Originale e copia autentica della pro­ cura di Enguerrand de Coucy in ASS,

Pergamene, II, 2 1 1 , I, 338 (ediz. G . Fi­ lippi, Nuovi documenti intorno alla domi-

nazione del duca d’Orléans in Savona, in « Giornale Ligustico », X V I I, 18 90, p. 84; regesto: N oberasco1, pp. 223, 130).

nem Curadengum , P etrum N atonum et G eorgium Zocham, officiales guerre diete civitatis, vice et nom ine et tanquam officiales diete civi­ tatis et comunis Saone, u t de ipsorum potestate et baillia p atet in actis publicis canzelarie dom inorum A ncianorum diete civitatis, hoc anno, die v i° octubris, scriptis manu A n to n ii G riffi notarii, et eciam p atet alia publica scrip tura, scripta manu dicti A n to n ii G riffi, die x x x octubris proxim e p reteriti, ex et p ro parte altera, facta, inita et form ata fu eru n t pacta, convenciones, prom isiones, stipulaciones et obligaciones, D eo p ro ­ picio perpetuo vali tura, secundum tamen modum infrascrip tum :

A d laudem et gloriam ac honorem et status augm entum dicti do­ m ini ducis ac eciam ad laudem et gloriam ac honorem et status aug­ m entum tocius reipublice Saonensis, in omnibus et p e r omnia p ro u t in fra:

Prim o nanque vo lu eru n t et convenerunt ipse partes, quia anima est ceteris rebus preferenda et prim itus de tangentibus eam est dispo- nendum , quod com une ac hom ines districtuales et diócesis Saonensis, tan clerici et presb iteri in quibuscunque ordinibus constituti quam se­ culares, cuiuscunque status, gradus et condicionis sint, possint et va- leant habere et tenere p ro summo pontifice R om anorum sanctissimum in C hristo patrem et dom inum , dom inum Bonifacium papam nonum ac etiam omnes allios in p osterum eius sucessores elligendos per eius et Rom ane Ecclesie collegium cardinalium ac aceptare eius collactio- nes, gracias, officia, beneficia ac moniciones et precepta, pastores et officiales in dieta civitate Saone, posse et diocesi et secundum eius rictus et nom en missas et alia officia et solem pnia celebrari possint in dieta civitate, posse et diocesi, et non secundum rictus | (c. i l r.) et nom en alterius, et p ro u t fu it actenus usitatum tem poribus retroactis.

Item volu eru n t et convenerunt ipse partes, tan im principio, m e­ dio quan in fine presentís instrum enti, et aliter presens instrum entum non fuisset confectum , quod per aliqua contenta in presenti instrum en­ to non intelligatur aliqualiter derogari sive derogatum esse aliquibus iuribus Im perii Rom ani, honoribus sive prehem inenciis, fidelitatibus, ho- magiis et superioritatibus suis que im perator Romanus habet et habere solitus est in dieta civitate et posse Saone ac civitatis et comunis Saone insignis et armis, set pocius dieta iura im perialia et om nia eius rega­ lia sint et rem aneant intacta protinus et illesa, contentis in presenti capitulo in aliquo non obstantibus, maxime attento quod p re d ic ta s c civitas Saone est specialis locus Im perii ac eius devota camera im pe­

l'ialis im peratoris Rom ani, et ita perpetua cam era im p e ria lid debeat rem anere.

Item prom isserunt et solem pniter convenerunt dicti procuratores dic- ti dom ini ducis ipsis officialibus, recipientibus vice et nom ine dicti comu- nis, pro conservacione status diete civitatis Saone et posse, quod ipse dominus dux et eius officiales m anutenebunt ac teneri et m anuteneri fa- cient in civitate et posse Saone partem guibellinam rea liter et cum effectu.

