Antonio Vinc.°

da Pistoja Al mio ^ill.mo et excellent.mo

Signore S. Marchese

di Mantua.

Ebbi copia di questa lettera, prima ancora che venisse pubblicatafra

i precitati scritti del Cammelli (Notizie, _p. XL1X), dal Sig. Cav. Anto-nino Bertolotti Direttore dell'Archivio di Stato di Mantova^, al quale pertanto rendo ^le dovute grazie.

xxxvi

ir.

Iddio havendo fatto de li Medici (2) el Papa, gli pare allui

,

che noi siamo tutti ricchi, né gli pare, chesia più conveniente,

(1) Aretino, leggesi nella stampa.

(2) Il Cardinale Giovanni de*Medici di Firenze fu eletto Pontefice, col nome di Leon X, ed incoronato l'I1 aprile 1513.

85 che nessuno si ammali, o che si dia ferite. Et per più nostro fastidio scaccia el

Mal

francioso d'Italia.

Non

so

come

se l' an-derà. Credo bisognerà che el

Papa

ci faccia tutti Episcopia. vo-lere poter regerci.

Penni _{Jo. Ja.} Medico Fiorentino, Croniche dell», magnificile et

onorate

Pompe

fatte in

Roma

per Ja creazione et incoronazione di P. Leone X.

Opuscolo rarissimo; trovasi nella Biblioteca Corsini di

Roma

(Vedi Cancellieri, Storia de'solenni possessi de'

sommi

Pontefici. Roma, 1802,

p. 75).

XXXIX.

Multi putarunt {il lichene) eura

morbum

esse,

quem nunc

sca-biem Gallicani

vocamus;

sed longe decepti, ut Nicolaus Leoni-cenus in libro

De

Gallico

morbo

egregie ostendit. Evanuit hic

morbus: nunc

ignotus est, et diu estquod perijt; utinam et

om-nes alij simul perijssent morbi. Vocatus

autem

est et ille

mor-bus lichenae, ad similitudinem illius, qui a Graecis lichen, a no-stris impetigo dicitur: quia et in lichena....

squamae

prodibant, et similitudinem

cum

recentiorum lepra habebat. Deformissimos in Gallia hoc

morbo

affectos vidimùs, quibus tantum oculi splen-descebant, lichenas fuisse arbitrar, impetigenes lichenae dicun-tur:sed is morbus, de quopraecitato loco Plinius, lichenae Graeca voce, Latine vero mentagra dicebatur, quamvis proprium sit ser-piginis

nomen,

sed ad hoc genus morbi tunc hoc

nomen

men-tagra usurparunt ioculari nomine: est vero proprie mentagrailla

cutanea attedio,

quam

nos vulgo volaticam nominamus.

Nunc morbus quidam

novus per Italiani vagatur ab

eadem

^materia erumpens, a

qua

Gallica scabies, leviora

tamen

et

minus

saeva inducente symptomata, vulgus

medicorum

pellarola et dentarola appellant,

quoniam

aliquibus

omnes

pili decidunt, aliiset praeter pilos dentes collabuntur, ipsis

maxime

defoedatis: multi facile convalescunt, et pili renascuntur, si medica

manu

curentur, at si dentes amiserint, non reparantur amplius.

De

lichene in equo vide Plinium libro

XXVIII

capite XI.

Brasavolae Antonii Musae, In Aphorism. Hippacr. et Galeni

Comment.

Basileae 1511 L. Ili, Aphor.

XX,

p. 461.

Brasavola scriveanel 1537, com'egli stesso dice poco dopo, a p. 454 e 535.

86

XL.

De

hoc

Ugno

(Guajaco) plures ^frustra conati sunt apud anti-quos aliquid inuenire. Constat

nam

Dioscoridem, Theophrastum, Plinium, Galenura, Paulum,

Aetium

hoc lignum ignorasse. Sed non miror

quum

Ptolomaeus, Poraponius,etcaeteri Cosmographi eas partes ignorarunt, in quibus nascitur.

Nemo nam

praeter Lusitanos in nouis nauigationibus ^{Illuc accessit.}

Equidem

in in-sulis nuper repertis potissimum oritur, in ea

quae

corteratiap pellatur et Hispaniola, quae ab aequinoctiali pars distat, et in alijs plurirais, ubi nascitur, simile

morbum

^{habent: ut isest, qui}

Gallica Scabies uocatur, prò recuperanda sanitate fructo ue-scuntur, et quibus fructus desunt, ligni decocto utuntur: quod Hispani uidentes lignum in

Hispaniam

portarunt, quod deinde per totam Italiana diuulgatura est, fructus cito putrescunt ideo ferri

non

possunt.

