• Non ci sono risultati.

Abbiamo pure riprodotte eolia guida del P o c h , o de­

sumendole dagli originali noi stessi, quelle a n n o ta z io n i diverse che si leggono per lo più sui rovesci delle p e r­

gamene. Alcune contengono indicazioni i m p o r ta n t i di luoghi e di persone, affermano o dichiarano il senso dell’ atto ; altre sono evidentemente erronee ; m a t u t t e collimano a renderci più viva ed intera la im a g in e del documento, e sono come una guarentigia della su a sin­

cerità.

Nel disporre gli atti procurammo inoltre di c o m b in a re insieme più che ci fosse possibile le diverse indicazioni cronologiche onde per l’ ordinario sono m u n i t i , di a v e r riguardo alle circostanze in essi enunciate e che p e r a v ­ ventura poteano giovarci come a ltre tta n ti ric h ia m i. P e r ciò appunto ne occorse doverci talvolta d ilu n g a r e dalle altrui opinioni, e tal a ltra di riparare a c e r ti difetti di lezione, dei quali pensiamo che ben diffìcilm ente si p o ­ trebbe scusare un editore genovese.

Poniamo in fine una avvertenza clic è n e c e s s a ria . Noi ci occupiamo qui della storia civile anziché della ec­

clesiastica; ed anche nella Illustrazione del R e g istro piglieremo a considerare siffatto m onum ento in ispecie da quel lato. Quindi è che non riferiamo i concilii e sinodi a cui soscrivono i nostri vescovi (due soli e c c e t­

tuati , appunto perchè hanno tra tto a cose civili ) , i ritmi sacri, le agiografìe e somiglianti. T u tto ciò p o tre b b e formare soggetto degnissimo di una sp e cia le r a c c o lta ; e come la Società Ligure ne ha già v a g h e g g ia to il di­

segno, cosi facciam voti che alcuno de’ n o s t r i v alorosi colleglli imprenda a tradurla in effetto.

Genova, agosto 1870.

.

«

.

i

'

C A R T A R I O GENOVESE

i I >

;

i

' / I

i

£ I

'

v

J (

I !

!

I

*

;

J

i I

H

?

*■

-DOCUMENTO I.

M e n z i o n e d i u n o s t r u m e n t o r o g a t o in G enova da Ambrogio cancelliere della C h i e s a A m b r o s i a n a .

700, 14 m a g g i o

( C o d . P . B . d e ll’ A r c h iv io C a p ito la re di san Lorenzo, car. 24;

B a n e h e r o , Il D u om o di G enova ecc., p. 297)

In u n a s e n t e n z a pronunciata in Piacenza da Grimerio vescovo di q u e lla c i t t à addi 27 febbraio 1 2 0 0 , a definizione di certa lite v e r t e n t e f r a 1’ A r civ e sco v o di Milano rappresentato da Jacopo pre- p o s ito d i L e g n a n o ed il Capitolo di san Lorenzo di Genova rap­

p r e s e n t a t o d a P ietro conte di L avagn a e canonico della Chiesa P i a c e n t i n a (’) , s i le g g e :

I t e m q u e d i x i t ( G rim e riu s) e t p r e c ep it ipsi Petro ut ipse Prepositus et C a p i t u l u m c e s s e n t ab in q u ie ta tio n e pensionum domorum Brolii Sancti A m b r o s i i , s a l u i s o m n ib u s a liis o rd in a tio n ib u s que continentur in In­

s t r u m e n t o f a c t o a b A m b rosio C a n cella rio Ambrosiane Ecclesie secundum u o l u n t a t e m e t o r d in a tio n e m q u on d am D om ini Johannis Boni Mediola­

n e n s i s A r c h i e p i s c o p i (3) sc rip to in C iu ita te Janue. cuius anni sunt. Anno D o m i n i D C C I n d ic io n e X (*) r e g n a n te L. (4) Rege, pridie Idus Madii.

(*) L a l i t e o r i g i n a v a da c i ò : c h e i l C a p i t o l o Genovese pretendeva dall’ Arcive­

s c o v o d i M i l a n o 1’ a n n u a c o r r e s p o n s i o n e d i v e n t i soldi, per tre processioni che e r a t e u u t o a f a r e n e l l e s o l e n n i t à d e ’ s a n t i A m b r o g io , Gervasio e Protasio, ed A n d r e a . L a q u a l e s o m m a a v e n d o il d e t t o A r c iv e s c o v o ricu sato di pagare, il Capi­

t o l o s e n e e r a r i f a t t o p o n e n d o s o t t o s e q u e s t r o i fitti dei beni c h e la Chiesa Mi­

l a n e s e p o s s e d e v a n e l B r o l i o . La s e n t e n z a d i G rim erio poi, a tito lo di transazione, a g g i u d i c a v a a i c a n o n i c i di san L o r e n z o 15 s o ld i annui.

