilmentedire

come

inquella»di

non

bauer- Jo riceuuto, e perciò elTcndoflatoilConcilioaccettato lenza diAintione,non

può

elcludcrfìqucAocapoparti- colare lotto qualfìuoglia colore,

ò

prete

Ae

.Etfe

non

fù lecitod Jlafiliojcomefidice indetto capitolo

£rr/^

Sah- iìdMatìa,diAatuire,che

non

fialienafleroibeni,

&

or- namentidellaChiefa,vorremodirnoi,chefialecitoài SignoriVenetianidifarleggìiche

non

fipofiafiireleroo fina di beni AabilialleChicle,àiMonaAerij,

&

àiluo- ghipij;e che

non

fipoffino edificarefenza licenzadel Principe laicoinpregiudicio

dcH’honorDìuino^

efe quelle eflendo fauoreuoli,furonoperònulle^perche

non

erano confermatedall'autoritàdellaSede ApoAolica,fi

troueràhuomocosìtemerario,

&

irreuerente,chevoglia tener per validelepregiudiciali,

&

odiofepromulgate dallaRepublicàdi Veneria, che fono Aatedichiarateir- rite,e nulle dal Pontefice

Romano

?certo chi

non

vede quello,bifognaconfèlTarechefia

ò

pazzo,

ò

ìnfenlato,

ò

che habbiala

mente

così olTufcata dalla malitia,che ncl-

letenebre dcirignoranza perdendoillèntierodellaveri- tà,caminiprecipitolamciiteallaperditione.Controal*

ladifpofitione

adunque

diCoAitutioniPontefide,c Conciliari riccuutedaloro,

come

fièdettodi lopra,iSi- gnoriVenetianide fodofifonointromeffiinquelle

ma-

terie,che

Iw

fonocfpreffara^teprohibite,mentrecopro- cein,carcere,

&

altriterminidirigòrofaingiùAiriahan-

no

riolatala

Immunità

EcdefiaAicadelleperfonedidue

Sacer*

(15)

rENETlA. ij

SacerdotiinfìgniticontitolodiCanonico»

& Abbate

,

e con

legginuoue»inique,

&

ingiullc

hanno

fatteprohibi>

doni, cheefpreflamenteparlano

ò

de"beni Ecdefìailicù

ò

delleChiefeifte0e.Poteuail

Somnoo

Ponteficelenza notadipocozelante delleragioni Ecclefìaftiche,e della falutedeiranime deiSignori Venetianifarpadaggiodi quefloecceffocontrolaChiefa»etolerarlo lenza vfarc quelli termini,che fonoproprij dibuono,efintoPadre, e Pallore?

nò»

lenzadubbio alcuno:

&

perciò

non hi

lafciato indietro

Sua

Beatitudine difartuttoquello,che

ficonueniuaalgrado,cheeglifofliene,conforme i

quan

co inlcgnalaDottrinaEuangelica.

Cominciò

prima

con

leammonitionipaterne,e feriecorrettioni à perfua*

dereallaRepublicadiVenetialareuocationedique-- fieleggi ingiufle.lo fece egliflelTodifuabocca

mc-

defìniaconquellahumanità,benignità» emodefiia,che èpropria di

Sua

Beatitudine»prima

con

1*Ambafetator dellaRepublicarefidente in

Roma,

e poicongliflraor- dinarij»che andarono d rendereobedienza à

Sua

Santi- tà»

&

all*edortationiaggiunfe

non

Iblopreghiere»e de- chiarationi,che l'hauerebbericeuutoinluogodipiacer particolare, accetto,

ma

efiìbirìoniancodiporger

con

ìautoriràPonteficiarimedi;opportuni aU'inconuenien-

tirapprefentacida loroper caufadelli Ecclefiaflici»

ma quando

d cosi

humano,

ebenigno procederedelPonte- ficefiafpenaua» chequella SereniifimaRepublica

con

Chrifiiana pierà ecoprudenzapoliticainfiemefolleper donarquello,che per

buona

ragione

non

doueua,nè po- teuatenacemente perferitenere,alritornodelli

Amba-

fciatori,cheefpoferoTinfianzadel Papa,inluogodi

con

defcenderealgiufiodefiderio di

Sua

Beatitudine,prefc- ro fermadeliberationcinPregai,che

non

fipotefle

mai

piùparlare direuocardette leggi.e conqucfi’atrocon- tumace diederoprincipio à così lunga.e peruerfaoRin»- tÌQnc,SuaBeatitudine inconfocmieddeiprecetti

Euan-

gelici

(16)

i6 AVTTE^T, DEL mWXVn

gelicivedcndoabulatalàpaternacariu,eia'pàtiéàafiiaC cominciò

i

valerli dell’autorìtà>dcilà Ghiela'j

e

cercò di rcuocarlialia

buona

fìradaconeflbrtatioràreiterateper

mezzo dclA)oNuntio:&

conlettecejccoiiBrcui

Moni-

toriaUfcapòncndotenàpo,e diffimulandopatiencemen- tcimefi c meliiperchc(iratiuedcflero.Parucai

Mondo

cheinlorofideilaiTequalchefcintilladirìmorlb,clume

'di

buona

cognitionc,

quando

lifonticheli

mandaua vno

Anibafciatorc llraordinario àSuaSantitàper quelloef- fetto,e fperò>che vedutalarettaintentionediSua Bea- titudinequei Signorilifarebbonopoireli àquello»che eramaggiorreputationlorodiconcedere, chedivoler pertinacementefodentare.MarAinbalciatorcnonpor- tòpurvn

minimo

chedi fatisfattioneàSuaBeatitudine»

