35 2 GIORNALE LIGUSTICO
GIORNALE LIGUSTICO 3 6
XXII.
Lettera di Bartolomeo Senarega alla Signoria ,· cui significa il buon esito dell’ udienza avuta dal Papa.
14 8 1, 16 Giugno.
Archivio di S. Giorgio. Progetto di riacquisto delle colonie.
(Extra) Illustri et excelso principi, domino Baptiste de C am p o ireg o so
ianuensium et cetera , et magnificis octo Officialibus R om anie comUnis Janue dom inis meis colendissimis.
S o lva tis ducatos tres.
(Intus) Illu stris et excelse princeps; et magnifici domini colendissim i.—
Hoc m ane, fessus tandem animo et corpore, huc veni post varias itineris m olestias ; nam ab ea die qua Janua discessi nunquam q u ie v i, et nisi me com itassent X X V homines quos accepi in Pulcifera, quibus solvi aureos duos cum dim idio, incidissem in latrones qui me in re te , quia ipsis relatum fuerat me habere pecunias, expectabant. Ita m ihi retulit postea quidam m ulio; cuius socio eamet die fregerant brachium. E vasi D ei bene ficio casui: fui T e rd o n e , remissi alteram mulam reverendissim o dom ino cardinali; sed non sunt ista huius temporis. Eam et hora qua huc app u li, curavi audiri a Sanctissimo Domino nostro; impetravi; introductus exposui, nam ut percepi postea ab illustre comite Hieronimo anxius erat Sanctissimus Dom inus noster intelligendi quid nos in tanto casu facere cogitarem us : factaque pro more Sanctitati Sue debita com m endatione, et im petrata di cendi licen tia, dixi que in mandatis habeo, que ego prius sepissime animo com m iseram ; que quoniam tempus brevis est, et tabellarius instat, non repetam : ad unguem omnia exposita sunt, nisi forsitam addita sint aliqua verba, ut sententias et amplificarem et confirmarem. Quibus omnibus Sanctitas Sua vultu hilari et subridenti sim ilis, ita ut nihil a gravitate di scederet, respondit placere ei ea que vestri parte Sue Sanctitati exposuerim , placere nos aliquando experrectos ex sumno; qui m em ores pristini vi goris dignitatem nostram recuperare velim u s, excogitasse iam ubi primum innotuit ipsi mors illius immanissimi hostis quomodo rebus nostris pro desse p o sse t, et ideo ad vos s*cripsisse mortem suam et quid ab illa civi tate fieri oporteret; dixit litterarum sententiam quam non dicam ; vos litteras legistis. Ad rem autem triremium dixit Sua Sanctitas nos bono animo e ss e , facturaque omnia que et dignitatem et commodum nostrum respiciant. Sed in hac re certius Suam Sanctitatem deliberaturam, quam prim um trirem es huc pervenerint quas avide expectat, et iteravit se cu-
570
GIORNALE LIGUSTICOraturum ut honori et utilitati nostre consultum sit. Hec responsio cum m ihi nimis generalis videretur, nec haberet illam vint quam optabam , quia n icliil certi habebat, iteravi ve rb a , et oravi Suam Beatitudinem ut con sideraret statum in quo res nostra e s t , oportunitatem benefaciendi, si Sanctitas Sua nos am plexerit, m eritum apud D eum , laudes apud hom ines. D ixi hanc rem , etsi prim a fronte nostra esse videatur, tamen suam esse: gloriam om nem suam futuram: nec recusaturos nos om nes illos honores, recuperatis lo c is , prebere Sue Sanctitati quos ea voluerit. Ita enim mihi \ isum est hoc tem pore hanc oblationem facere ; reservans m ihi in aliud tem pus dicere quos honores ut hac re suspensius vel facilior redderetur, \ c l citius iterum m e audiret. Q uibus auditis, dixit Ydrontum adhuc non esse exp u gnatu m ; tam en credibile esse illum breviter in R egis protesta teli! debere re v e rti, et ideo in hac re non posse firmam deliberationem fa c e re . necessarium esse prim o ut trirem es huc veniant, deinde poterit cum reveren dissim o dom ino cardinale nostro ordinare quomodo in hac re agendum s it, necessarium que esse etiam ut trirem es eant semel Idrontum pro honore Sue Sanctitatis; deinde poterit coniuncte cum classe venetorum ire in perniciem tu rc h o ru m , et recuperationem locorum et venetorum et nostrorum ; quoniam si erit utraque classis con iu n cta, erit potentior et si con tin gent recuperari lo c a , reddentur tunc illis quorum prius fuissent. Interea nos non oportere d o rm ire , im o pro viribus annitere ut addamus trirem ibus suis eas om nes naves et galeas quas possimus. Interrogavit m e an crederem debere a nobis arm ari naves et triremes. Respondi vos facturos om nia que a vobis fieri