(*) F o r s e q u i d e v e i n t e n d e r s i il t e s t a m e n t o di esso Giovanni ; il quale avea l e g a t o o g n i s u o a v e r e a l l a C h ie sa d i M i l a n o , ed era morto l’ anno 657. Nel 700 il v e s c o v o d i M i l a n o e r a sa n B e n e d e tt o .

(3) V e r a m e n t e n e l l ’ a n n o 700 c o r r e v a 1’ i n d i z i o n e x m . ( 4) L u i t p e r t o .

( 12 )

Sinodo Ticinese, celebrato dai v e s c o v i ed o t t i m a t i d e l R e g n o d ’ I t a l i a , p e r 1' e l e ­ zione di Carlo il Calvo a ll’ I m p e ro ; a l l a q u a l e i n t e r v i e n e e s o s c r i v e S a b b a f i t n t s Qenuensis E cclesie E piscopus.

è

S76, f e b b r a io

(Ved. B ou q u et, Rer. G a llicar. S c r ip t., voi. V I I , p . G 80) DOCUMENTO II.

DOCUMENTO III.

Lettera di papa Giovanni V ili al r e C a r l o m a n n o , d o v e s i fa m e n z i o n e d i S a b ­ batino vescovo di Genova.

S7S, 28 a p r i l e

(Mansi, Concil. voi. X V II, m in i. L X X X I X , c o l. 1 8 )

Nobis etc. duximus Franciam ir e , u estra m q u e f r a t e r n a m c o m p a g e m in pacis et unanim itatis uin cu lu m co n so lid a re, u e str e m a t r i s s e p e d i e t e liberationem sancte Romane E c c le s ie n ecessa rio q u e r e r e . V o s s i q u i d e m illuc omnesque uestrorum regn oru m ep iscop os ad s y n o d u m c e le b r a n d a m uenire hortamur. Data de c iu ita te G en u en si. e t d ir e c t a g l o r i e u e s t r e

per Anspertum Mediolanensem c o n fra tr e m e t c o e p is c o p u m n o s t r u m . ...(’) Sabbatinum episcopum p r im u m e t p o stea p e r A n s p e r t u m Mediolanensem de qua m ultum m ir a m u r cur n on i a m a u o b i s r e ­ sponsum uel missos accepimus.

(•) Questo secondo brano forse, n o t a il M a n si, a p p a r t i e n e a d u n ’ a l t r a l e t t e r a ; , e qui mancano alcune parole.

( 1 3 )

D i p l o m a d i r e B e r e n g a r i o I, con r u i si con ferman o alla Basilica di san Giovanni D o m i n a r u m d i i ’a v ia i b en i c h e la s t e s s a possede, e del cui novero sono alcuni p o s t i i n L i g u r i a .

A n n o 909

( R o b o li n i , M em orie a p p arten en ti alla storia di Pavia) DOCUMENTO IV.

I n n o m i n e d o m in i dei e te r n i. B erengarius diuina fauente clementia r e x e tc . C o n c e d im u s e t c o n firm a m u s ecclesie sancti iohannis omnes r e s e tc . u i d e l i c e t ... m a n sio n e s duas penes cortem genuensem. in lo c o u b i d i c i t u r s a n c ti cip ria n i capellam unam cum domo coltili et m a n s o s q u a t u o r e t cu m o m n i su a pertinentia, in segestri quandam a b s e n t e m t e r r a m , s im ilite r in leu arn io (’) et in caurasio (!) ac infra c i u i t a t e m g e n u e n s e m etc. A e tu m papié.

DOCUMENTO V.

D i p l o m a del re R o d o l f o c o n f e r m a t iv o del precedente.

A n n o 924

(R o b o lin i, Mem. c it .)

R o d u l f u s r e x etc. C o n ced im u s e t confirmamus . . . mansiones duas p r o p e c u r t e m g e n u e n se m . . . in sa n c to cipriano capellam. . . in sigestri a b s e n t e m t e r r a m , s im ilite r in la u a n ia et caurani (mc) et infra ciuitatem g e n u e n s e m e tc .

( 1) L a v a g n a . ( a) C a v r a s c o .