Item vo lu eru n t ipse partes et solem pniter convenerunt quod civi- tas Saone cum p ortibus, m aritim a et m odulo ac cum castris et forta- liciis in dieta civitate et posse constitutis, cum toto eius posse ac ne- moribus, stratis, silvis et cum omnibus suis pertinenciis, spectet et per- tineat et spectare et pertin ere debeat et pieno iure rem aneat francha, libera et absoluta com uni et hom inibus Saone, cum omni iurisdicione et cum m ero et m ixto im perio et cum omni prehem inencia et supe- rioritate et cum om nibus redictibus, introyetibus, fructibus, gabellis, et maxime gabella salis, salvo quod in fra dicetur de ipsa gabella salis, et em olum entis quibuscumque, cuiuscumque generis, sp eceie et nominis sint, ac pedagiis, ita quod de ipsis omnibus e t singulis dictum comune et hom ines Saone possint facere et disponere pro eorum lib ito vo lu n ­ tatis, om ni im pedim ento et omni contradicione cuiuscunque cessanti- bus et reiectis, ac eciam cum omnibus et singulis iuribus, p rivileg es com petentibus et cum petituris diete civitati et comuni Saone, et m axi­ me hiis iuribus diete civitati com petentibus et que alias com pecierunt et p resertim quod possint capitulla, leges municipales sive statuta con- dere, to llere et cassare, predicti comunis Saone lib ito voluntatis, Que omnia spetent et rem aneant integra ipsi comuni Saone intata protinus et illessa, non obstantibus aliquibus et m axime infrascriptis ae eciam officia et officiales omnes et singuli diete civitatis et posse, tan Ancia- ni quam alii cuiuscunque nom inis et speciei, sint et esse debeant ac rem anere et cum potestate constituendi et faciendi omnes et singulos officiales in dieta civitate et posse Saone cum potestatibus e t bailliis suis, p ro u t fu it hactenus consuetum et p ro u t dicto comuni Saone vi- debitur et placuerit, sane predictis omnibus intellectis quod, in quan­ tum prefactus dominus dux sive alius dux non lanuensis et qui non sit de lingua sive progenie Ianuensi esset dominus sive presidens Ianue, vel eciam sem per et quandocunque | (c, n v .) dom inus de Conciaco, vice et nom ine dicti dom ini ducis, aprobabit et ratificab it e t solempni-

ter confirm abit p er solem pne et publicum instrum entum ad ditam en sapientis ipsius comunis Saone, cum eius magno sigillo, omnia et sin- gulla contenta in presenti instrum ento, quam aprobacionem et ratiffica- tionem teneatur omnino facere, atque eciam solem pniter p ro m itat dicto nom ine quod faciet et curabit ita et ta liter cum effectu, omni excepcio- ne et deffenssione rem ota, quod dictus dom inus dux in fra menses qua- tu o r proxim e venturos approbabit solem pniter p er publicum instrum en­ tum ad ditam en dicti sapientis dicti comunis, cum eius magno s ig illo, omnia et singulla in p resenti instrum ento contenta et se ad ea omnia e t singulla solem pniter obligabit et p ro p arte dicti dom ini ducis dabun- tu r et solventur, rea liter et cum effectu, floren i quinqué m illia ipsi com uni v e l persone legiptim e pro eo in Saona, qui debent expendi in guerra et occaxione guerre et de quibus in fra fit m entio, et hoc in fra decem dies proxim e ven tu ros, quod tunc et eo casu dictum comune teneatur et debeat tradere rea liter et cum effectu ipsi dom ino duci v e l legiptim e persone pro eo possessionem dictorum castrorum infrascripto- rum , sic quod ipse dom inus dux perpetuo, salvis tamen supra e t in- frascriptis, tenere et possidere possit castra civitatis Saone predicte, sci­ licet Speroni e t Sancii G eorgii, et ipsorum custodiam habere expensis suis propriis ipsius d o m in i. . ducis, reservato om ni iu re et iurisdicione in ipsis castris comuni Saone, quod ius et que iurisdicio cum m ero et m ixto im perio spectet et pieno iu re p ertin eat ipsi comuni Saone ita et ta liter quod rector qui p ro tem pore erit in civitate Saone possit et valea t vice et nom ine dicti com unis ac debeat punire, condem pnare, m ul­ tare, tan in here quam in persona, usque ad m ortem inclusive, et tan civiliter quam crim inaliter, omnes existentes et qui p ro tem pore eru n t in ipsis castris qui delinquissent sive delinquerent v e l aliter essent obnoxii tanquam existentes in posse et districtu ac iurisdicione dicti com unis, non obstantibus aliquibus, et eciam quod possit fie ri exactio et collectio quarumcunque gabellarum in ipsis castris et contra quos- cunque existentes in eis p ro tem pore per gabellotos qui p ro tem pore eru n t ac etiam per m agistratum et rectorem ac officiales comunis Sao­ ne qui pro tem pore erunt.