possint: ita enim visum est mihi respon dere. E xpectat avidissim e illas naves que debent armari opera predicatoris et credit iam eas esse prom ptas, et dixit mihi ut vestris Dominationibus scribam accelerent eas quanto celerius fieri possit : preterea Sanctitatem Suam prius scripsisse venetis in tali modo, ut certi esse possimus ipsos n u llo m odo de nostris locis se debere impedire. His dictis, et replicatis aliqu ibus a m e, conclusit in adventu reverendissimi domini cardinalis nostri conclusuram Suam Sanctitatem omnia. Q uo facto, non bene con tentus discessi ; m oxque ad illustrem dominum com item Hieronimum una cum reveren do dom ino F o ro iu lie n si, qui^ mecum voluit v e n ire , accessi. E xposui et n arravi rem ; inveni eum optime rebus nostris affectum. D ixit Sanctitatem D o m in i nostri cognita m orte T urch i ad vos scripsisse, et exci tasse vos ad aliquid faciendum in tanta temporis oportunitate, laudare propositum n o stru m , et habituros nos Sanctissimum Dominum nostrum paratum ad ea que concernant utilitatem nostram ; iamque cum Sanctis simo D om ino nostro serm onem fecisse de his que ego petierim; Sanctis-
GIORNALE LIGUSTICO
37
1sim um que D om inum nostrum adeo promptum esse ut n ih il addi possit, nec dubitare Su am Sanctitatem votis et desideriis nostris satisfacturam ; modo nos n ostri parte addamus aliquas naves et trirem es classi sue: ipsum existim are Idrontum iam eo redactum ut resistere non p o s s it, et regiam classem sufficientem esse per se ad expugnationem illius loci que in illis partibus est; Sanctissimum Dominum nostrum scripsisse venetis in eam sententiam quam supra dixi, nec dubitare non im petraturos p ro hac causa que ipsi voluerim us. Petii ab eo ut mentem Sanctissim i D om ini nostri per unum breve curaret vestris Dominationibus significare. D ixit se factu ru m , et die crastina ad eum redeam. Fui deinde ad reverendis simum dom inum Melphitensem ; dixi necessaria : pollicitus est om nem operam p a tr ie , ut est omnium humanissimus ; dixit Sanctissim um D o m i num nostrum cognita morte Turchi deputasse quinque reverendissim os cardinales, e x quibus ipse unus e st, qui consulant quid de classe fieri debeat et ad quos usus debeat diverti. Inde ad reliquos : ab om nibus im ploravi a u xiliu m . Hec sunt que hodie a me facte sunt. R om e die X V Junii.
Q uesta m atina, secundo lordine dato, andai a casa dei segnor C o n te per intendere la resposta; et me disse havere pariato cum nostro Segnore, et bene, queste furono proprio le soe parole; et me dice che post disnare Soa Beatitudine m i volia parlare, et che ghe andasse ; et cossi hoi facto. Et intrato dentro, Soa Sanctità mi dice como questa matina h avia pariato cura lo C o n te et che ghe paria lo nostro desiderio honesto et sancto ; et che havia ordinato uno breve che se adrisasse a le Sign orie et Magnifi- centie v e s t r e , che lui volia per ogni modo haveire ^er arricom andata quella c i t i , et che sara contento che questa armata serve a la recupera tione de li lo gi nostri, et che non vole che noi per li trei m eixe primi li dagiam o niente; imo che stagando più armate, volia sentire la parte soa deio c^rrigo, pcroche spera in Dio che la farà fructo ; ma che anchora noi, corno io gh e havia dicto che conscntiandone quelle galee acresseremo la arm ata, che lo vogliam o fare; perchè la sara più potente. Et per no stro conforto la Soa Sanctità havia dato le decime a lo Re de Portogai chi li h avia arm ato caravelle X X X , le quale de hora in hora aspeta soto capitaneato de uno episcopo, chi tamen sarano soto la obedientia del re verendissim o cardinale nostro legato in Mantua : apresso in A nchona ar- marse alquante galee, le quale anchora servirano al nostro bizogno, et se parà utile se porrano tutte queste vele zonzere cum la armata de vene tiani ad com unis hostis cladem , restituando seraper li lo gi che prendes-
GIORNALE LIGUSTICO
