Ad perpetuam rei memoriam. Nuper, ex iustis et rationabilibus causis, Iacobum et Petrum de Columpna, quondam sancte romane Ecclesie cardinales, exigentibus cul- pis et demeritis eorumdem, a dignitate cardinalatus deposuimus, ipsosque privavi- mus omni cardinalatuum comodo et honore, iudicantes eos scismaticos et blasphe- mos et in huiusmodi scismate persistentes tanquam hereticos puniendos, ac etiam contra Iohannem dictum de Sancto Vito et Oddone, clericos, Agapitum, Stephanum et Iacobum dictum Sciarram, laicos, fratres dicti Petri, processus fecimus varios, di- versasque privationis et confiscationis bonorum et alias sententias et penas promul- gavimus, malitia et rebellione presumptis contra dictam ecclesiam exigentibus eoru- mdem. Insuper ipsos necnon et omnes et singulos qui eis vel eorum alicui darent auxilium, consilium vel favorem, publice vel occulte, excommunicationis sententia duximus inodandos. Cum igitur Iohannes dictus de Via, de Frusinone, laicus, cursor et familiaris predictorum Iacobi et Petri scismaticorum olim cardinalium vel eorum alterius scismaticis et rebellibus supradictis in huiusmodi scismate et rebellione per- sistentibus, aut ipsorum alicui vel aliquibus adhesit et serviverit ac dederit auxilium, consilium et favorem, presertim ipsorum scismaticorum per diversas mundi partes scismaticas litteras deferendo, nos, eiusdem Iohannis contemptu et demeritis exigen- tibus, eumdem Iohannem ac heredes et successores ipsus, omnibus domibus, terris, vineis, possessionibus, iuribus, bonis et rebus suis, mobilibus et immobilibus, que tam in dicto castro Frusinonis ac territorio et pertinentiis eius quam alibi ubicumque, predictorum nostrorum processuum et sententiarum tempore, habebat, tenebat seu possidebat vel spectabant ad eum, seu etiam nunc habet, tenet vel possidet, per se vel per alium, auctoritate apostolica, de apostolice plenitudine potestatis, exigente iusticia, in perpetuum privamus et ea omnia et singula dispositioni nostre ac Sedis apostolice plenarie et libere reservamus; et decernimus irritum et inane si super hiis vel eorum aliquo secus a quoquam, auctoritate quacumque, scienter vel ignoranter, attemptatum fuisset vel contingerit in posterum attemptari. Revocantes nichilomi- nus omnem locationem, obligationem, distractionem, alienationem donationem, venditionem, concessionem, contractum vel quasi contractum, factas seu factos quocumque modo vel causa, cuicumque vel quibuscumque, per dictum Iohannem vel alium eius nomine, post depositionem et privationem predictorum Iacobi et Petri, olim cardinalium, de domibus, terris, vineis, possessionibus, iuribus, bonis et
rebus predictis aut aliqua vel aliquibus eorumdem. Nulli ergo etc. nostre privationis, reservationis, constitutionis et revocationis etc. Si quis autem etc.
Datum apud Urbemveterem, V idus septembris, pontificatus nostri anno tertio.
67. Bonifacio VIII concede a Coyo di Anagni i beni confiscati a Giovanni
dictus de Via di Frosinone, Orvieto, 9 settembre 1297
41Dilecto filio Coye de Anagnia, cursori nostro. Grata tue devotionis obsequia —. Nuper siquidem, ex iustis et rationabilibus causis, Iacobum et Petrum de Co- lumpna, ut supra usque vel aliquibus eorumdem. Intendentes itaque tibi gratiam fa- cere specialem, domos, terras, vineas, possessiones, iura, res et bona predicta, que idem Iohannes in dictis castro, territorio et pertinentiis dictis temporibus habuit, ut predicitur, tenuit et possedit, vel alius pro eodem, tibi ac tuis heredibus et suc- cessoribus in perpetuum de tuo corpore per rectam lineam legitime descendenti- bus, eadem auctoritate, in feudum concedimus de gratia speciali; ita tamen quod, iuxta morem feudatariorum peditum Ecclesie romane in Campanie ac Maritime partibus hactenus observatum, debita servitia tu et dicti tui heredes ac successores propter hoc semper exhibeatis ecclesie memorate, nec quicquam de feudo ipso aliquatenus alienetis, quod si secus egeritis illud ex nunc decernimus irritum et inane ac nullius existere firmitatis. Ut autem in predictis circa possessionem et pro- prietatem ecclesie predicte in futurum memoria certior habeatur, volumus quod, annis singulis, duos solidos provisinorum currentes senatus, pro tempore, nomine census, infra quindenam Resurrectionis Dominice, cum ostensione litterarum huiusmodi, tu ac ipsi heredes et successores nostre Camere persolvatis; quodque tam tu quam dicti heredes et successores vassallagium et iuramentum fidelitatis pro feudo predicto nobis camerario nostro seu tenenti locum eius infra duos menses a data presentium, et deinde successoribus nostris Romanis pontificibus canonice intrantibus, videlicet rectori Campanie et Maritime qui pro tempore fuerit, ipsorum successorum nostrorum et ecclesie prefate nomine, infra sex menses postquam successores ipsi fuerint ad apicem apostolice dignitatis assumpti, teneamini facere et prestare. Que si facere forsitam contempsistis, omne ius quod tibi ac ipsis here- dibus et successoribus pro presenti concessione competit, libere ad predictam ec- clesiam devolvatur. Nulli ergo etc. nostre concessionis et constitutionis et volunta- tis etc. Si quis autem etc.