&hauendo

laSignoria diVenedadcfadlomeirele falci nella meflealiena»éc intrufa/i inpoirefloingiullo contra' lecoleEccleliadicheconleleggidette di fopra, e contra- leperfonecon hauerlidueprigioni nellemani»faceua lotoindanza che SuaSantità dclidede dalproceder più inantiin

queda

caufa

come

fefófl'etantochiara c liquida laragione dellaRcpubl.cleggieralapretenlìone di

Sua

Satità.cheilnegotjoàdòueflelenz altrofopire.onde

nó hauendo

laSignoria volutonèriuocarc,nèfofpcnderle leggi fattc»nèconlignarliprigioni,nc purepromettere»;

ò

darintentionedifarlo,inaperfìdendonellecofedeter minate,pretefofolocon

queda

Ambafciariadiquietaril'.

Papa

per viadinegotio,fenzapurvolermodrareà

Sua

Santitàleragioni»(oprachefifundauano,che poreuaiàr SuaBeatitudine per conferuar»c difenderlefucragioni Ecclefiadiche» c

non

lafciarcontermini dilunghezza»c (ottocoloratipretcfti tirar inobliuionc,

&

ofeurarevna verità così chiarainperpetuopregiuditio della

Immu-

nità Ecclefiadica,hauendogiàperduta ognifperanza di obedienzadalcanto deiSignoriVenetiani?Certo

non

po/cuafaraltro,chevenircontermini ditrinamonìtior ncV

Ca-

(17)

ALLA KEP.Dl .VKNETIÀ. 17 ne

Canonica, conibrmcallo(lilcdella

Sede

Apodolica

,

^

allaformapreferittaneifacri

Canoni

à promulgatio-

ne

difentenzadiScòmmuriica'controiCapi,e

Modera»

tori dellaRepublica Veneta,feparandoli dalla

Comma»

rionedellaChiefa.come

commanda

Chrifto Signor no- ftro,chedice ditutti glioftinati,econtumaci,

Su

ubi/4-

.qtumethmcm

,(^fublicMnui.

E

perche poteuafeguir,co-

me

è feguita, roftinationc, e pertinacia,prudentemente efantamcnte,partatovncertoregno,aggiunfeTlntcrdet-

tod

iPopoliperquelfine,alqualel’hàordinatolafan*

taChiefadi

commuouerci

Sudditiadeflermezzanidi fartornarci Principi dpenitenzaperricuperareilculto Diuino.el’vfodciSacramenti,interdetto

non

gid.comc bugiardamenteecalunniofamenteda bocche temerarie èvTcito,d fined’impediriSudditi diquel

Dominio

dal farbene. Alla promulgationediquella così giufla

Scom munica

fi

come Sua

Santitdèvenutacondifguflo d'ani»

mo

,perche

non

hauerebbe voluto hauer ncoccafione*

nèneceffìtà difarlo,cosìilfineAio vnicoe principale

n5

èfiato altro,chediadoperarla

come

Medicina ordinata dallaChiefaallafalutcdelle

anime

di quelli,contro à chifiadopera,per liberarleda peccatomortale,-confor-

me

alladottrinadiSan 3lo\o,Tradereh»iupm9di

h$mmem

SéthéHdin interit» carnistvtj^iruusféluHifiat.

Che

fe

Sua

Beatitudinehauefichauutaaltraintentione,chequefia,

& animo

di perturbareil

Mondo, come

iniquamentefo-

no

andaridilTeminandoalcuni nelleloroartificiofe ferie ture,chiamandolaperciò attione fcandalofa,hauerebbe prima preuenutoconlepreparationidcll’Armi,econi trattatidi

Lega

conPrincipi,

come

giàprudentemente feceGiulio11,che conlorofral’altrehaueuadifferenze anchedicofe temporali, e dimateriedi Staro;

Ma

perche

Sua

Beatitudine nonhàhaiiuro altrofine,chedi carità>

edizelo,fenza preuenirconlimezziMondani, hà prima meffo

mano

aliafpadafpiritualc,riferuandolatempora-

C

le,la

(18)

r

is jrf^ERT.DELFtLÀLlT,

le>laquale nonèdubbio,chefiricruoua nellaChicladi

Dio

,c pervltimorimedioè in potefià del Pontefice di adoperarla,

quando

fiveda chegli altririmedij

non

por«

tano giouamcnto alcuno,e chelapiagafiaincancherita in

modo,

chefianecell'ariailièrromateriale per curarla,

come

iodubitograndemente chebifognerà inquefto ca fo,poichéTelpericnzadiquelchefièvedutofinbora,le fritture,chelipublicano,il

modo

diprocedere chefitie- ne daiSignoriVenetianiarbitrario,e violentocórrogli Ecclcfiaftici,claforza,conlaqualefirenHeaUofièruan- zadellInterdetto,dàno pur troppocerti,etnanifefii in- ditij,ch*eglinotemanolapoteftaHcclcfiaftica le

non

per altro,

almeno

inquella parte,che

può

alterarel’obbe- dienza deiSudditi, clecoletemporali,nelle quali per- ciò

venendo

toccati,fi

può

verifimilm ente fpcrare,che infimilforte di correttionc fiano facilmenteper ricono*

Icerelamanodi

Dio:

ilqualeconquellimezzi,filegge nella Scritturafacra,chepiù volte cercò di riuocar à pe- nitenzailPopolo

Hebreo

trafeorfo,e trauiato dallaDi- uinalegge;

come vediamo

ncifecoli paUàtila

mede-

fima RepublicadiVenetiaperqucft'illeflafiradahauere hauutoda

Dio

lumedr refipifeenzadei peccatieommer

il.

