\ I
*
é
,r'
r
j/
•-%j
i/? *
j
*j/
fA <7
R.BIBL.NAZ.
’
Vili.Cmanual*HI.
RACCOLTA VILLAROSA
\
£ 53(6
N apolVìL.
i£*
V»-d£<x/u. 2
\
v
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
GLI ANNALI
d
1C- CORNELIO TACITO VOLUME Vi.
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
GLI ANNALI
T>I
C. CORNELIO TACITO
TRADOTTI IN LINGUA ITALIANA
DA
GIUSEPPE SANSEVERINO
DE*SIGNORI DI
M ARCELLIN
ARA.STORIOGRAFO
DEL
S.M.0.GEROSOLIMITANO.roi ume ri
\
NAPOLI,
NELLA
STAMPERIA REALE.MDCCCXV.
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
ANN ALES
C. C0RNEL1I TACITI
B RE VIA RIUM
LIBRI
XII.I. Claudiusde matrimonio deliberai. Inler Lolliam Paulinam , JuliamAgrippinani, etAeliam Petinam certalnr. 111. Pallantis studio , suisque illecebris, Agrippina praevalrt:justae interpatruosetfralrunl
filiasnuptiaedecreto Seratusstaluuntur.
Vili. Mortela sibi consciscit Silanus:
Calvina,sororejtis,Italiapellitur.
Àn-
naeus Seneca abexiliorcvocatus.IX.Octa- via,Claudiifilia, Neronidesponsa. X.Partbit’pgem
Roma
peluntMeherdatem:qui,praeliocongressus,aGotarzevinci- tur. Mors Gotarzis: VoDOnessuccedit:
mox
Vologeses.XV.
Mithridates PontiDigitizedbyGoogle
ANNALI
DI C.CORNEL1 0 TACI TO SOMMARIO
DEL LIBRO DUODECIMO.
I. Claudio risolve di prender moglie. Si contrasta tra LoHia Paolina, Giulia Agrippina, ed Elia Petina. III. Per opera di
P
aliante, esuoi allettamenti prevale Agrippina : son dichiarate per decreto delSenato legittime lenaietra glizii,e le figliede'f
ratei'i. I II. Sila- nosidàlamorte: Calvina, lasorella dilui,èbanditad' Italia. Anneo Seneca\ vienrichiamatadallesilio. IX. Ottavia,
figlia di Claudio , è data in isposaa Nerone.X. I Parti chieggono aloro Re da
Roma
Meerdate;ilquule,venutoal- le mani, restavintodaG
otarie. Morte diGotarze: Fonone gli succede: indiV
ologese.XF.
Mitridate tenta di ricu-DigitizedbyGoogle
4
perare ilRegno del Ponto: vinto,ècon- dotto a Roma.XXII. Rovina diLollia e di Caipu
mia
per astio d'Agrippina.XXXII
Si ripiglia Taugurio dellaSa-
lute.Il Pomerio di
Roma
si estende: descrizione degli antichi suoi confini.XXV.
Nerone è adottato da Claudio.XXVII-
Colonia stabilita nella Città degli Ubj perrender piùfamosoilnome di Agrippina.I Catti,cheandavansac- cheggiando, restano vinti.
XXI
X. Van -nio,RedegliSveni, ècacciatodalRe- gno.
XXXI.
Geste di P.O
storio nella Britannia;evittoria riportata di Carat- taco.Al defunto Ostarlo vien surrogato A. Didio.XLI. SidàaNerone latoga virileinnanzi tempo. Britannico è a lui pospostoperartifiziod'Agrippina.XLIII.Prodigje carestiainRoma. I
XI
V.Guer- ratra gli Armeni, egl
Iberi, origine digrandissensione tra Parli e Romani.LII. Esilio di Furio Scriboniano. Gli Astrologhi son cacciati d' Italia.
LUI
•Senatusconsulto intorno alle pene delle femmine , che si desseroinbraccio agli schiavi. Pollante, che Cesare dichiarato aveva autored'unatalproposta,vietipie-
DigitizedbyGoogle
5
regnumreciperaré tentat: victus,
Ro-
manaducitur. XX.II. Lollia et Calpur- niaAgrippinaeodiispervertuntur.XXIII.
Reperitimi Salutis augurium.
Pomerium
Urliis prolatum : veteres ejus fines.
XXV.
NeroaClaudio adoptatur.XXVII.
Coloniain oppidutn
Ubiorum
deducta, utAgrippinaenomen
inclaresceret. Cat- ti,latrocinia agitantes,vieti.XXIX.
Van- nius , Suevorum rex, pellilur regno.XXXI.