68. Lettera del Comune di Firenze a quello di San Gimignano, Firenze, 10
settembre 1297
42Viris nobillibus et discretis dominis .. potestati, .. offitiallibus, conscilio et Communi Sancti Geminiani amicis suis dilectis Bonifacius de Giacanis de Perusio potestas, Rossus de Castello deffensor et capitaneus, priores artium et vexilifer iusticie, cons- cilium populus et Commune civitatis Florentie cum sincera dillectione salutem. Cum sicut in terra Empolis extitit pridie ordinatum sindicum Communitatum Societatis Tuscie sint in civitate Florentie pro novo talie capitaneo elligendo nobilitatem ve- stram requirimus et rogamus Acento, quatinus vestrum sindicum cum sufficienti mandato aut commissionem vestram in nos fiendam sufficientem per publicum in- strumentum velitis ad nos Florentiam sine dilatione aliqua destinare nostris precibus et amore. Datum Florentie, die X° setembris, Xe indictionis.
Data di ricezione della lettera 11 settembre («et in Sancto Geminiano die XI° dicti men-
sis»).
69. Deliberazione del Comune di Perugia, 11 settembre 1297
43In Dei nomine, amen. Eodem millesimo et indictione, die mercurii XI° mensis sep- tembris.
Consilio maiori speciali et generali Communis et Populi civitatis Perusii et centum virorum vocatorum per portam et rectorum Artium et aliorum qui debent et solent tali consilio interesse. In magno palacio dicti Communis campane sonitu et preconia convocatione de mandato nobilium militum dominorum Tavene domini Dei de To- lomeis de Sena potestatis et Punçici de Piçinardis capitanei Communis et Populi ci- vitatis iam dicte more solito congregato et convocato.
Idem dominus Tavena potestas proposuit presentibus, volentibus et consentientibus dicto domino Punçino capitaneo et consulibus Artium et consilium prostularunt in dicto consilio.
Cum reformatum sit in consilio rectorum rtium obtento super adiutorio conferendo et atribuendo Ecclesie romane et summo pontifici. Quod factum totum remittatur ad maius consilium Communis civitatis Perusii et quod per maius consilium delibe- retur, ordinetur et provideatur unum servicium et adiutorium fieri debeat per com- mune Perusii Ecclesie romane et summo pontifici vel non contra sismaticos et he- reticos Colonenses et terreas eorum. Et de quo servicium fiat et quanto et qualiter
42 ASF, Fondo Comune di San Gimignano (già Carte di San Gimignano), n. 208, c. 36v. Ine-
dito; la trascrizione qui proposta è stata curata da Antonella Mazzon. Regesto Davidsohn, Forschungen, II, p. 245, n. 1884.
43 ASP, Riformanze, X, cc. 299v-300v. Inedita; l’edizione qui proposta è stata curata da
et super petentia acquirendi pro servicio. Quid placet consilio providere, deliberare et reformare super premissis generaliter consulatur.
Inter alios consultores:
Francischus Bonifacii, unus consiliarius de Consilio, surgens arengando consuluit et dixit quod adiutorium per Commune Perusii Ecclesie romane et summo pontifici debeat fieri de cento militibus cum duobus equis, uno armigero alio roncino, per tres menses. Et per dominum potestatem et per dominum capitaneum et consules artium eligantur sapientes homines quos voluerint eligere ad tractandum, ordinandum, pro- videndum et reformandum qui sint milites seu equites qui facere debeant servitium pro Communi perusino et qualiter eligantur et acquirantur et quando ut debeant et de salario eorum et unde peccunia sit pro solvere dictorum militum et de capitaneo eorum et de eius salario et super toto facto et negocio generaliter sicut eis videbitur et placebit. Et quicquid per eosdem tractatum, provisum et reformatum extiterit sit omnimode valiturum et ratum et executioni mandetur auctoritate presentis consilii aliquo non obstante.