Qui

fivedequanto calunniolamentefifianoandate inuefiigandoleragioni,per lequaliS.Santitàfifiamof- iaàco.sigiufia Icntenza»TutteTaltreragioni,chefial- legano ò fonofalfe,

ò

cercateartificiofaraenreper notar lapcrionadiSuaSantità,laqualehàtato

meno

bifogno di ditèniore,quanto cheleattionifattedalui,

&

innan- zi,e

dopo

lafua afiontionealPontificato,fonoafiàinote al

Mondo,

nè peròfidimefiiero,che da

me

fiano

com-

memorate,qualichelabontàdella.caufa,eiaretta

men*

te,

conche

SuaBeatitudinehà proceduto inquefione- gocio,habbianoneceflìtidi giufiifìcatione,

ò

difèfa.

Da Sua

Beatitudine

adunque

foloper zelo,e difenfione del*

fimmunità,c libertà Ecclefiafiica,e della ialutedell'ani-

t

mede

(19)

ALLA R-ERDl VENETI A. jp me

deicaipidellaRepubJicadìVenctia

non

vienmolTa

queAionc

alcunadi

nuouo

,

ma

conformeallo

Ade

anti- co,

&

à quel,cheviene Aabilitonclli facriCanoni,cvec- chieCoAifutioni dfif^mefici,^Concili;vienprocu- ratalaconferuaiionedelle ragionifc’cclefiaAichecontro gliInnouatori,

non

peraltraragioneAnta chimerica- mente, òfalfamente preAjppoAa.

-

Ma

perchefiapiù chiaro, cmaniftAoàtuttiquatoAa-

00

vane,

&

ingiuAeleprerenfioni deiSign.Venctianidi giudicarglEccIcAlAici,eleleggi fattedaloro,nonfarà fuori diragione, dapoiche

hauemo

veduto, chelapre- funtione ingenereccontroà quel,che

hano

fattoinper- fonadel

Canonico

diViceza,cdclTAbbatediNaruefa, eladilpoAtionedelleloro leggi,che

veniamo

borapiù particolarmenteà difcuterc,

&

eAaminar capopercapo, acciò apparifeaquantoleragioni, nellequaliA fondano»

iìanoAiuole, e leggiere,(cbencoloriteconfpeciofaap- parenza,e colorati preicAi cdipoAefroantiquato,c di tolcranzatacita,

&

cfprcflfade’

Sommi

PonteAci,c dì

buon gouerno,&

anchedipietà, c di zelo.

PretendelaSignoriadiVenctiadipoter conofeerele caufede*dclitti gì aui, fi atroci,che Acómertono dapcr- ibne EcclcAaAichenelloro

Pominio

invirtùd’vnacoti- fuetudineantica,nèdiella

moArano

origine alcuna,

ma

Yolo dicono,che Aa Aatatòlerata,e

permeAa

da

Sommi

TontcAci,liquali

Thanno

prcfuppoAainfattocomelc- gitima,e

buona

.efopradiciò

hanno

aAeritoeAeruial- cunifircui,dc’qualLlcben Alìaveduto fparfamétequal- checlaufola interrottaindiuerfe Scritture

Aampatein

;Veneiia, rtondimcno perche

non

fono maiAativeduti inpcrauicme,m’ èparlobeneinferirne diAintamcntela copia,acciòApoffavedere cfsattamenrcilcontenutolo- ro. Li Brcui fono cinque,

due

di Si

Ao

Quarto,eglial- tritre d’InnoccnrioOtrauo, diAlcflandro

ScAo

,e di Paolo

Terzo

, dclliqualiiquattroprimi fonodiretti al

C

2 Patriar-

(20)

jrrERT. DEL FILÀLIT:

Patriarca,

ò

alVicario Patriarcale di

Vcnctù*

cl’?Id-

mo

al

Duce

diquel

tempo

.

SIXTVSPAPAIIII., X7

EnerabilisFrater Salutem,

^

<L/4poRolicam bent^

dtóhonem

. (^ogimtér^nonfinenojhricordisdolore^, plurimasjuerelas deperjòmsEccleJtaSlicisaudire,exijld^

Ctmute

prajèi tim,inqua

f

apenonnulli,autmonetai ad’

ulteraJJe,4Utcrimen

Uja M

aieHatU

commi

fi

^e

dicuntnr:

édeovtprò

ahorum

exemplo,dehnquenttumquepunittone nouovideatur

effeopus remedio. Itaquevolumks, tUA fraternitati

mandamus

^ quotìefeumque contingatali- queClericali charaFlereir^gnitumpròdebSliShuiufmodi capi,Z/icariumin fpecialtbus

tuum ad

eorum exameruo tmtteredebeas:/^nihtlominus eifdemlicenttaaufloritate nojlraconcedas complices jkcirtorum fine alicutus irreguU- ritatisincurpi reuelandi,ne,quodiniquiffìmumeJfet,m/òn*

tespròfonttbus petnas luant:

dumodo

perfonA ippepntfitb tuapotejìate:(onilttuttombus eyépofloUcU, alijs

in^

contrariumfictemtbusnonobfiantibusquibufcumqutj.