P. Ostorii inBritanniares ; et deCaractacovictoria. Oslorio,vita fun- cto, suflfectus A. Didius.XLI.
Virilis togaNeronimaturata: Britannicus po~stbabitus Agrippinaeartibus.XLIII. Ro-
mae
prodigia,etannonaecaritas.XLIV.
BelluminterArmeniosIberosque,Partbis acRomauisgravissimoruminter se
mo-
tuum causa. L1I. Furius Scribouianus inexiliumactus. MatbematiciItaliapul- si.LUI.Senatusconsultura de poena fe- minarum, quae servis conjungerentur.DigiiizedbyGoogle
6
Pallantis ,
quem
repertorem relationig Claudio*ediderat,praemia.LIV.Com-
motaeJudaeae quies rcddita, damnato Cumano. LV. CliUriuu turbascomponit Antiochus.LVI.Claudius lacumFucinum emittit, edito priusnavalispraelii spe-etaculo. LVI1I. Causas Ilieusium etBo- nonien;ium oratNero. Rcddita Rhodiis liberlas.TribuluraApamiensibusinquin- qucnuiumremissum.
LLX.
StatiliuraTau-rum
Agrippina evertit.LX.
Procurato-rum
in Provinciis auctoritas stabilita.
LXI.
Data Cois immunitas. LXII. By- zantiistributa inquinq-ennium remissa.LXIV.
Crebra prodigia. Lepidae mors indicta.LXVI.
Claudiiisadversa valetu- dine corripitur. Agrippina, occasionis propera, infusoboletisveneno,«unain- terimit.LXIX.
Britannico, Agrippinae blanditiiseluso, Neroimperator consa- lutatur.Claudio cadeste»honores decer- auntur.DlgitizedbyGoogle
7 minto.
TAF
Si ristalnlisce la calmain Giudea collacondannadi Cumano.LFI.Claudiodàloscolo (dieacque dellago Fucino, avendoviprimafatto celebrarlo spettacolod'unabattaglia navale.LXIII.
Nerone avvoca perl(tcausadegl' lliensi e de'Bononiensi. Si sovviene alla colonia Bononiense, consumatailalfuoco. Si ri- mettono in libertài Rodiàni. Esenzione degliApamiensi dadaij perunquinquennio.
LI
X. Agrippinaforma il precipizio di Statilio Tauro. IX. Sifissa t autorità de' Procuratori nelle Provincie. LXI.Franchigia dataa Coi. Esenzion da' tri- buticoncessa a Bizantini perun quinquen- nio.
LXIF-
Continuiprodigj.E
intimata la mortea Lepida.LXFl.
Claudioam-
mala. Agrippina , profittando dell'oc- casione, 1'uccide, porgendogliilveleno negli uovoli.LXIX.
Mentre Agrippinava baloccando Britannico, Nerone è accla- mato Imperatore. Vengon decretati a Claudioglionoridivini.s Tutte queste
An.di
Roma
DCCCII.
DCCCIII.
DCCCIY.
DCCCV.
DCCCVI.
DCGCVII.
cose avvenneroinseianni.
diG.C. SottoilConsolato di
f C. Pompeo Longi- 49 )no,
f Q. Veranio.
C.Àntistio Veti- RE9
M.
SuillioNervil-liano. *
Tr. Claudio Cesa- REV.,
Se».Cornelio
Or-
FITO.
/ P. Cornelio Sella _ 1Fausto,
\ L. Salvio
Oton*
{Tiziano.
Decimo Giuhio Si- lano,
Q. Aterto Anto- nino.
M.
AsinioMar-
cello-,Manio Aciolo
A
vi- ola.DigitizedbyGoogle
9
HaecgestaA.U.C.
DCCCII.
DCCCIII.
DCCCIV.
DCCCV.
DCCCVI.
DCCCVII.
mms
sex.J.C.
49. Cost.
5i.Coss.
5 1Coss.
53.Coss.
54.Coss.
C.Pomfeio
Lon-
ginoGallo,Q.Veranio.
Ì
C. Antistio Yk- TERE,
M.SuiLLIO NeR- villiano.
T. Claudio Cae- SAREV.,
Sea. Cornelio Orphito.
P.
Comìeuo
Syl- IlaFausto,L. SalvioOtho- NE TlTIANO.
DecimoJunio Si-
’LANO,
Q. Haterio
An-
tonino.M. A
senioMar-
cello,ManioAciolo
A-
VJOLA.
DigitizedbyGoogle
ANNALIUM
C. CORNELIl TACITI
#
L
IB E R
XII.1. (_y/EdeMessalinae convulsa Prin- cipi dornus,ortoapud libertoscertamine,
«yiusdeligeretuxoremClaudio,caelibisvitae intoleranti, etconjugumimperiis obnoxio.
Nec minore ambitu feminae exarserant,
suamquaeque nobilitatem,formam,opescon-
*
tendere,acdigna tanto matrimonio osten-
/
tare.Sed maximeambigebaturinterLolliam Paullinam,
M.