sim o a quello Re de che in prim a fosseno stati ; et se paresse de tegnirle separate dale venetiane se porrà fare : una fiata esser bizogno le galee vegnano qui, et deinde vadino ad O tra n to , se mai non fessino altro se non mostrarsi, aciochè se leve occasione a gente de m orm orare et parlare essendosi sem pre dicto la arm ata andare ad Otranto. L a Sanctità Soa esser de opinione R e esser bastante ad espugnarlo, per questo la nostra cossa havere bono m odo. Ideo vedando nostro Signore in sì bono pro posito, per conferm arlo in la bona sententia, ghe disi che acadendo recu perare lo g i se offerirne) de levare le bandere de Soa Sanctità. Q uesta cosa gh e piacque m o lto , et me dice che scrivesse alle Signorie vestre stessino di bono anim o, et che preparassino quello azonzimento voliano lare ; et che le IIII nave che se doviano armare per lo predicatore, se a c c e le ra s in o , et che le avisase de quello che Soa Beatitudine m i havia dicto. Io tunc li dixi, replicando a quello' che Soa Sanctità mi havia dicto, lo faria. Inde com andò m i fosse m ostrato el breve per lo secretario: lo quale non satisfece m o lto , nè era de tanta efficatia corno la Sanctità Soa m i h avia dicto a bocha; perochè pare per quello li habio offerto, che per le S ign o rie vestre le farà additione; et est verum; ma casu dir che se sforzerano de fare additione, possiandose valere de le galee ad recupera tionem de nostri lo g i. L a quale cossa pare la passe al poco mfb iudicio leviter. D ix i al secretario li piacesse di am priarlo, et havesse più effi catia , acioch è quelli citadini havuto certessa de la voluntà di nostro Si g n o re non perdessino tem po et già incomensassino a m etersi in ordine ut fosse conform e a quello Soa Sanctità m i havia dicto. T orn ò dentro ipso secretario, et dice a Soa Beatitudine lo m io aricordo ; et iungette qualche parole, non però che satisfecessino alo mio desyderio. Acquievi et p ig liai quello poteti.
Bona d im o stratio n e, illustre Signor et m agnifici S ig n o ri, se mostra qui de ogni banda a questo nostro desyderio; el Conte est promptissimo, sine quo n ichil fit. D e che spero bene. V estre Signorie haverano el breve che m ando a llig a to , et vederano quello che dice et me rescriverano quello ho da fare. N ostro Signore m i ha dicto non mi parta fino alla venuta de le galee : perchè ordinato cum lo reverendissim o cardinale nostro quello che Soa Beatitudine v o r r à , m i remanderà a vestre S i gnorie , a le quale mi ricom ando. Datum R om e die X V I Junii hora II noctis.
A l presente portatore vestre Magnificentie darano trei ducati, perochè cossi siam o restati de acordio.
g i o r n a l e l i g u s t i c o
373
sieme cum N ico lo sio M aciola: lo quale inseme cum m eco si travaglia tanto in questa cossa, che certo mi pare haverge grande obligo.
Illustris Dom inationis et Magnificentiarum vestrarum
Devotissimus servitor Bartholomeus de Senarega.
X X III.
Papa Sisto I V annuncia al Doge ed al Consiglio di Romania di avere ri cevute le loro lettere e udito il segretario Bartolomeo Senarega.
1481, 16 Giugno. Archivio di S. Giorgio. Progetto citato.
(Extra) D ilectis filiis, nobili viro Baptiste de Cam po Fregosio Duci, et
consilio R om anie communis civitatis Januensis.
(Intus) Sixtus Papa IIII.
D ilecti filii, salutem et apostolicam benedictionem. Litteras vestras acce pimus et secretarium quem misistis audivimus. Placuit nobis vehem enter propositum vestrum de additione classi nostre per vos facienda pro recu peratione rerum vestrarum e manibus infidelium: erit enim opus nedum laudabile verum etiam utile tum vobis tum rei publice christiane, quoniam quanto validior et maior classis ipsa e r it , tanto uberior fructus subseque- tur. D e hac re communicabimus cum dilecto filio nostro Paulo cardinali ianuensi eiusdem classis le g a to , quem prope diem expectam us, et cum eo ordinabimus que vobis grata futura sint, ita ut intelligatis nostram erga patriam caritatem et quam cupiamus eam in pristinam gloriam re stitui. V eru m cum nos hanc nostram classem ea ratione instruxerimus ut adversus perfidos Tureos iam mittatur, non videtur nostri et huius A p o stolice Sedis honoris esse ut ea diutius remoretur, quia iam Hydruntum versus n aviget, ne detur materia aliis aliquid suspicandi. Speramus, Deo fa vente, eam civitatem brevi e manibus hostium Tureorum liberatum iri. Q uo facto oportunitas aderit longe maior prosequendi propositum no strum , et amissa una cum additione illa vestra e manibus barbarorum recuperandi. Q uare cum ipsa classe nostra mittetis illas quattuor e s , quas iam paratas habetis, ut utilius et honorificentius res agatu i. Intei ini