( 1 * )

Pietro g iu d i c e , Opizzo g iu d ic e e G io v a n n i d i a c o n o , g e r m a n i , d o n a n o b e n i al monastero di santo Stefano presso G e n o v a .

965 (?), 1 a p r i l e

(Pergamena della R. B ib lioteca U n iv ersita ria di G e n o v a )

In nomine domini dei et salu atoris n ostri ih esu c h r is t i. O tto g r a t ia dei Imperator augustus, anno im perii eiu s deo propicio q u a r t o . K a le n d is aprilis. Indicione prima ('). M onasterio sa n c ti s te p h a n i p r o t o c h r is t i martiris qui est constructus prope c iu ita te Janua, nos p e t r u s iu d e x e t opizo iudex. et iokannes diaconlis filiu s quondam a lb e r t i iu d e x . q u i professi sumus nos ex nacione n o stra leg e uiuere r o m a n a o ffe r to r e s et donatores ipsius monasterii, propterea d ix im u s q u is q u is in s a n c t i s ac uenerabilibus locis de suis a liq u it c o n tu le r it [re b u s) i u s t a o c t o r is uocem in hoc seculo centuplum accip iat, insuper quod m e l i u s e s t u it a m possidebit eternam. Et ideo nos qui supra g e r m a n is d o n a m u s e t o ffe r im u s et per presentem cartulam offersionis ibidem ab en d u m c o n f ir m a m u s nostra portione et diuisione quas habere uisi su m u s in lo c o s e t fu n d o Albano cum ecclesia sancti nazarii cum decim is et 'prim iciis. i n c a r sa n e to et zinestedo et (•) bauali. campo longo, in eorum territo riis u e l u b ic u m q u e de nostris rebus inuentum fuerit ad supra p ren o m in a tis l o c i s p e r u e n e - runt. hoc sunt casis, uineis. ficetis, sa letis. roboretis, c a s t a n e t is , c a n n e t is , uel aliis arboribus cum areis ubi e sta n t. terris arabilis, g e r b is . c a m p is , siluis, omnia plenum et uacuum q u a liter supra le g itu r u n a c u m a c c e s ­ sionibus et ingressoras earum, seu cum superioribus e t in f e r io r ib u s qualiter supra legitur. In integrum , ab hac die in e o d e m m o n a s t e r io sancti stephani ibidem habendum confirm am us, fa cie n d u m a b b a s e x in d e uel monachos qui nunc ordinati su n t uel in an tea o r d in a ti e s s e d e b e n t , in sumptum et subsidium m onachorum pro anim e n o s t r e m e r c e d e m . Eo uero ordine ut si umquam in tem pore u en erit p o n tife x a u t a liq u a

* potestas quod nostra offersio at eodem m onasterio t o lle r e u e l m in u a r e uoluerit. et unc statim ueniant in p otesta tem de n o s t r is p r o p i n q u i o

-(') L’ indizione corrente nel 965 era p r o p r i a m e n t e 1’ o tta v a .

(») Le parole in corsiv o sono s c r i t t e con a l t r o i n c h i o s t r o s u l l a p e r g a m e n a raschiata.

DOCUMENTO VI.

r ib u s p a r e n t ib u s qui tu n c u iu os apparuerit, et tandiu in eorum pote­

s t a t e m p e r s i s t a t at fru en d u m quod ad usque uenerit in potestatem 'e o d e m m o n a s t e r io n ostra offersio. e t faciant abbas uel monachos quod u o l u e r i n t p r o a n im e n ostre m erced e. Et nec nobis qui supra scriptis, p e t r u s i u d e x . e t opizo iu d ex . e t iohannes diaconus liceat ullo tempore n o l l e q u o d u o lu im u s. sed quod a nobis semel factum uel conscriptum e s t s u b i.u s iu r a n d u m in u io la b ilite r conseruare promittimus, cum stipu­

l a t o n e s u b n i x a . H anc e n im c a r tu la m offersionis paginam fulcoinus no­

t a r i u s t r a d i d i t , e t scribere ro g a u im u s. In qua subtus confirmans testi- b u s q u e o b t u i i t roborandum , a c tu m ciuitate Janua feliciter.

S i g n u m m . m . m . m . m. m a n ib u s petrus. iohannes diaconus, opizo i u d e x . e t a lb e r t u s . e t m a rtin u s.

E g o q u i s u p r a fu lc o in u s n o ta r iu s scriptor huius cartule offersionis p o s t t r a d i t a c o m p le u i e t dedi.

( 13 )

DOCUMENTO VII.

S e r r a a b b a d e s s a di s a n t o S t e f a n o , dona beni a questa Basilica.