Lolliiconsularis filiam,et JuliamAgrippinam, Germanicogenitam :huic
P
alias,illiCallistus,fautores ade- rant: atAEliaPetina,efamilia Tubero-num
,Narcisso fovebatur. Ipsemo
lohuc,
DigitizedbyGoogle
DEGLI ANNALI
DI C. CORNELIO TACITO libro
xii.§. 1.
P
er lauccisione di Messalinasiscompigliò la Reggia, essendo insurta contesa tra’Libertichi scerrebbeuna con- sortea Claudio, che non sapea (a)vi- versicelibe-, edera ligiodelle mogli.
Nè
eransiledonne
meno
accesed’emulazione, mettendo ciascunaafrontelapropria nobile tà,bellezza, ed opulenza,efacendole ve^derdegnedicotantomatrimonio.
Ma
ildi- battimentomaggioreeratraLollia Paolina, figliadi MarcoLollio,già statoConsolo,e Giulia Agrippina, natadi Germanico:
(a)Abbiampreferito laparolaintollerante ad in- tonante,che indica un0011.0,ilquale inveisca con»
tro; giacchéClandiopoteva inveir controlo stato conjugale,nongiàcelibe,raccontandociSuetonio, che .morta Messalina(che bastava sola afarconce- pirolioalmatrimonio)dissea'Pretoriani:giacché soncosipoco fortunatoinav«r moglie,resteròceli- be,esenonmanterròlamiaparola,son contenta chemitrucidiatecollevostreariani.
12
avean persostenitori costeiPallante,colei Callisto; EliaPetina poide’Tuberoniera favoritada Narcisso.Egli girandosiinqua e inlàasecondade’ varjpersuasori,chia-
ma
icontendentiad adunanza, edordina eh’esponga ciascunoil suo parere, evi aggiungaleragioni.2. Narcisso adduceva quelle c^ell’an- ticosuo matrimonio, della famigliaco-
mune
(giacché da Petina (a) eragli na- ta Antonia), del non farsi novità in casa, sevi ritornasse la solita moglie,incapace diguardar con occhioda matri- gnaBritannicoedOttavia, figli quasi u- gualmcnteche isuoi.Calistoquelled’aver egli riprovata Petina con lungo divor- zio, ed appunto per tal motivo esser ella perlevarsi in superbia, se lariam- mettesse; e perciò con assai maggio- reavvedutezza pigliarsi Lollia, che non avendofiglidisortaalcuna, sarebbe scevra di parzialità,
• e come madre de’figlia-
(a)Ripudiataun tempoda Claudio perfrivolimo- tivi.
DigitizedbyGoogle
modoillue, utquemqae suadentium audie- rat,promptus,discordatila incunsiliurn vo-
cat, oc promeresententiam» et adijeere rationes iubet.
5. a.Narcìssusvetus matrimonium, fa- niiliamcoramunem (
nam
AntoniaexRe-
tina erat),nihil inpenatibusejus novurn disserebat, sisuetaconjunx rediret,haud-
quaquam
novercalibus odiis usura in Bri- tannicumetOctaviam,proximasuispignora.Callistusimprobatamlongo discidio,ac si rursus assumeretur, eo ipso superbam :
longeque rectius Lolliaminduci
, quando nullosliberosgenuisset, vacuamaemulatio- ne, etprivignis parcntisloco futuram.
At
Pallai id maxime in Agrippina laudare,>4
quod Germanici nepofem secum traheret,
dignumprorsusimperatoria fortuna; stir—
pem
nobilem et familiae Claudiae, quae posteros conjungeretj Dee feminaexpertaefecunditatis,integrajuventa, claritudinem Caesarumaliamin
domum
ferret.5-3. Praevaluerehaec,adiuta Agrippina^
illecebris
,qnaeadeum,per speciemneces- situdinis, crebro ventilando, pellicit pa~
truum,ut praelataceleris,etnondumuxor
t
potentiauxoria
jam
uteretur.Nam
ubi sui matrimonii certa fuit, struere majora ,nuptiasqueDomitii
,quem exCn. Alienobarbo genuerat, et Octaviae , Caesaris filine,
DigitizedbyGoogle
i5 stri(a). Pallantepoi ciocché imprese ad esaltarprincipalmentein Agrippina, si fu iltx-arsecolei insiemcol nipote di Ger- manico (A), degno veramente d’imperot
unaslii-penonsolamenteillustre,
ma
del sangue de’Claudj, dacui venisse la suc- cessionead essertutt’uno:enon accades-' t 4
se
, che unaDonna, di fecondità cono- sciuta, esulfiordella gioventù, portas- se incasa straniera la chiarezza de’ Ce- sari.