Datum RomA

apud

Sanélum

‘Tetrum

fub

eAnulo‘Ti- fcatorisdieXJ

lunifJìUCCCC X XJIJL

Fon-

iificam *NoJìr$ cydnno

Terùo

.

IlfecondoBreue,cheè delmedefimo,fiftcndcconla ficoltà di poterinreruenireanchenelle caufe di quelli* che

non

fonodellafua gturifditionc•

(21)

ULL J REP. DI VENETU. AM

SIXTVSPAPAIIII.

X ^

Sneréhilis

Fr

ater Saltttem, zApofloìicamhene^

\

^

difhonem. Superiorihus

prokimk

dtehui fraterni*

Mi

tuaperaliasnojlras in

forma

BreuisItteroidedimusin mandattsvt

ad examen

ClericorumsEccle/taBtcarumejue

f

erfonar

um^ qua

incrimine

U/a

J^iatefìatisdeprchenfa

' Z^tcarium

tuum

mitteredcheres

,prouttH ipfslt~

. terispleniui continetur.intellextmusnuperreuocari indur

bum a

nonnuiis,

m

in

Qo

icis,

perfnìfue

huiufmodtiu^

Xifdt^ionituanonfubditisfcjàceretenearis.nojìrairt^

tentionisfuit, -Qf eH,vtinomnibus,quiin"Dominio

Di-

leélifilqNobilisV"iri

Ducis V

tneiiarumob criminaiiup literisantedi^is expreffa deprahenfi fuerinttidemjkcere tenearis,

^

debeas.

^

itatenoreprafentium declaramus.

Datum "E^ma

apud

Sanólum Petrum fub Anulo

Pifca-

torisdie

XXX

lunq

^CCCCXXIllL

^ontificatus NoSlri

tAnno

Tertio

IIferzod’rnnoccntio Ottauoparlaanchedi tutùicar

^ fienormi,

&

atroci,

INNOCENTIVS PAPA Vili-

IleiloFtlio

V

icari» rnerabtlisfratrisPatriarchd 'UenettaruminIJnritualtbus ^tneralt.DtleéleFt^

liSalutem» cApofìoticam benedtéhonem. Expofuit nobisdileilusFtltus

Antomus

Iftnct^uerraOrator 'Uè- ntturvcflrtijltusDominij "Uenetlnidlum ferelatroclmiu.

(22)

*2

.

JVVE%T: DUL TTLJLir..

aut^rauiusdeliSÌHm in CiuitatefflaZ/enetiaram perfe^

trart,cHtttsmnfitékflcr Jicjuis (ÌericHS^cfmficdpUtnrt

mnpoujì

examtnAri,(jHdndocjUÌcUm

inexamim

huiupno- diinterejprecujÀs.nonpr^fèns rJJtvis,frxter<jUami/z>»

txcrjJibttsUfd aiefldUS,'CUÌHsCditfaventittdDetirui f'tos dt^:^eid,acjk-fijìcationismonetarum,

m

c^mhus C4- fikUS Tibia Sede

^popohca

concejjumeffe dicituraviin»

tereffe p'fftsexamini: cjUétcfuidem recufattoincauft

eH

,

vi prafrturfejuodfjutdam Clericiftanoro/ìaudaciores

ad

commiUeniadelibain dtesreddmtur:fupplicatunLJ proindeNobisfuitde opporittno

ad

td remedto.

Mos

at- tendentcspriHile^ia, indultaadbeneviuendnmdorit non addelmcjuendum,illaqueprafdiobonis cantraimpro- boseffedebere,non autemmaltsad nocendum: tenorep''4- fentiumconcrfjìonemubtjhéìam àprajnta Sede,C?*Pra- decejjoribfisnoRris

Romani

sPonufictbminìeteffendiex.

amini hwufmodiin trtbusfupranorrttnatis cafbus:

ad

alia etiamdelifla^auiaextendimus:decermmufcjuevt fcuti inexamtneClertcoritmintribus caftbus poteshuiufmodi exindulto t^poflolicointer effej

ua

fj^prafnseffepcjfls, debeasincafibus furti,Utrocinijjacin alijsatrocibus,

dT

*

Rambus

jkctnortbusaihocvtluHitialocumhaheat

,

^ft

^uifjue intrahonefiatisfines,,octer'nùnoscantmeat.

fonjhtutiombus,^ Ordmationibus/ipcflolicis, ceterifque in conirorlumjùcienttbusnonobflanttbus (juibufcumejue.

Daium

Rotilaapud SanSlum Petrum fub/Inula *Ptfca-

toris

^ CCCCLXXVll,

*Tonttficaxta

Nofiri

Anno

l^iuarto»

t\ .j

Il

quM-

(23)

faWJ K^P.Dt rENETlJ. zs

Ilquartod*AlelTandro Se

Ao

e

Aende

lafacoltàdeiP«a- triarcaanche fopraiRegolari

.

^ \ *

ALEXANDER PAPA VI.

)

\

.

D

lleÙoFflio 'l/icìiriQ'UenerabihsFratrìsnoSlri*Tor lrtércfj£

*UeruUMrkm m

Jjfiritualibusgtnerali.

Dtleéle FiliSalutem, zA^pofiMcnmbentdìÉìùfnenL^,

^N.ttferfxpartedileSìi Ftlij nojìriNobiiis^iri Leonar^

.