Item prom isserunt et solem pniter convenerunt dicti procuratores, dictis nom inibus, dare et solvere in Saona ipsi comuni Saone sive le ­ giptim e persone pro eo in fra dies decem proxim e ven tu ros, computan- dos a die qua ipse dom inus dux v e l alius p ro eo habuerit possessionem dictorum castrorum , om ni excepcione et defenssione rem ota, florenos

quinque m ilia prò certis sumptibus et expensis faetis p er ipsum com u­ ne Saone p rò habendis et consequendis castris predictis diete civitatis ac tenendis et custodiendis et prò certis municionibus ipsorum castro- rum ac eciam p rò certis aliis expensis faetis et erogatis p er ipsum co­ mune sive eius officiales.

Item prom isserunt et solem pniter convenerunt dicti procuratores, dictis nom inibus, dictis officialibus, recipientibus vice et nom ine dicti comunis e t u t supra, conservare indem pnem et penitus absque dampno dictum com une et hom ines Saone ac eius res et bona indem pnia a qua- dam prom issione et obbligatione facta p er dictum comune Saone sive eius officiales egregiis Viris dominis Iohanni Figono et A n to n io de G uarco, civibus la n u e , occaxione castrorum habitorum et recuperato- rum, p ro u t de predictis constat publico instrum ento scripto manu A n ­ toni! G riffi notarii, hoc anno et die quinta septem bris, ac eciam ab omni prom issione et obligacione facta p er dictum com une Saone sive eius officiales A nton io M astrucio de Ianua, olim castellano castri Sancti G eorgii de Saona, de qua prom issione et obligacione apparet p er pu- blicum instrum entum scriptum manu dicti A n to n ii G riffi notarii, hoc anno, die sexta septem bris. |

(c. m r . ) Item quod predictum comune Saone, fin ito tem pore regiminis potestatis Saone, scilicet dicti dom ini Iohannis Figoni de Ia ­ nua, finiendo die secunda februarii anno proxim e ven tu ro m°c c c°l x x x x v, teneatur et debeat annuatim elligere unum potestatem Saone qui sit quibellinus et qui sit de terris subditis dicto dom ino duci vel qui sit aliter fidellis dicti domini ducis in vo lu n tate et ellectione ipsius comunis v e l officialium deputandorum per ipsum comune, absque im ­ pedim ento et contradicione cuiuslibet persone, cum potestate et bail- lia, com itiva et salario consuetis, p ro u t ditat form a capitulorum Saone factorum e t fiendorum . E t sub illis modis et form is regulentur et trac- ten tu r ipsi potestates p ro u t ditat et ditabit im posterum fo rm a capi­ tulorum Saone factorum et fiendorum , et talem potestatem ellectum sive elligendum quolibet anno ut supra teneatur dictus dominus dux aceptare et confirm are ac dare operam efficacem u t in fra menses tres inchoandos a die ellectionis ipsius venisse debeat cum eius com itiva ad dictam civitatem Saone, u t moris est, et quod ipse potestas cum dieta com itiva et aliis officialibus sindicari debeant iuxta et secundum for- mam capitulorum diete civitatis factorum et fiendorum .