I. ,. -
3. Prevalsero queste ragioni, anima- tedagli allettamentidiAgrippina, che .por- tandosispessodallo zio(c) sotto il man- todellapax-entela,adescolloin
modo,
che anteposta allealtre, faceagiàuso, nones- sendo ancora, dituttala potenza dimo-
glie. Impeixiocchè non si tosto fuellasi- cura del suo matrimonio , che levossia maggiori disegni, ecominciò adarchitet- tar lenozze di suofiglio Donxizio, che
(a)Cosi cioè,diBritannicoed Ottavia,ched'An-
. • • 1
lo.na.
(b}Nerone,poiImperatore
,ch’ellaavuto avea da CknuixioEuobarbo, a euisuccessePassianoin seconde,eClaudio finalmenteintersenozze.
(o)Cioè
,Claudio,fratellodiVàermanico, padredi lei.
DigitizedbyGoogle
i6
avuto avea da
Gneo
Enobarbo,con. Otta-via, figlia di Cesare: cosa, chenon
potea mandarsi ad effetto senza mancar di fede , perchè Cesare fidanzata avea Ottavia aLucioSilano, e promosso co- stui, giovanettoancoraegià peraltri ti- tolifamoso, al favorpopolare con deco- rarlo delleinsegnetrionfali,edare in
no- me
diluilo spettacolo de’gladiatori.Ma
nientesembrava di difficileriuscitanell’a-
nimo
d’unPrincipe,lacuistima, lacui aversione, noneramaidisuocapo,ma
secondo chegliela ispiravano edimpone- vano.$.4- Vitellio adunque facendoservirdi velolaqualità diCensorealldsuàt?ilfurbe- ria,edantivedendochiera prossimoado- minare, comincia, pergratificarsiAgrippina, adintromettersine’disegnidilei,edaspar- gerdelittisudiSilano, che aveva inve-
rilàuna vagae lasci vetta 'sorella, stata,non eragrantempo, nuora di Vitellio. Ecco dondeordì l’accusa, infamando1’
amor
diDigitizedbyGoogle
*7 fratelloesorella,libero si-,
ma
nonince- stuoso: Cesare intanto prestavagli orecchio perla propensione, che 1’affetto paterno incpiravagli aisospetticontrodelgenero.Ma
Silano,ignorando la(rama,etrovandosiper cisoPretore inquell1anno,vienaun tratto, peredittodi Vitellio, rimosso dall'ordine Senatorio,tuttoché fallasifosse poc'anzi lasceltadelSenato, e solennizzatoillu- stro. Nel tempo stessoClaudio sciolse il parentado, e fu Silanocostretto a rinun- ciar lamagistratura, e peril resto del tempoconferissila Pretura ad Eprio
Mar-
cello.
§. 5. Sotto ilConsolatodi C.
Pompeo
, eQ
Vcraniofuilmatrimoniostabilito fraClaudio ed Agrippina. Già questo veniva confermatodaliafama,già dall'amorein- cestuoso5pur nonardivano solennizzarlo, nonessendovi esempiocTuna figlia difra- tellotoltainmoglie dallozio. Esservene anzidivieto^, dieui nontenendosi conio,
lemeasi,che andasseascoppiareinqualche pubblica calamità.
Nè
deposero sì fattair- resoluzioneprimacheVitellioassumessedi portarla cosaa fine.co1
suoi ai tiGzj.Aven- do quindidomandato a-Cesarese si pio-
i6
filerebbeaiPlebisciti,seaiSenalusconsultij nonsìtosto neottennein risposta<T esser egliunde'Cittadini,enoninistatodire- sisterealla volontàgenerale,chelofa trat- tenere inpalazzo
,ed egliintantoentra in Senato
,doveprotestandosi,chesitratta- vadi?Ila
somma
dellecosepubbliche,chiede di poter parlareprimadi tuttigli altri,e incominciacondire•,chelegravissime cure d'unPrincipeinregger f universohanbi- sognodiajuto,'ondescevroeglide' pensieri domestici, nons'occupi chedel bencomu- ne. Orqualsollievopiu onesto perlianimo diun Censore(a),che iltorreunamoglie, compagnacosìne'prosperi,chene'tristiav- venimenti? cuiaffidi isegretipensieri edi teneri figliun uomo,non avvezzoall'intem- peranza, edai piaceri,ma
esecutor delle leggi findallaprima sua giovanezza.(ì.
Dopo
chepremiselaicose con un graditoragionamento,edera accompagna- to da millevoci d’adulazione de'Padri, presoeglinuovamente afavellarejgiacché,(*)Qual era CtauJio, purchénon vogliamo in- tenderlo generalmented'unanimocostumato, edi rigidavirtù
,qualsiconviene adunCensore.