969, g i u g n o

(C a r te G en ovesi ecc., num. 13)

■f I n n o m i n e d o m in i d ei e t S a lu a to ris nostri Jhesu Christi. Inperante D o m n o n o s t r o in I ta lia O tto a n n o octauo et. item Otto filio eius inpe­

r a n t e i d e m q u e in I ta lia anno secu n d o, meise Junio. indicione duodecima, a c t o G e n u a . B a s ilic a S a n c ti S te fa n i proto Christi martiris sita non longe a m u r o c i u i t a t i s Jan u a p e r tin e n te de sub regimine et potestatem Epi­

s c o p io e i u s d e m S a n c te J a n u e n sis E cclesie ubi Serra dei Deuota ueste R e l i g i o n i s i n d u t a e t A b a tissa de eadem Basilica ibidem Deo seruire ui- d e t u r . E g o q u id e m p red icta Serra Abatissa donatrice et ofertris ipsius B a s i l i c e p r o p t e r e a d ixi q u iq u it in sa n ctis ac uenerabilibus locis ex suis a l i q u i t c o n t u l e r i t rebus iu sta A u to r is uocem in oc seculo centuplum a d c i p i e t e t q u o d m eliu s e s t u ita m posidebit eternam. et ideo ego qui s u p r a S e r r a a b a tis s a d o n a trice ip siu s Basilice dono cedo ofero per re­

m e d i u m e t s a lu te m an im e M arini qui fuit quondam uir meus in e a d e m B a s i l i c a S a n c ti S te fa n i proto Christi martiris. i sunt omnibus r e b u s i l l i s i u r i s m eis p rop rieta riis e t libellariis quibus sunt sitis in l o c a s e t f u n d a s R iuariole et in Mauriade et in Campo Fclogoso et in

( Iti )

cella seu domo colta (’) et in G ranariolo. tam casis u i n e is c a s t a n e t is canetis salectis aliisque arboribus fru ctiferis, cam p is s i l u i s e t p a sq u is.

ubicumque porcionem et sorte ta m de proprietariis q u a m d e lib e lla r iisf inuenta fuerit que mihi qui supra Serra D ei D euota u n c d ie t e n e r e e t abere uisa sum in suprascriptis locis una cum a c c e p sio n ib u s e t in g r e - soras earum seu cum superioribus e t inferioribus earum in in t e g r u m , ab ac die in predicta Basilica Sancti S tefa n i Proto C h risti m a r t ir i d o n o cedo ofero per remedium anime p red icti Max-ini qui f u it u i r m e u s e t per presentem cartam ofersionis ibid em abendum c o n fir m o , fa c ie n d o exinde a presenti die Abas predicte E cclesie siue s u c c e s s o r u m s u o r u m a pars predicte Ecclesie proprietario iure q u itq u it u o lu e r it s in e o m n i mea qui supra Serra et Eredum m eorum con trad ieion e. d e r e b u s l ib e l - lariis salua quidem luminaria in S a n cta E cclesia cuius e s t p r o p r ie ta s , e t liceat futurus Abas uius Ecclesie lib e llu m p eti . . . rea a n o m e m s u u m uel alterius subcessorum suorum, quidem m e espondeo a tq u e p r o m it t o e g o qui supra Serra Dei Deuota una cura m eos Eredes is t is c a s is e.t reb u s quiquit in predicta oferre uideor pars ip siu s B asilice a b o m n i o rn in e defensare non potuerimus de rebus lib e lla r iis preter d e E c c l e s i a c u iu s et proprietas aut super istis rebus n o str is om nib us c a sis e t r e b u s e x in d e per quouis ingenio subtraere q u esierim u s tu n c in d u p lu m i s t i s r e b u s a pars ipsius Basilice restituam us s ic u t pro tem pore f u e r in t m e lio r a t is aut ualuerint sub estimacione in c o n sim ilis locis, quam i g i t u r c a r ta m ofertionis me pagina Fulcoinus n o ta riu s scribendum r o g a u it . in q u a subter confirmans testibusque ob tu lit roborandum die r e g n i e t in d ic io n e ista Feliciter.

Signum m. Serra Abatissa qui ac c a r ta m oferscion is fie r i r o g a u i.

Signum m. m. m. manibus A n seim i e t B en ed icti et A n g e lr io c o r o g a t is testes.

Ego Alexander Judex rogatus su b scrip si.

Ego Thomas Judex rogatus subscripsi.

Ego Silueradus Judex.

Ego Andrea Judex rogatus subscripsi.

Ego Teodero rogatus subscripsi.