M Laur

etani

Ducis

'Uenettétrum

^obis

expo/tumfuit, tjuodiamdudiwinulla fereUtrecinia, grauioradeliéìa inQuitateiflaperpetrabantitr, in ejuibus Micjtùs Clericus fecularis,velre^tdarisneninteruentret^fj^quodpropte- reafeì. record. 'SixtusQuartus, InnocentiufOólauus

*TradeceJforeshefìriperliterasfuasin

forma

Breuis,

ad

pracludendam'viamdeliniptendt^Tibi„vt<jUotiefcum<juc altcfuemCtericumftcdeUnquentemcapi examinari fup'er deìidisper ettm perpetraiis contir

^et

\eXéùmnatio- ni

humfmodt

mtereffe.^ojfs^ cmceffertait, prout in di^tsli- terisaferuurlatiusconunern

XJerum

cjuiaa nonnulhsdi^

citurreduci in

dubium

anItterarum

pràdidarum

vt^or€*

examinationi Clericorum,(gjr

R^gto

forum cMufcumcjue Ordints,ettam

Aiendtcammm

interefe pojJh,ejUiptptuf obIjuiuJmodt deltéla capiutitur^

érexammoivur

.

Eapro»

pter

ad

todendum

omne dubmm

, vtdebntjuentesprte.i

dtéh tuxtaeorundem

delidotkmmdt^ntiam

puniantiìk.

Tenore prafenttum Tibi committimusy

(^mandimus,

tjuatenusexamini cut ufeuirijueClerici

,um

facularis»

<lU4mregularis

cuiuftumque Crdinù^euamMendicaiu

ttum

^45

(24)

JVVE%T, nnLTlLJlAT<

tiuminterejp,4Cdli4S, aiiaficerepojjts

,

^

vaffOS^

prout indtéìts'Trtudecefforum nofirorumliterisàffìtpef^ TtbtconceJp4mextitit,prd:miJJìs

^

Cor^Uktionwus

^

Orebndthmhus

Apoflolicis,'Priutieffjs/jtMptllndultis ,

fi(juafortdjfedeltnrjuenttbusconct^j.fuerint,cetnijque incontrdrmmjàcientthufnonohflanttbuscjuihufcumquc*

Détum 1{omx

dpud

SdnBum

*Tctrumfnl>

Amdo tom Dit XXf^llIl htlf JMDlI. PmttJìcL

tus

NoBri

ìi/inno v

7>ecimx

Ilquinto,

&vltimoBrcuc

è diPaolo Terzo,flquale /otto,penadi

Scommunica commaoda

,cheilVicario

debba

interucuire, evidfà rnendoae304:0 de’Clerici cofliruiti inOrdinefacro nella narraciua,ancorchéne primifiparlideiClerici

iemplicemcmc# \

PAVLVS PAPA III-

D

lle^o FilioNobili

'U

'vro^etroLétnio

Duci Ut*

nettarum DilecleFtltNolnlis

Utr

Salutem,

^

cydpcfiolicam henedt^ltoném.

Sxpom

nobìs per dtleólum Filtum

Gabnelem F

enerium

tuum

,(jg)tfttus

Domini^

tpud Nos

Oràloremnuper feciBi,(^uod

Imi

aliasah im*

memor

abilitemporeduracertiludiccs/èculares Ctuitatis 'Uenetiarum» Auocatores

Qommums

nuncupaii^contrae

^uofcunujueQericos,tamJeculares,cjuamreguUrescu*^

U*feumeneOrdtnis,

edam

infacrtsOrdimhusconjliiutost auajcjue SecUfiaJUcaS perfonaSatroci t deliélaineaderru (luitaie,

^

Oroceficommitientescuminteruenu dìLBi Fdltf prote/iiptre 'l/^nerahiltsFratru

P amar

duein

... i ~ ri uà-

(25)

14LLJKEP.D1 VENETI J, is

ritHéàihtfs*Uic4TÌjgener^lis procedere,iUofcjuecuìp,.hiles retertos prò

mode

adpeecondemmvre,(Jrpunire>medtan-

Uhm

[on/iìijsde T>ecem,confueuerunt,

^

inpopejjìone,

CjUd/ìfprocedendt,condemnandt,

^

pumendt

hutup

modij^uerunt,

cum

fel,recordi StxtusQutrtus,Innccen»

tUtsOéiduus,jltexanderSextus,

^

edijPontifices

mimi

pì éidecf^ores noHri pereorumliteraseidtm pio ìempore'Uicàriovt

exdmmt,

prtcejfibuépereofdem-»

hidices fteiendisdjjiflere,dfinterejjedeheret,

mdndaue.

ritti: ^NthileminusDtleSittsFthus

^^odernusn.

atrU éurchjtUicdTÌusin

j^mtHahhus

^cntroLs,fj^forfonalij Judtces EcclefiajhctifliusCiuttAtis

ex

eo t^uoddealtijM

*Triuilegio eyipoflobcoexdiuiurmtdte temporis forfita/L^

tonfumptOyDeldeperdito,aliter^ueper

tmmemorabilem^

ohjèruantiam>

^

confueludmem hutufmodi non conBet,

examirUy

^

procejjibuspradiélutnierucnirerecnfant ,

dtSloJeiue delmejuentesperhdicespràdidcs punir

i

,

&

de-

biteCdfii^driimpediunt:propteri^kod Clertcit

, per»

fintitfiisòuddctdtribuitur delinejuendt, vattd^ue, fiequentidÀliéìd,^tumuitus con.nnttuntur^

fp

excitan»

tury&^uamplurtmd mola

exepU.ir.conutnuHitd.ptrfur- bstioneSyC^Jcdnddld fubfecjuumwr ^uarenobts humiluer fuppludTifec^iy%tludicesfeadaris piàdifiicentrai

derteoSyf^

perfinat huiufmodi,proni hdélenuSyXtprd- feriUTt confueueruntpnrocedere,eifiheprodelM/ejUalttate

punnCy CI

cajìigdrevaleanty dcVtcdrtuSyCl^'^Bccle.