DigitizedbyGoogle
*7
moliri:quodsine scelereperpetravinonpo- terci t,quia L.Silanodesponderat Octaviam Caesar5 juvenernqueetaliaclorura, insi- gnitriumphalium,etgtadiatoriimuneris
ma
-
gnificentia,protuleratad.studiavulgi. Sed nihilarduumvidebalurinanimoPrincipis, cuinonjudiciurn,nonodiitmerat,/usiin- dilaetjussa.
5. 4. fgltur Vitellini nomine Censoris servilesfallacias obtegens , ingruentiumque dominationumprovisor, </uogratiam Agrip- pinae pararci, consiliisejusimplicari,severe
crirnina inSilanum(a),cuisane de'-oraetpro- caxsoror,Iunia Calvina,hautimulturnante Vitellanurus fueraf. hinc initium accusatio-
(a)Sororetnguanifestivissima'» omniutnpuella- ium
,quam omnesVenerei» vocaient,tnaluitJuno- Beniyocare.Senec.in lud.DeMar.Claud.
i6
nis,fratrisquenon incestum, sedincustodi- tum amorem ad infamiamtraxit:etpraebe- bat Caesar aures, accipiendisadversum ge- nerumsuspicionibuscantatefiliaepromptior.
AtSilanus,insiiliarumnesciut,oc forte eo annopraetor, repente peredictum Vitella ordinesenatorio movetur,
quamquam
ledo pridemsenatu,lustroquecondito,simulad- finitatem Claudiusdiremit, adactusqueSila- nus ejurare magistratum, e/ reliquusprae-turaediesinEprium Marcellumcollatus est.
5. C. Pompeio , Veranio Coss.
pactuminter Claudium etAgrippinam
ma-
trimonium.lam fama
, ya/n amoreillicito firmabatur,necdum
celebraresolemnia nu-
ptiarumaudebant
, nullo exemplo deductae in
domnm
patrui fratris filiae. Quiaet in- cestum,ac,sisperneretur,neinmalum pu-
blicum erurnperet , metuebatur. Nec ante omiuacunctatio,quam Vitelliussuisartibus idperpetrandumsumpsit,PercunctatusqueCae-
DigitizedbyGoogle
*7 disse,eglièuttsentimento generale, clie debba alPrincipedarsimoglie,ila d’uopo scegliereunadonna, chesia per sangue,
perprole,e per costume rinomata.
Nè
av- viluogo alunghe ricerche per vedere se Agrippinasuperi ognialtrainchiarezzadi nascita, seabbiadatopruova difecondi- tà,e sesi accox'dicontutto ciòla santità de’costumi.La grancosa siè quella,che per Divina provvidenzatrovisiellavedova, ondecongiugnersicon unPrincipe,ilqua- lenonha provato cheimatrimonisuoi(a).
Abbiam
noiuditoda’genitori,abbiarnve- duto co’proprjocchi strapparsile moglia capriccio de’Cesari:questaècosabenlon- tanadallapresentemoderazione:diasian- ziunesempio,su dicui siregoliunIin- peradoreinprender moglie.Ma
nuovi,
mi
sidirà, sonper noiimatrimonjcollefi- glie de’ fratelli:ioperò rispondo, chenon losono perlealtreNazioni,nè avvileg- ge,chelivieti.Ancheque’conle cugine,
(a)Cioè1.con Plauzia TJrgulanilla, 3.con Elia Petina
,cfinalmentecon Messalina,liberetutte,e nongiàmoglid’unaltro,comeLiviap.e.toltada AngustoaTiberioNerone.gravida giàdiseì»rae«i.
i6
lungamentesconosciuti,si son poirenda-
ti col tempofrequenti (a):adaltansii co- stumial bisogno, etlavverrà lostesso in quelle cose
,chevanno adintrodursi.
§. 7.Ebbevi di coloro,che protestando agara d’esser essiperagirconla violen- za,se Cesare indugiasse,uscirondi Sena- to infuria.Laplebes’ammucchiaallarin- fusa,egrida, chelacosastessachiedeasi dalpopoloRomano. Cheperciò Claudio, senzaulteriortardanza,fassi nelForoin- contro a coloro,chevenivanoacongratu- larsisecolui:edentratoinSenato,chie- de1’emanazion deldecreto, con cui si stabilissero lecite anche per1'avvenire le nozzetra glizìi, e lefiglie de’fratelli.
P*on trovossiperaltro,cheunsoloavido di taimatrimonj,efuT.AlledioSevero, cavalier
Romano
, spinto, dicean taluni,davolere entrar in grazia
d
1 Agrippina.Cangiòda quel
momento
l 1aspetto di Ro-
ma
] e tuttoubbidivaad unafemmina,chenon
faceasigiuocodello Statofraledisso- lutezze,comeMessalina. Rigida eralaSor-ta)Sull’esempiodiSpurio Ligustino
,*epurque-
stoflou abbiaavuto esempj più remoti.