Ego Gotefredus rogatus subscripsi.

Ego Fulcoinus n o t a r iu s .... scripsi e t subscripsi co m p ietti e t d e d i.

(') Colta. Questa parola sembra a c c o m o d a la d ’ a l t r o i n c h i o s t r o ( P o c h ).

( »7 )

I o d e b e r g a c o ’ s u o i /ifjli e p a r e n t i d o n a n o b e n i al suddetto m on aster o, siti nei l u o g h i d i G a r s a n e t o in P o l c e v e r a e d* Al baro in Bisagno.

971, l u g l i o

( P e r g a m e n a d e ll’ A rch iv io G o v ern a tiv o , Abbazia di S. Stefano m azzo I; C arte G en o v esi, num. 15)

D O CU ME NT O Vili.

f In n o m i n e D o m in i D ei e t S a lu a to ris nostri Jhesu Christi. Imperante D o m i n o n o s t r o O tto in Ita lia an n o decim o et item Otto filio eius Im­

p e r a n t e ic in I t a l i a an n o quarto, m en se Julio. Indicione quartadecima.

a c t o G e n u a . D ile c t is s im is nobis sem p er Andrea Monahus et Abbas Mo­

n a s t e r i i S a n c t i S te fa n i proto C h risti Martiris xito non longe a ciuitate G e n u a e t o m n i b u s m o n a h is qui in ipso Monasterio nunc ordinati uel in a n t e a a D e o o r d in a ti esse u id e n tu r . nos quidem Todeuerga et Ale­

x a n d e r e t A n d r e a e t Ofiza e t Toderada mater et liliis et filie germanis e t g e r m a n e n e c n o n e t L iuzo D ia con o e t Johannes et Vgo et Gotefredus g e r m a n i s f ili p e t r i Judice c o n s e n c ie n te a istis Alexander et Andrea e t O fìz a e t T o d e r a d a A n d ream A uocatorem Illorum et Aliuzo Diaconus c o n s e n c i e n t e J o h a n n e s au ocatorem suo donatores et refudatori uestris.

p r o p t e r e a d i x i i l l e su n t d o n a c io n is seu refudacionis iitu lo . . . ris fir­

m i s s i m i s q u e b o n a e x p o n ta n ea u o lu n ta tis nostra interueniunt . . . . qui s u p r a m a t e r e t f iliis e t filie e t g e r m a n is donatores uestris do donamus c e d i m u s t r a d i m u s seu oferim u s e t per presentem cartam ofersionis no­

s t r e in t e q u i s u p r a A n drea m o n a h u s e t Abbas seu predictis omnibus m o n a h i s a b e n d u m confirm am us, oc e s t omnibus rebus illis iuris nostris p r o p r i e t a r ii s q u ib u s s u n t p o sitis in u a lle Porcifera locus ubi nominatur G a r s a n e t a . t a m c a s is cum terreis u in e is castanetis roboretis siluis et c a m p i e t p a s c u i s om n ia p len u m e t uacuum ex integrum quiquit nobis q u i s u p r a m a t e r e t filii e t g e r m a n is un (sic) die tenerem et aberem uisi s u m u s in i s t o lo co una cum e x ito suo. similiter donamus nos qui s u p r a m a t e r e t filii et filie e t g e r m a n is qui supra Monahus et Abbas s e u o m n i b u s M o n a h is om n ib u s rebus illis iuris nostris proprietariis q u i b u s s u n t p o s i t i s tra fiuuio V esano locus ubi nominatur Albario iusta u i n c a m q u a s o s d ie d e tin e t ered es quondam Adalbcrti Montanario. tam u i n e i s s e u t e r r i s c a sta n e tis s ilu is ca m p is et pascuis quiquit nobis qui s u p r a ' m a t e r e t filii et filie ct g e r m a n is iusta ordine pertinere uidetur

( 18 )