fidHici ludtcesprdebiliexamini, cjudjhotnbusCleri»

eorum

prétdtdorum nojìrorumPretUecefforumdtélarunu»

Ittera»

(26)

a/ ÀrrEKT.DEL fìLALlT.

ùttrMrumtenoreimeruerùreieìftént»édtdfym

opportuni

in prdmijjtsproMìderede IfeniffùtéUeApoSlolieddignnrf

mm

.

^os

igiturnecjuodcircéhocunto temporirfjutm futiUudabihterohferudtumtqttodnonnificénonicum

prm»

cpium

hahuijfeprdfumtUir, mfrmgdtitr^fedin péornm borenumedttprouidere inconttenienuhkSt

^

fcànàdlishu-- iufmodtohuurettutfeiue,^tjìiusDominijprecihus, tumin

De§

poffumusjdnnuerevolentes : Z/olumns»

duéìoritdte^yipoHoItcaconeedtmM,tP"

ordmamus

,cjuoà Judices fèculéiresprddióìi,ni/tper 'Uicarium»

^

Mtts

EcclejtdjiicosJudices prddtélosinprocedendoprduerninon fùertnt, contro Clericos,

&

EccUJtoSlicasperfonas hutu/1 modi»prout haélenus

o

dtSlotempore diroconfueuerunt

,

procederey iUof<jue,prout criminis^ deUSlórumcmAitai exegerit,condemnare,punire,

&

caiUgarepojjtnttdtéhque XJicoriuSy

Cr

4/y ludtcesprdaSii

Juh poenoexcommum-

couowspereos^mfio/hterint, (jT interfuerint,incwnrenddy eXJimmt, proccffuihuiufmodtolfislere

,

^

interejje^

deieum.

^^ondantes

propterea

m

virtutefonSldondim enttdfvt fuhfuprodtclo excommunicotionis perno*Uica^

rio»

^

olijsEcclefuHicts ludtcìhus prddiShs,nejudtces JècuUresprddtShscontroconjùetudtnemtmmemorohtlem prddUlom,

Cy

dtéìorum Ihddecefjorum. nofiràruinjitern-

rum

prddiSlorum,

&

prdfent

'mm noBròrum

tenorem<fuo»

modolihetmoUBertt»veìimpediont^

necAiud

ineontra»

riumficereprdfumant ,fed

examim

» proceijìhushn*

$k^nodi,<jnoites,(^cjuonJo odtéìisftculanhusludtetbui ntocotifiterint, interejfcy

CS

ojjijlere

ommno

deheont.

Decer.

(27)

JILJ KEP.DÌ VENETIJ. xj

^fcrmentfS'itét» aliter, j>erCleric§s, ùerJònM

^ ^

Jtjn‘afentifl>rograuihus, atrédlusJeltéhs,huiufmo- dipercofdtmluditeidetemos,

^

carcerotesiudic^tri,

^

éjin

indeiferefdcirritumt

Cf

ìmììccfuicqmdfecHs fuper his

4

quoeumcfuefaenter,veli^noranterconti^itstten- tari :

^onol^antihus

pradtSltSil!^(^onJlftfttionilfHst

^

Ordinationilfus c^pofioltcis» cetenfquecontrarijs qui-

tufcumque

.

y dumus

autem»quod vht prò

dchélorunu

atfocttatefanguinispanaaduingenda feret/De^Adatio, ejuaaliasprecedere deiet

fecundum formam

iMns^omni-

no

pracedat.

'Datum

apud

Sanéhtm Petrum fnh

jinulo

PifcatorisduXX OHobrist^lDXXXXIl.

,PonuJìcalHS Noiiri o/énno Oilauo.

Da

qucfttBreui,che fonol’AchìilodeiSignori

Ve-

netiani,nellacaufa del

Canonico

diVicenza,

edcU’AtH

batcdiNaruefaficauano molte condufìoni contrarici fattoallepretenfìoni rufdtate di

nuouo

daquelli nouelli Inuentori dilibriantichi heretici per difenderTattioni dellaRepublica. Primieramentefivedeeffcrchiaro,

c

tnanifeilo dalla lettura dielfi,chelaRepublicaper lo pafiato

non hà

pretefo

mai

dipoter cafiigaregliEcclefia iliciinvirtù diquella autorità,che

hanno

da

Dio imme>

diatamenteiPrincipifoprailorofudditi

,poiché

non

lohàpretefo,fe

non

in virtùd’vnaanticaconfuetudine;

Appreflbfivede apertamenteeffercola

nuoua

nella

me-

defima Republicailnegarenel fuo

Dominio

l’eccettio-

TK

,tanto delleperfone,quanto deicali:mentre anche dentroitermini dellaconfuetudinein dettiBreui efpref- lamenteficontienedillintione dicaliatroci,eleggieii :

e

fiparlafolamentcdeiClerici, e

non

de’graduatiin di- gnità,©titoloEcclefiallico.Terzocontroquello,cheli

D

2

mcde-

y

D,

(28)