DigitizedbyGoogle
_ l7 sarem,anjussispopuli, anauclontatisena- /ujcederei?u£iù7eunum secivium,etcon- sensuiimparenirespondit,opperirì intrapa- lallunijubet, ìpsecuriam ingreditur, sum- rnamquc Rernpublicamagì obtestans,veniani dicendi antealiasexposcit,orditurque;Gra-
\’Ì5SÌmos Principia lubores, quis orbimiter- raecapessat,egcre adminiculis, ut
dome-
sticacuravacuus, in corninone consolat:
quodporro boncslius censoriae mentis le- vamen,
quam
assumereconjugem prospe- rimi dubiisque sociam?cui cogilationesin- timas, cuiparvosliberos tradat, non lu- xus aut voluptalibus assuefuctus, sed quiprima abjuvcntalegibusobtcmperavisset.
§. 6.Postquam haec favorabili oraiione pracmisitymultaquepatrumassentatioseque-
DigitizedbyGoogle
1$ balur
5cfptorursusinitio,quando maritan-
titini Pfincipem cuncti suaderent, delìgi oporlere tVininam nobilitate
, puerperiis , ganctimonia insigncm Necdiuinquirendum, quinAgrippina claritudine generisanteiret:
datumabea fecunditatisexperimentum; et congruereartesboneslas.Id vero egregium, quodprovisud<
ùm
viduajungerctur Princi- pi, sualantm
(a) matrimoniaexperlo: au- di vissea parentibus,vidisseipsos, arripi conjuges adlibita Caesarum: procul ida pvaesenlimodestia: statuereturimodocumen- timi, quo uxorem impcratoracciperet.
Àt
onim nova nobisin fratrum filiasconjugia,sedaliisgcnlibussollrnnia, nec lego ulla prohibita. Et sobrinarum diu ignorata,
(a-) Scrihoniamininatrimonium accepit(Augustus) nuptainante dnobusconsutai ibus,etexalteroetiam luatrem.Cumhac etiam divorfiuinfecit, pe.taesus, utscribi
t,inoruin ptrversi taterncjns:acstatiinLi- viamUrusillam inatritnono Tiberii Neronisprae- gnantemabduxit.Suct.inAug.Gl. LiviainOresti! - lam, C.Pisoninubentein, adsededu«i impcravit (Caligala). LolliamPaulinam, C.Meinmioconsil- iarinupiam, eprovincia evocavit,etperductam a marito coujunxitsibi.Id.deCalig.s5.
DicjitizedbyGoogle
vitù,esimile a quella, cìie si esigerebbe
«laun uomo. Severità inpubblico, epiù dellevoltealterigia : incasanientedidi- sonesto, purchénon conducesse al domi- nare: 1’immensaaviditàdidanaro avea il suo pretesto
,quasi s’accumulasseper sov- venirne
T
Impero.§ 8. Silano diessi lamorte il dì delle nozze}siache(in aquesto tempo prolun- galaavesse lasperanza divivere, sia che sceltosifosse quelgiorno per rendermag- giore1’indignazione. Calvina,suasorella fubandita d1Italia. Claudiovi aggiunse, che farsidovessero sacrifizj secondo i riti del
Re
Tulio, ele espiazioni permezzo de’Pontefici nelboscodi Diana,scoppian- donetuttidelle risa, cheintempi dital naturas’andasse in cerca dipunire, cd espiareun incesto(«). Agrippinaintanto,
pernonfarparlar disepersolemalvage azioni,impetra neltempo stessodiriban- dirsi Seneca(ù)-ecrearsi Pretore,creden-
za)Tempi,cioè* incuisicommettestidegl’ince- stiperlenozzed’unanipotecollozio.
(b)BanditoinCorsicada Claudio,comeadulterodi Giulia
,figliadiGermanico,
DigitizedbyGoogle
t
16
dodieil pubblicone gioirebbe,amotivo della suagranletteratura,e perfarclieil giovane Domizios’allevasse sottountanto maestro,e sivalesse de’ consiglidi lui per pervenire all'Impero;giacchécredeasi,che siconserverebbeSeneca fedeleadAgrippina, perla rimembranza del benefizio,e nemi- co di Claudio,pel risentimentodell’ingiu- riaricevuta.
9.