in isto loco una cum exito suo de p resen ti die in t u a q u i s u p r a A n ­ drea Monahus et Abbas et om nib us M onahis s in t p o t e s t a t e m e x n o s tr a qui supra donatoris plenissim am la r g ie tta te m . e t q u a n d o q u id e m t e m ­ pore qualibet unum de oc secu lo d efu erin t o m n ib u s m o n a h i s q u i in ipso monasterio uiui rem anserint in loco d e fu n c ti s u c c e d a n t , e t si forsitan nos qui supra mater e t filii e t filie e t g e r m a n is u e l n o s t r i s - que eredibus aduersus te qui supra A n d rea M onahus e t A b b a s e t o m n ib u s istis monahis de nostris rebus agere e t causare q u e s i e r i m u s u e l ab omni omine contradicentem uobis in a u to r ita te n o n f u e r i m u s s u m u s uobis conponituris nostris rebus s ic u t superiu s le g itu r u e l e x i t u s e a r u m in dupblo comodo in tempore fu e rin t m elio ra ti, quam u e r o ’ c a r ta m D o - nacionis seu ofercionis nostre e t per rem edium a n in le g e n i t o r e n o s t r o oferimus. et Fulcoinus notarius scrib en d am r o g a u im u s. in q u a s u b t e r confirmans testibusque obtulim us roborandum die r e g n i e t in d ic io n e ista feliciter.

Todeuerga et ofìcia et Taderada e t A n drea qui anc c a r t a m d o n a c io n is seu ofercionis nostre fierint rogau eru n t.

Liuzo Diaconus in anc cartula d o n a cion is a m e facta m a n u m e a fir m a u i.

Johannes in nac (sic) cartula d o n a cio n is a m e facta m a n u m e a fir m a u i.

Vgo in ac cartula donacionis a m e fa cta m an u m ea f ir m a u i.

Gotefredo in ac cartula d o n a cion is a m e facta m a n u m e a fir m a u i.

Alexander in anc cartulam d o n a cio n is a m e facta m a n u m e a fir m a u i.

Ego Johannes auocator qui a su p rascrip to L iuzo D ia c o n u s c o n s e n s i.

Andrea auocator qui a suprascriptis germ a n is e t g e r m a n e c o n s e n s i.

Ego Alexander Judex rogatus subscripsi.

Rutualdo rogatus subscripsi.

Ego Johannes notario rogatus subscripsi.

Ego Fulcoinus notarius scripsi et subscripsi co m p leu i e t d e d i.

( l'J )

L a m b e r t o A g l i o d e l q . ‘I ld e b r a n d o M a r c h e s e vende a Roprando prete parecchie c o r t i c o n l e l ' i s p e t t i v e c h i e s e e c a s t e l l a , t r a cui Montaldo, il castello di Gavi, M a s s a m a g g i o r e e Massa m i n o r e . P a r o d i e Capriata; nonché il monastero di s n n P i e t r o d i M o n t e v e r d i n e lla M a r e m m a Senese (').

973, 18 a p r i l e

( P e r g a m e n a del R. A r c h iv io di Stato in Firenze)

E s s e m p la r . I n n om in e s a n c te in d iu id u e trinitatis, regnante dorano n o s t r o o t t o g lo r io s is s im o im p erator augustus, anno imperii eius in italia d u o d e c i m o , e t f il iu s eiu s d om in o n o stro octo itemque imperator augustus a n n o i m p e r i i e i u s sexto. q u arto d ecim o halendas madii. indictione prima, m a n i f e s t u s u m e g o la n b erto fìliu s bone memorie ildibrandi qui fuit m a r h io . q u i a p e r a n h c a r tu la u in d o e t trado tibi roprando presbitero f il iu s b o n e m e m o r ie b en e d ic ti : i su n t curtis et casis et rebus meis illis q u i b u s s u n t p o s i t i s in fra c o m m ita to e t territurio rosellense locas noncu- p a n t e s . p r i m a c u r t e a stian o, secu n d a caliano cum castello et eclesia seu t u r r e i b i d e m c o n s is t e n t e super ripa flum inis umbrone. tertia corte gro- s i t o c u m c a s t r o e t eclesia ibidem co n sisten te, quarta canpangnatico cum s u o c a s t e l l o , q u i n t a cald o q uod e st infra commitato suanense. sexta c a s t r o , s e p t i m a g la t ia n o que s u n t in fra commitato castro, octaua anli- c a r a n o . n o n a c o r t e c iu it e lla que s u n t in fra commitato tuscanense. decima r a d i c o f a n i c u m s u o c a ste llo , u n d e c im a corte cerasolo, duodecima nam­

q u e c o r t e e t r o c a de c a m p elli. tertia d ecim a igitur corte et rocca seu c a s t e l l o c i n i n u l e . q u arta d ecim a m on teclello. quinta decima corte cene­

n u la . s e x t a d e c im a m o n te c le llo c o n siste n te in commitato clusio. septima d e c i m a c o r t e m ilic ia n o cu m c a ste llo suo. octaua decima corte canpiano c u m s u o c a s t e l l o , n on ad ecim a corte castelione. uigesima corte suue- r e t o c u m s u o c a s te llo , tiicesim a p rim a corte et castello suo montepici.