De

hoc alias diffuse scriptum reliquimus, in Consilio (ut dicunt) quod prò Reveren. et doctissimo Laurentio Cardinali Campegio fecimus

omnium

Cardinalium, splendidissimo lumine, Magnifico Rodulfo

Campegio

Ductore strenuissimo, et viro

nunquam

satis laudato: procurante.

Vt autem

noscas (si ac-cideret) quid empturus sis.nunc breuibus expediemus. Tria huius ligni goneranouiraus,

unum

quod ubique

nunc

pertotam Italiani vagatur, Meditullium fere nigricans habens, et circuncirca albi-cans, quod odore, pondere, et pinguedine probatur, et

quum

in micas redigitur, prae pinguedine in

globum

sibi iunguntur. Est aliud ligni genus, quod similiter pharmacopolae lignum sanctum appellant,

quoniam

et

primum

lignum sanctum uel

palum sanc-tum

dicebatur, quod meditulium

paruum

lucidum, et magis

al-bum

est

quam

prius,

tamen

in colorem luteum tendit. Multique decepti sunt, hoc esse

ramos

Guaiaci putantes,

quum tamen

ar-bor sit

secundum

se a Guaiaco distincta.

Vt

praecitato Consilio docuimus.

Quandoque

annis superioribus

magna

copia in Italia fuit.

Nunc

quinque aut sex anni sunt, quod, ipsum Italia non uidit;

tamen

Nobiles multi

Genuam

misere, ubi prius copiosis-sime habebatur, ut emerent. Tertium genus contigit

me

uidere Venetiis in Pharmacopolae

Campanae

officina, quod in

ruborem

tendebat, deinceps

nunquam

uidere potui.

Tu Genuae non

Vene-tijs,

primum

genus emas, et secundum, si inuenire dabitur.

De

tertio nullum

experimentum

habeo,

tamen

si aliquo Italiae loco haberi contingat, ne a tua officina abesse sinas.

Quandoque

he-beni speciem esse suspicabamur, _sed postea Authores coneide-rantes, a suspicione liberati sumus.

87 Antoni

Muse

Brasavoli Ferrariensis,

Examen omnium

simpli-cium

medicamentontm,

quorum

in_officinis usus est,

ad

Jllustriss.

et Sercniss. Principes Hercidem Estensem Ferrarle

Ducem

et

Re-natam

Gxllam.

MDXXXVI

(Romae) e. 75 retro n. 375.

XLI.

Nusquam

apud Antiquos sublimatimi repperi (quod

nunc

sci-verim) Albucasis inter Recentes,

quem

tu optime nosti, ex Cai cantho ⁽ⁱ⁾ argento uiuo et aceto fieri docet

nunc

ut

vehemen-tius fiat salem

armoniacum

₍₂₎ addunt. Venetijs paratur. Ibi

emere

poteris,

quanquam

et tu ipse prò t;ua officina Ferrariae parare nihil impediet, sed a

fumo cauendum

est, quo multi in-cauti interrempti sunt, alij mutilati, alij attonito morbo,

quem Apoplexiam

vocant, correpti.

Utinam

hoc

uenenum

in lucem

nun quam

prodijsset, plura facit incommoda,

quam commoda,

nihil est aeque inter simplicia uenenosum, quod semihora, et minori spatio exedendo interficit:

nam omnia

intrinseca, et praesertim praecordia uelut ignis urit. Linguae apicequandoque sublimatum tangens, ut eius

gustum

sentirem, intumuit protinus lingua, u,.

extreme

refrigerantibus uti opus fuerit. Casu inuentum est , eo mulieres Italae nonnullae se fucant, colorem

album

reddeutest sed

maximo

dispendio; utpote quibus brevi dentes marcescant, halitus

male

oleat, oculi caligent, rugosae efficiantur,

morbo

at-tonito corripiantur, et in repentinam

mortem

festinet. Olim ad

morbi

Gallici

medellam

in

magno

erat usu, nuncdesiit et

uiuum

argentum, eius loco receptumest. Eius decoctum in modica etiam quantitate, scabiem praeter

noxam

tertia diesanat. Alphonsinus Trottus

Eques

magnificus eius rei testimonium exhibere potest, qui ut uir est ingenij sagax, ita multa experiri indies tentai

Smegma

etiam

odoratum

idest

Saponem

^parare soleo, que

Nel documento YALE MEDICAL LIBRARY HISTORICAL LIBRARY COLLECTION OF (pagine 92-95)