om nibus illis cum quibus ipse dom inus . . dux pacem habebit et faciet et facere teneatur guerram cum gente et exercitu ac c o n 1 com itiva gen­ tium et exercitus ipsius d o m in i. . ducis contra illos contra quos dictus dom inus dux guerram faciet et habebit, hoc modo videlicet quod ipsum com une et homines Saone teneantur dare et contribuere ipsi dom ino duci b alistrerios centum tantum , pro uno mensse tantum , quolibet an­ no quo ipse dominus . . dux guerram faciet v e l habebit e t de ipsis ipse dom inus dux egeret et ipsos req u ireret a dicto com uni Saone, et hoc sum ptibus e t expensis dicti comunis Saone, ita tamen quod dicti ba­ lestra rii non teneantur ire u ltra montes nisi 'solum usque ad montes exclusive. Si vero ipse dominus dux guerram haberet p e r m are et gal- leas arm aret intra C orvum et M onachum et non aliter teneatur ipsum com une dare et contribuere ipsi dom ino duci, in dieta arm ata et guer­ ra dum taxat et non u ltra, racionem infrascriptam , vid elicet quod si arm aret galleas vigin ti tunc dictum comune Saone arm are debeat et ten eatu r expenssis suis propriis ipsius comunis Saone galleam unam, et sic pro rata abinde supra ad eandem racionem , scilicet de galleis ar- mandis in tra C orvum et M onachum , de aliis vero armandis ex tra C or­ vum et M onachum nichil teneantur contribuere; et si ipse dom inus dux arm aret minus decem galleis dictum comune Saone ad nichilum tenea­ tu r; et si arm aret decem galleas inclusive v e l abinde supra usque ad vig in ti exclussive tunc dictum com une Saone teneatur et debeat con­ tribuere in dieta arm ata m edietatem expensarum unius gallee tan­ tum et reliqua medietas fia t et solvatu r per ipsum dom inum ducem; et quod in omnibus cassibus supradictis ubi com une Saone ten etur contribuere in predictis arm am entis, in totum v e l pro aliqua p arte, pa­ troni et alii officiales diete tallis gallee v e l gallearum in qua et pro qua v e l quibus dictum comune Saone contribueret, in totum v e l in parte et p ro u t supra, sint et esse debeant cives et habitatores Saone, sane intellecto quod in cassibus suprascriptis dictus dom inus dux te­ neatur tradere, dare et contribuere ipsi com uni Saone corpus et cor­ pora gallee et gallearum paratarum ad navigandum cum omnibus suis alboribus, corredibus, vellis, tim onis et remis ac aliis instrum entis ip­ sius gallee sive ipsarum gallearum cum panatica et sepo atque armis, sane predictis omnibus in tellectis quod in cassu in quo ipse dom inus dux haberet guerram per terram et per m are quod tunc et eo cassu dictum comune Saone non teneatur nisi ad unicam contribucionem , sci­ licet maris tantum , iuxta m odum , form am et tenorem suprascriptos. |

(c. u i v.) Insuper teneatur et debeat comune Saone p erm ittere dicto d o m in ig duci quod ipse vel deputandus ab e i s 11 et ipsius nom ine possit tociens quociens sibi placuerit arm are galleas et alia navigia in portu Saone suis, scilicet domini ducis, sumptibus et expensis ac eciam stipendiari sumptibus et expensis dicti dom ini ducis balistrarios et alios homines civitatis et districtus Saone, im pedim ento et contradicione qua- libet cessante, ita tarnen quod nullus possit aliquo modo com pelli ad eundum supra dictis navigiis e t armamentis contra ipsorum v e l alte- rius ipsorum voluntatem .

Item quod predicta vigeant et locum habeant eciamsi civitas Ianue m utaret dom inacionem alicuius persone v e l alterius lingue, et in casu in quo ipse dominus , . dux esset dominus sive presidens in Ianua, vel aliquis alius, quod presens convencio habeat etiam locum , et u ltra in dictis cassibus sive casu altero ipsorum , videlicet cum dictus dominus dux v e l aliquis alius extraneus qui non sit de lingua Ianuensi esset do­ minus Ianue, quod tune et eo cassu dictus dominus dux habeat medie- tatem lucri sive proventuu m gabelle sallis comunis Saone sive que vel quod colligitur e t ven detu r in Saona, eo scilicet casu quo com une Saone non haberet guerram et discordiam cum comuni Ianue v e l cum dom ino sive presidente Ianue, ym o dicto comuni Saone existente in pace cum dicto comuni Ianue v e l dom ino seu presidente ibidem , quia tunc et non aliter dictus dom inus dux habeat dictam m edietatem lucri sive p roventuum diete gabelle sallis in cassibus supradictis et non aliter, quia, eo casu quo comune Saone sem per et quandocunque haberet guerram et discordiam cum com u n e1 Ianue v e l presidentibus ibidem , quod dieta gabella in solidum pertineat et spectet et re ve rta tu r ad dic­ tum com une Saone et cessante guerra spectet pro dim idia et re ve rta tu r ad dictum dom inum ducem p ro u t supra, et sic perpetuo sucessive fiat et o bservetu r ac fia t et observari debeat.