q u e s u n t i n f r a c o m m ita to p o p olon ien se. uicesima secunda corte et ca­

s t e l l o i n a l m a , u ic esim a te r tia scarlin o, uicesima quarta buriano cum s u o r u m o m n i b u s p e r tin e n tiis. ad q u e uenundare per anh cartula uideor t i b i q u i s u p r a rop ran d o presbitero it e s t eclesia et monasterio ilio beati

(») Q u e s t o d o c u m e n t o e l’a l t r o r i f e r i t o al n u m . XIII furono com u nic ati per copia d a l s o c i o c a v . C o r n e l i o D e s i m o n i ; e s o n o r i c o r d a t i dal Repetti nel D izion ario della T o s c a n a , a r t . A b a z i a d i M o n te v e r d i. Gli o r i g i n a l i fanno parte delle perga­

m e n e p r o v e n i e n t i d a l l ’ Abazia di san S a l v a t o r e di Montamiata.

D O CUM ENT O IX.

( 2 0 )

sancti petri apostolorum principis sito m on teu ird e c u m e c le s ia e t t u r r is seu castellis et rupis adque fa m iliis eiu sd em m o n a ste r io p e r t in e n t ib u s , uicesima quinta corte uico cum e clesia beati san cti p e t r i ib id e m c o n ­ structa. uicesima sexta corte et ca ste llo seu d e s ia (sic) s it o t u f u lo . u ic e s im a septima bargiuna. uicesima octa u a cu cin a cia (’). u ic e s im a (*) c o r te m e - discana que est infra com m itato parm en se, tricesim a p o r t o m o r i n i. t r i ­ cesima prima uico communi, tr ic e sim a secu n d a corte o b b le to . t r e c e s i i a tertia casali, trigesim a quarta m itia n o cu m suo c a ste llo , t r i c e s i m a q u in t a uico piguli. tricesima sexta co rte aciano. tricesim a s e p t i m a g u la g r o . tricesima octaua monte alto, c a ste llo de ga u i. t r ic e s im a n o n a m a s s a , quadragesima massa minore, q u a d ra g esim a prim a p a lo d e . q u a d r a g e s im a secunda capriana (sic) cum suo c a ste llo , quad ragesim a t e r t ia c o r t e r o u e r ito . quadraiesima quarta corte placiano cum castro suo. q u a d r a ie s im a q u in t a corte carpini cum castello suo. seu uenun dare a liis u id e o r t ib i a l ii s o m ­ nibus casis et rèbus m eis m ib i p ertin en tib u s, sic u t s u p e r iu s le g it u r , asdem inique suprascripto sa n cto m on a sterio e t p r e n o m in a t is c u r t i s in singulis denom inatis locis et cu m u oca b u lis sim u lq u e c u m p r a t a s p a t is castellis seu turris aque rebus ta m de d o n n ica tis q u a m e t m a s e r ic iis aut ipsum monasterium seu c u r tis et eclesiis uel a liis r e b u s e t p e r t i ­ nentibus uel aspicientibus cum fu n d a m e n tis e t om ne e d i f i c ii s u e l u n i - uersis fabricis suis seu curtis, ortis, terris, uineis. o l i u e t i s . s il u i s , u i r - gareis. pratis, pascuis, cultis rebus uel in c u ltis, m o n tib u s , a lp ib u s . r u p is , declinis, pantaneis. salinis, aq u is uel fontan eis, m o le n d in is , p is c a r e is . aquis aquarum decursibus ah p alu d ib u s cum seru is e t a n h c i l i s . a ld io s uel aldiones. siue bestiis meis, m a io ris u el m in oris t a m d i u i s o q u a m q u e et indiuiso. siue etiam e.t quod de barbanis uel p a r e n tib u s m e i s in s o r te obuenit. uero etiam quantum ad ipsum sa n cto m o n a s te r io e t p r e n o m i­

natis curtis et castellis seu tu rris adqu e rebus ta m de d o m n i c a t i s q u a m et masericiis sunt pertinentibus uel a sp icien tib u s, t a m a u r o , a r g e n t u . gemmis, uestis. armis, uel a q u o lib et rem m o u ilib u s u e l i n m o u il ib u s que dici uel nominare possumus, u b icu m q u e uel t a le s c u m q u e m ih i l e ­ gibus pertinentes adque in antea p er tin e r e u id etu r tam e x iu r a p a r e n t u m meorum quam et conquisitu m eo. quas m odo abeo, u e l q u o d in a n t e a opitulante deo legibus adquisiero. una^ cum om nes m o n i m i n a s m e a s , cartule. breuis seu iudicatis adqu e r e g a lis e t im p e r ia lis p r e c e p t o r a s s iu e repromissionis paina uel in q u a lib e t fa cion es au t q u a c u m q u e s c r ip t u r a cartarum licteras quantas et q u a le s in m e qui su p ra l a n b c r t o e m is s a aut datas uel pertinentes sunt a u t esse d in u ssitu r in i n t e g r u m t ib i e a s