2S v^rrERT. DEL EILALIT.

niedcHmi

hanno

detto,confcfsaparimenteladiftintio^

ncdelforo,mentre che anchein virtù della confuetudi- nefifa ini. nzaper f aflìftenzadel Vicario,

come

necef- fario rcquifiroperlavaliditàdel proceflb;

&

invitimo(?

riconofceilPapaper

G

indicefupremofopragli Ecclew*

fiatici,mentreàluifiricorreper l’efsccHtionedell’anti- ca pretclaconfuetudine.Da chefi

può

raccoglierequan- f borafidifeoftinodalvecchioloroinfiituto,tralignino daifattideiMaggiori,edegenerinodall’anticapierài

Capi, che mane ggianola

R

cpublicadi

V

enetia

,poiché ricufano,eceicanodiclcutereil giogodellaSede

A

po- ftoJica"•'rmcttonoiapubiicatione dellefcritture in tut- to coniiilleà quello,che daleifièofseruato per lopaf- fato,c tolerano,che

non

folo da’fallìAdulatori,

ma

da Senatoreprincipale,ereputatograue,fipublichiala

Rampa

‘percofadura^^à afprail ricorrerall’autorità del- laChicla,c del

Sommo

Pontefice'per correttionedei difordinicagionatidalliEcclcfiaRici difcolij&rilafrari ceicoRumi,menrre neidettiBreui liquidamenteappa*

re,che non vnavoltarola,màquattro,ecinquelaRepu- blicadiVenetiacol

mezzo

dell’Oratoreordinariohà hauutoricorfoà diuerfi Pontefici perlamedefimacofa*

Ma

lafciandodaparte quelle propofitioni,chepurtrop-

po

futficientementefonofiateconfutare dalPighio,eda altri,che

hanno

fcrittocótroMarfilio diPadoa,dalqua- lelinouelli Scrittori

hanno

rifufcitatolofpiritoDiabo- lico

dopò

moltecentinarad’anni; veniamoàvederefe l’attionelatradallaRepublica controlaperfona delCa- nonico,eAbbatefudettivengagiufiificatadalcontenu- todeifopraferittiBreui. Potreibreuementesbrigarmi daquefta diflicoltà,con mofirare,cheiSignoriVcnetiV ni

hanno

eccedutiitermini didettiBreui,liqualimen- treparlanode’ Clericifempliccmente,ediperfone Ec- clefiafiiche,non cóprendonoquelli,che

hanno

titolo di Canonico,

ò

diAbbate,percf£erinmateriapenalefirct*

ta,c

(29)

jULJ REF. DI VENETIJ.

tiyicodiofa,comcdpreflatncnte infegnal’Abbate,fegui-

tocomnounemenre

nclcap.Stétu/umy

De

eie£i.i»6.

Po-

treidirefimilmcnte,chcliBrcuiancor cheparlino delle perfone,che

non

fonogiurifdittionaric dellaDiocefedel Patriarca.fi reftringono

nondimeno

alli delitti,chefifirn

no

nella Città di Vcnetia:e quelli,chefipretedonocona- mefli dal fuderto

Abbate

,eCanonico,fonofattifuori di VcnetiàjòinVicenza,©inTreuifi.Potrei direparimen- te,cheilpretefo delitto delCanonico, conlalacerationc diquelloedittoaffiflfoalleporre della Chiefa,

come

cola fattain def'cnfione,

&

honordilei,èdegnapiù torto dì lode,chedi caftigo;el’altrodihauerinabrateatovuafe- neftra,

non

merita

nome

nòdi graue,nèdi attroce: oltre che

non

conila,ne chefia flatochiamatoilVicarioPa- triarcale,nè cheiGiudicilaici

non

fianoflatipreuenu-

tidalli Ecclcfiafticijemoltealtrecole potrei dirc.conle qualimollrerebbc,cheiSignoriVenetiani

hanno

ec- cedutoitermini, e nel

modo,

ficnella qualitàdc’delitti,

&

delle per Ione:Perloche

hanno

meritato,

come

viola- toridella

Immunità

Ecclefiallica,

non

foloquelrifenti-

mentOtche comraandano

leleggi

Canonichc.ma

anche perl'abufo la riuocationc di qualfiuoglia priuilegto.che lopra ciò haueffero ottenuto.

Ma

entrandopiù àdentea nella validitàdeidettiBreui,bifognaprelupporre,

che

iReferittiPontefieijfartiadinllanza delleparti

non

de»

UonoclFeguirlìdaquelli,à chifonoindrizzati,

quando

lanarratiiia èfalla,

ò

defenofa,

ò

perchefifiataciuta quello,chefidoucua efprimere,

ò

perchefifianarrato quello,che

non

èveroinfattojpoichédallae fpreflìonc divnacofa taciuta,ouerodalla narrariua di vn’altrafai- fafi

può

indurie

lanimo

delPapaàconcedere,

ò nò

con- cedere.flabilireinvn

modo.òin vn

altrointornoàquan- tofic

domandato

.