Fu
poi risolutochenonsidovesse d’ora innanzi indugiar piùoltre,ma
«a forzadigranpromesse induconoilConso- lo eletto MctnmioPollionea manifestare il suo parere didoversi pregar Claudio perchè sposasse Ottavia aDomizio,nones- sendovisproporzione veruna fra 1’età di ambidue,edaprendosi1’adito a cose mag- giori. Pollionenefece laproposta inter- mini nientediversi daquelliadoperatidian- zida Viteliio («): e vien così fidanzata Ottavia;onde divenutoDomizio,oltrel’an- tica parentela,sposoauntrattoe genero cominciaapareggiarsiaBritannico,peristi—gazion dellamadre non
meno
,cheper ar- tifizio dicoloro, ché, avendo accusata Messalina,temeanolavendettadel figlio.
(a)Trattandosi dellaconvenevolezza ditorsi da l.laudiciper moglie Agrippina.
DigitizedbyGoogle
*7 tempore addito,pevcrebuisse(a):
morem
ac- comodali prout conducat,etforehoc quo- que inliis, quae
mox
usurpculur.t
7. riuniidefuere qui certatim,sicuncta-
0
retur Cciesar,viacturostestificatites,crum- perent curia.Coiglobutur promiscua mullitu-
ilo,populumqueRornanuni eadetrirogarecla- mitat.Nec Claudius ultra exspectato, ob- vium apud forumpraebetsegratantibus.Se- natumqueingressusdccretum postulai, quo justaeinterpalruosfratrumquefiliasnuptiaa etiam inposterumstatuerentur.Neque tamen repertusest
, nisiunustalismatrimonii cu- pitor, T. AllediusSeverus equesRomarius,
quem plerique Agrippinae gratin impulsum ferebant. Versa ex eocivitas
,etcuncta fc~
mìnaeobediebant, non per lasclviam , ut Messalina,rebusRonianisilludenti.AJductum
,
(a)Spuriu* Li gustinuse*Sabinijsutnoriumlus,. ,
Lunaprimuminaetaieinveni ,pater inibì uxurcm fratriesuifiliaindedit.Liv.XLU.34.
etquasivirileservitium.Palarnseverità!,oc saepiussuperbia:nihil domi impudicum,ni- sidominationiexpediret:cupido auriimmen- sa obtentum habtbat,quasisubsidium regno
pararetur.
8. Dienuptiarum Silanussibi morte/n conscivit:siveeo usquespcnivitaeproduxe- raijseudelectodie,augendam adinvidiata.
Calvina sororejusItaliapulsaest.Addulit Claudius, sacraexlegibusTulli(a)regis
,
piaculaque apudlucumDianaeperpontifices danda : irridentibuscunctis, quodpoenae procurationesqueincestiidtemporisexquire-
rentur. AtAgrippina, ne malistantum faci- noribusnotesceret,veniamexsiliipròAnnaeo Seneca, simul praeturamimpetrai, laetum
(a)Utcaedet manifestaaliquotamenpiaculolue- retur,inaperatuinpatri,filiume» piai etpepunia pu- blica. lsquibusdain piacularibtis sacrifìciis fatiti*, transinissoperviamtigillo,capiteadoperta, velut subjugumjureucrninisit.Liv.1.aò'.
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
*7 inpublicum rata,ob claritudinem studioruin
ejus; utque Domitiipueritia tali magistro
adolesceret,etconsiliisejusdem adspettido- minationisuterentur: quia Seneca fidus in
Agrippinam memoria beneficii , et infensut Claudio doloreinjuriae credebatur.
§.9. Placilumdehinc nonultracunctari:
seà designai
um
consulem,Memmium
Pollio- nem, ingentibus promissis inducit senten- tiam expromere, qua oraretur Claudius,despondere Octavium Doniitio: quodaetati utriusquenon absurdum, et majora patefa- cturumerat.Polliohauddisparibusverbisac nuperVitelliuscenset}despondeturque Octa
-
via: ac super priorem necessitudinem, eponsus
jam
etgener Domitius aequari Bri- tannico,studiisma
tris-,etarteeorurn,qui?ob accusatam Messalinamultio exfilio lime
-
balur.
DigitizedbyGoogle
i6
§ io.VersoIo stessotempo, gli
Amba-
sciadoride’ Parti, inviati, come giàrac- contai(a),a domandar Meerdate,entrano inSenato, edespongonole lorcommissio- ni inquesta forma:
Non
veniressidimen- tichidell'alleanza; nè per separarsi della famigliadegliArsacidi;ma
riunirsi inveceal figlio d'un Vunane, alnipote d'un Fraa- te, contro lasignoriadiG
otarie,insoppor- tabilecosì a'Nobili, chea'Plebei. Già i fratelli, già quc', chegli soli piu, già que', cheglison meno congiunti perpa- rentado,esserdaluistati spentipermezzo delle stragi:or farsi aquestigiuntadimo-
gligravide, di figlibambini, purché possa egli neghittoso inpace,sciaguratoin guer- ra farservirela crudeltà di scudoallaco- dardia. Esister fra' Partienoianticaepu- blicaamicizia: doversiquindi prestar soc- corsoadalleati,emuliinpossanza, edin- feriorisolamente per deferenza.