(') Per correzione posteriore a p p a r e s c r i t t o : v u m ia c la . (5) Manca nona.

ii in d o e t t r a d o p r o q u ib u s ad te p retiu m recepit inter aurum et argentum s e u a l i i s s p e c i e b u s in e u a le n te s ad pretiatus libras decemilia in prefi- n i t u . u n d e r e p r o m ie t o eg o qui su p ra lanberto una cum meis eredes t ib i q u i s u p r a r o p r a n d o presbitero u el ad tuis eredes aut eidem omini c u i u o s s u p r a s c r i p t a m ea u in d ic tio dederitis uel abere decreueritis. ut s i u o s u o b i s e a s a liq u a n d o tem p ore in aliquod exinde intentionauerimus a u t r e t o l l e u e l s u p t r a g i q u e sier im u s n o s uel ille omo cui nos eas dedis­

s e m u s a u t d e d e r im u s pro q u o lib e t ingenio, et si nos exinde auctores»

d a r e u o l u e r i t i s e t eam uobis ab o m n i om ines defendere non potuerimus e t u o b is e a s n o n d efen sa u erim u s. spond im us nos uobis componere ipsa s u p r a s c r i p t a m m e a u in d itio in d u p lu in ferquidem loco super estimatione q u a l e s t u n c f u e r i t , sic ta m e n si n o s uobis exinde autore nec defensore q u e r e r e , n e c d a r e u o lu e r itis au t non potueritis, licentiam abeatis absque n o s t r a p e r s o n a , s i u estra fu e rit u o lu n ta s. exinde causa agendi responsum r e d d e n d i , l i n e p o n e n d i, m odis o m n ib u s uobis defensandi cum cartula i s t a q u o m o d o a u t q u a liter iu sta le g e m elius potueritis, quia in tali or­

d i n e a n h c a r t u l a w iter n o n o ta rio d o m n i Imperatoris scribere rogauit.

a c t u m b a l ia n o i n t u s ca ste llo m eo quod est super fluuio umbrone.

S i g n u m m a n u la n b erti q u i anh c a rtu la fiere rogauit.

E g o a d a l b e r t u s ro g atu s ad la m b erto m e testes subscripsi, et pretium d a n t e u id i .

E g o i l d i b r a n d o ro gatu s ad la n b erto m e testes subscripsi, et pretium d a n t e u i d i .

T e u p a l d u s i u d e x d om n i im p era to ris subscripsi.

E g o f a r o lf o r o g a t u s te s t is su b scrip si, e t pretium dante uidi.

S i g n u m m a n u teu d e la sc i qui ^eutio uocatus filius bone memorie asolti d e c o m i t a t o c lu s e n s e te stis, e t p r e tiu m dante uidi.

W i t e r n o n o t a r i u s d om n i im p era to ris postradita compleui et dedit.

E g o a d a l b e r t u s n o ta riu s d om n i im peratoris autentico illo fideliter e x e m p l a u i t l i c t e r i s plus m inu s.

( 21 )

( * 2 )

Giselberto di .Marengo vende ad Oberto Visconte della città di Genova alcuni beni (*).

Anno 978

( Pergamena dell' Archivio Capitolare di Tortona ) DOCUMENTO X.

In nomine Domini Dei et Saluatoris nostri Jesu Christi. Otto gratia Dei Imperator Augustus, anno imperii eiusdem domini Ottonis propitio ic in Italia undecimo, octauo Kalendas Julius, indictione sesta. Constat me Giselbertus filius quondam rufini de curte marinco qui professo sum ex nacione mea legem uiuere romana accepisse sicuti et in presentia te­

stium accepi ad te Otbertus Vice Comes de ciuitate Genoa per misso tuo odo filio quondam sironi argentum denarios bonos solidos septem finitum precium pro rebus illis iuris mei quam abere uiso sum in territorio uico

stium accepi ad te Otbertus Vice Comes de ciuitate Genoa per misso tuo odo filio quondam sironi argentum denarios bonos solidos septem finitum precium pro rebus illis iuris mei quam abere uiso sum in territorio uico