Onde

neireferittidelPonteficefatti lotto luppliche vitiofe,

come

difopra,laregola digiu- dicare confiflc neli'cfsaminarprimafc lecole efpollefia-

(30)

i# c^S^ERT. DEL FJLJLIT^

«IO vere,òfalfe,

ò

imperfene»e poiTeJa£iUìcà narrttìuè verità taciuta (ìanodi talqualità,che

hauendonc

S.Sao*

tità notitia.fifarebbe indotto àdeterminarediuerfamen*

teda quello, che

determinato,

come

infegnaileap.

Sttfer UtertSiDeHtfcrifHs.

Deuc

fu{>panerancora,chctol- ti1fudettiBrcuitonofiatifcrictidaifopranoaimatiPó- xeficiadinfianzadegrAmbafeiatori Veneti;

&per

con- feguenzafondandonfopralecoleefpofie.la validitàlo- ro depcndedalla verità della narratiua. Bifognaanche prefupporre.comcdallaletturadidettiBreuiTivedeap- parentemente, cheineflìiPontefici

non hanno

maicon- cedutopriuilegioalcunodi

nuouo

alla

R

epublicadiVe- netiadipoter giudicarleperfoneEcclefiafiiche per roez

20

deiGiudicilaici,tnaprefupponendo immemorabile confuetudinc,

&

ilpoffefsoantiquato,

hanno

femplice-

mcntecommandato,che

ilVicario Patriarcaledebbaio- teruenireairefiamine.

Onde

tutta laprefente difputafi riduce àvedereféfiavero,chequefiaconfuetudinepre- tefadaiSignoriVenetianifia

immemorabile

,fenzain- terrottionealcuna.

come

elfi

hanno

narrato.

&

efsendo tale, fe fialegitima,ò'pur vfurpatione

,poiché

non

è du- bioalcuno,chequeif^ntefìci

quando

hauefierbauuto notitia.cheella

non

fuf^e'ncóm'memorabìle.nè legitima.

non

filariano indottià fcriuere nellaforma,che hanno fcrittoal Patriarca.alVicariogenerale.

&

al

Duce

me- defimo.

Che

Timmemorabilefiafalfamentcaflerira. fi

pruoua manifefiamenrechiaro

non

folodairinterrortio- nedimolti Biruimoukorialidi diuerfi

Sommi

Pontefi- ci,c di quelli mc«Jcfimi,che

hanno

fcrittolifudetti Bre*

ubcomefi

può

vedereneiRegiftriApoftolici,maanche perche

rimmemorabile

deueefsere

almeno

per fpatiodi cent’anni,fecondo veglino

communemente

iCanoni-

fti:

Ma come

fivorràprouare quellofpafio di

tempo

le-

girimamcnte.feilConcilioLatcranéfe folto

Leone

X.^- kfclT.x*reprobòefprefsanrenre tutteleconfuetudioi,

(31)

JLLJ DI VRNETtA, rt

1

die fonocontrarieairimmunirdEcclefìafb'ca,

& innouò

tuttigliantichi

Canoni

inquella materia*

non

folo e(Tor«

landò,

ma

vfandolaparola\J^*»d4mtes àiPrincipi,

che

ledouefisero olTeruare:

E come

ioprouerannoiSig.

Ve«

netianipanicolarmente? liqualipochi anni primafotto Giulioil.nell'attodeirafToliitioneper

mezzo

di

Amba*

(datori publicigiurarono

fH

gli altriTinfrafaittocapo) Ketfétrittr CUricéSy SMi Ecclc/ù^Ussferf§Hés,itifqat<xfr(JJk lùemiuSedis j!f§Holàc4,vtl*ltainsEccltfitBmludtns*

*4 fttm

fftiiétt(àptCérttréùidettneri,éutqnéttis

m$ltHU

itu e§ntmb»ms àfficiftcumt,

W ftrmiUMt

:epure

^ cofatnanifèlU,chelafudetta feilionc deiConcilioLa»

teranenfeficelebròdeH'annof$1 5.alU14. di

Maggio

t

eiareconciliatiooe dellaRepublica Venetiana con

Giu»

lioILchcfùimmediateauatiàLeone,fifiabilipochi an- niprima:di

modo

che da Giulio,e dalla detta feifione finoal

tempo

delladatadiPaolo111.che èfonoli20. di Ottobre1542. ogn’vno*ancoi;che

poco

intelligentecal- culatore,potrà vedere»che

non

vifièfrapofio in

mezzo

lofpatio di 3 o.anni*

non

chedi cento,ilquale ènecelTa- riopcrcofiituirelaconfuetndinc

immemorabile. Echi

dubita,cheCe lefudettecofe foflerofiateefprelTeàPaolo

Terzo

Pontefice,come» fonofiatetaciute, egli

noal^

licrebbereferittoinquella(ornaichefecei

Ma quando anche non

viiòfe-odi

mezzo

lefudetreragioni,chegee tano àterra,

&

annichilanoquelle

de

iSignoriVenetia- ni,perchelaconfuetudine,ancorché immcmorabile,fea zailgiufiotitolo,èperfe fieffanulla,quandoè controla difpofitionr

de

ifacri

Canoni

,bilogna ncceffariamcntc confc(rare,cheladi/pofitionediPaolo Tcrzo>fioomcii

è

veduto,che

non può

haueiccfiettCperl’vfofalfamca*

tcafseriro,perquello,cheficdetto di fopra,colinean»

che puòhauer

validitàalcuna perlaltiocapodellapro- funtioncdelprincipioCanonico,del quale,fe

nò quan-

tonellanairatiuaficontiene,

non

appaiifcc cola alcuna.

B men-

Riferimenti

Documenti correlati