Item ex causis predictis et ob rem uneracionem et retribucionem omnium prem issorum et eciam ex causa et occaxione presentis conven- cionis et om ni via, iure, modo et form a quibus melius fie ri et esse potest, dictus dominus . . dux teneatur et debeat dare et solvere dicto comuni Saone sive legiptim e persone p ro eo in Saona, rea liter et m in effectu, om ni excepcione, deffenssione et dillacione rem otis, im p rin ­ cipio cuiuslibet mensis, incipiendo die x x v huius mensis et sic p erp e­ tuo sucessive de mense in mensem, florenos quinque m illia auri in auxillio expensarum p er ipsum comune Saone fiendarum , tam p er m are

quam per terram , p ro tuicione et defenssione diete civitatis Saone et districtus ac pro offenssione em ullorum et inim icorum dicti comunis Saone, tan presencium quam fu tu roru m , et pro aliis expendendis in v o ­ lúntate dicti comunis Saone in guerra et occaxione guerre, et hoc du­ rante presente guerra et discordia vigente in ter comune Ianue, ex una p arte, et comune Saone, ex altera, et eciam sem per et quandocunque p er dictum comune Ianue v e l dom inum sive presidentem Ianue fieret sive m o veretu r dicto comuni Saone guerra sive discordia per m are sive p er terram . E t in casu quo dictum comune Saone guerra sive discor­ dia j p er m are vel per terram haberet semper et quandocunque, per mare cum aliquo alio comuni quam Ianua, de quo fu it supra proxim e tactum , sive cum aliqua u n iversitate v e l dom ino, quod tunc dictus dom inus dux teneatur et debeat im pendere auxilium ipsi comuni Saone occaxione diete guerre bona fide et m o r is k boni pastoris et defensso- ris iuxta qualitatem et exigenciam diete guerre et discordie ac ipsum com une defendere p er m are contra talle comune, u niversitatem sive do­ m inum , et u ltra in dictis cassibus et quolibet ipsorum teneatur et de­ beat dictus dominus dux adiuvare et defendere dictum com une et ho­ mines Saone etiam cum exercitu et gentibus. |

(c. m i f . ) Item quod dictus dom inus dux sim iliter, usque quo dictum comune Saone erit in aliqua guerra et discordia cum aliquo vel aliquibus semper et quandocunque et p ro u t supra, teneatur et debeat cum suis gentibus arm igeris, tan pedestribus quam equestribus, bona fide et secundum rectum in telectu al auxiliari ipsi comuni et hom inibus Saone et ipsum comune et hom ines Saone defendere et m anutenere contra talles emullos et innim icantes sive guerram facientes contra ip ­ sum comune Saone, ita tamen quod predicti Saonenses teneantur sese defendere contra suos inimicos iu xta posse eorum .

Item quod predictus dom inus dux teneatur et debeat inim icati, em ulari et guerram facere et habere cum omnibus cum quibus comune ipsum Saone innim icatur, em ulatur et guerram habet ac habebit, et hoc non solum pro tem pore presenti set eciam pro tem pore fu tu ro.

Item quod prefactus dom inus dux teneatur dare operam quod sal quod est ac eciam quod erit pro tem pore in civitate Saone expe- diatu r et expedicionem habeat et capiat in et super territoriis et locis in et super quibus alias solitum fu it sal quod fu it in Saona in gabella salis expediri tem poribus retroactis expediri p ro u t fu it actenus consue- tum , maxime in tenendo et teneri faciendo vias et stractas apertas, se-

curas et expeditas pro posse dieti dom ini ducis ita quod ipsum sai