In reformationem cuius consilii facto et mosso partito per eundem dominum Tave- nam potestatem de assensu et voluntate dictorum domini Punçini capitanei et con- silium Artium de sedendo ad levandum, ut moris est, stanciatum, provisum et refor- matum fuit per consilium supradictum ut dictum et consultum fuit per Francischum Bonifacii consiliarium supradictum.
Presentibus testibus Francischo de Porta, Iohannello Guillelmi, Homolo Ufreducii et aliis personaliter.
Hii fierent sapientes homine quos eligerunt domini potestas, capitaneus et consules Artium ad tractandum, deliberandum, providendum et reformandum qui esse de- beant milites qui servant Communi perusino in adiutorio quod fieri debet Ecclesie romane et summo pontifici et qualiter in venantur et de salario eorum et unde pec- cunia pro stipendiis eorum debeat haberi et qualiter locari prestationes.
Dominus Ugolinus Neroli Iohannellus domine Berenice Andrucius Iacopi Familis Peraccas pater de Solio …
Dominus Simon domini Guidalocti Ugocionellus Marci
Petrus domini Blanci Arloctus Michilecti Masolus domini Oddonis Ser Bonnicellus Vitelli Iohannellus Bartholi Cecholus Baynensis …
Dominus Iacopus domini Magistri Andreas Guarnerii
Dominus Sensus de Ascagnano Tucius Ugolini
Supradicti sapientes electi fuerunt per dominos potestatem, capitaneum et consules Artium ad deliberandum, providendum et ordinandum qualiter milites eligantur et inveniantur pro servicio Ecclesie romane et summi pontificis et qui esse debeant et qualiter peccunia acquiratur pro Communi pro paga militibus fienda pro tempore ordinato in maiori consilio Communis civitatis Perusii.
Quibus sapientibus congregatis et convocatis in palacio Commnis in quo mortur dominus potestas mandato domini potestatis, domini capitanei et consulum Artium propositum coram eis et consiilium postulatum. Quid placet eis providere, delibe- rare, ordinare et reformare super centum militibus acquirendis pro servicio Ecclesie romane et domini pape et super pecunia invenienda pro Communi pro paga dicto- rum militum prout et secundum quod habent ad maiori consilio Communis civitatis bailiam de predictis.
Super quibus habita deliberatione et consultatione inter sapientes predictos ordinatum et deliberatum et provisum fuit per predictos sapientes nemine discordante et misso partito inter eos de sedendo ad levandum per dictum Tavenam potestatem cum con- sensu et voluntate domini capitanei et consulum Artium fuit concorditer reformatum quod auctoritate reformationis consilii rectorum Artium et consilii maioris Communis civitatis Perusii et presentis consilii sapientum centum milites, ut ordinatum est in maiori consilio, inveniantur ad stipendia Communis Perusii udecunque inveniri pote- rint et haberi. Et debeat quilibet habere duos equos, unum magnum et unum ronci- num, et duodecum florenos auri pro paga a Communi quolibet mense.
Item quod requirantur Raynalducius de Antignala et aliis qui videbantur potestati, capitaneo et consulibus et scurtetur si possunt invenire ad soldum Communis sti- pendiarios, et undecunque milites usque in dicta quantitate cum equis et stipendiis, ut dictum est, inveniri et haberi possint inveniantur pro Communi dummodo prius baniatur per civitatem et burgos quod quicunque perusinus vel forensis vult stipen- dium a Communi cum duobus equis, uno magno, alio roncino, videlicet XII florenos auri quolibet mense quod compareat coram Iohanne Tuscho notario et faciat se scribi usque ad tertiam diem, et illi qui se sibi scribi facient sint ad stipendia Com- munis, et de numero centum militum qui debent Communi Perusii servire in adiuto- rium Ecclesie romane et domini pape.
Et etiam illi quos potestas vel capitaneus seu Raynalduccius invenient ad stipendia antedicta. Et peccunia necessaria pro paga militum et servicii antedicti mutuo ad fenus acquiratur sub meliori condictione qui fieri poterit et ita presentialiter in nego- tiis prefatis procedatur.
Item quod domini potestas, capitaneus et consules Artium sapientes eligant quos et quot eligere voluerunt ad eligendum capitaneum quem habere debeant dicti milites et ad ordinandos equos et familiam quas et quam habere debeat et continue tenere et salarium quod a Communi habere debeat pro remuneratione sui officii et laboris valitura que in predictis per eosdem extiterint ordinata, et nichilominus ad deliberan- dum super verbis dictis per dominum Ugolinum Nerroli, dominum Simonem do- mini Guidalocti et Masolum domini Oddonis in presenti consilio sapientum.