Non
darsi ifigli de'loro Reinostaggio peraltro,che per avere, quantevolte sia loro divenuta gravosa la domestica signoria, ricorsoal Principeed alSenato onde ottenerneun Re,
che,avvezzo a'lorcostumi, siapiùdegno
ilicomandare.
(j)NelL Xt.degliAnnali,io.
DigitizedbyGoogle
*7
• §. io. Per idemtempuslegatiParlhorum adexpetendum(p),ut retuli,Metterdatetintis- si, senatumingrediuntur, mandatatele in hunc
modum
incipiunt:Non
sefoederisK
gnaros, nec defectione a farnilia Arsaci-*
darumvenire: sedfiliumVononis, uepo- lem.Phraatis, accedere adversus domina'*- tionemGotarzis, nobilitati plebiquejuxta intolerandam.
Jam
fratres,jam propinquos-,
jamlongtussito»,caedibus exhaustos:adjici conjugesgravidas,liberosparvos,
dum
so- corsdomi,bellisinfaustus, ignaviam sae- vitiategat.Veteremsibiacpublicecoeptam nobiscumamicitiam: etsubveniendumso- ciis,virìum aemulis,cedentibus<jue per re- verentiam. Ideoregum obsideslibei*os da- li,utsidomesticiimperiitacdeat, sitre- gressus ad Principem patresque,quorum
moribus adsuefactusrex melior adscisceretur., v . \
(a)PraevaluitGotarzci,potitutijaeregiam, porsac -
vitiam,aclnxoma.legitPatthoainitteread Principem Uouanatnoccultaiprece*,qui*perinittiMehsrdalem.
patrium adfastìgiumorabaat.An.x».xo.
§. il.Ubihaecatquètalìa dissertaveref incipitorationem Cattar defastigio
Roma- no
, Parthorumque obsequiis: seque divo Augustoadaequabat, peti tura ab eoregera referens5omissaTiberiimemoria,quamquam
isquoque miserat(a). Addiditque praecepta
(etenim aderat MAxerdates) ut non
do»
minatiouem etservos, sedrectoremetci- yencogìtaretjclementiamqueacjustitiam,
quanto ignara barbaris, tanto toleratiora capesseret.Hincversusadlegatos, exlollit laudibus
alumnum
urbis, spectatae ad id modestiae; actamenferendaregum inge- nia,nequeusuicrebras mutationes;
rem Ro-
jnanam hucsatietategloriaeprorectam, Ut exteinisquoquegenlibusquietemvelit.Da-
(«1Phraaten,regiaPhraatisfilium, Romapoaee- baut( Partili).CapitimiidTiberio:ornatPhraaten, tacciagitanepateraam ad/astigiani...Phraatesmor- boabsumptusest.SednonTiberina onisit iat-epta.
Tiridatem sanguini* ejusdem
,aemalunt Artabano, de- ligit.An. VI. 3i.3a,
DigitizedbyGoogle
»9 5- 11-Appenaprofferitequesteed altre
«inailiparole, dièCesare principioadunra- gionamentointorno alla grandezza
Roma-
na, edallaossequiosa condottade'Parti:edinraccontare,cheanche al DivinoAu- gusto era stata fatta richiesta d'un Re,
Venivaaporsi del pariconlui
; passando sottosilenzioTiberio,benchéquesti aucora mandati neavesse(a).Diè poscia precetti aMeerdate(giacché era quivi presente ) che deponesse le idee di Signore, e di schiavi,eassumesseinvecequelladi rego- latore,ediCittadini)esiappigliassealla dementaed alla giustizia, virtù quanto
men
note, tantopiù daCBarbari gradite.Voltosl indi agli ambasciadori, innalza allestellequelloallievo di
Roma
; cTuna moderazione, perverità, specchiatafin a quelmomento’, doversi purtutta viaportare in paceinaturali de'Re : nè lefrequenti mutazioniriuscir giovevoli: trovarsiormai timperoRomano
pervenuto ad esser così saziodi gloria, che desideratranquillean- chelestraniereNazioni.Dopo
diciò•or- dina a CajoCassio, eh'era allorailPres-ta)Fraate,indi Tiridate.
è
sidedellaSiria
, d’accompagnare ilgiova- ne inrivaall’Eufrate.
§. ìa. EraCassioil piùdottogiurecon- sultodiquella età: giacché1’artemilitare èsempre malconosciuta ne1tempi d’ozio^
elapacenonfadifferenza fra gliindustriosi egl’inerti.Purtuttaviaattendevaegli,per quantopermetteano que’tempi tranquilli, afarrivivere1’antica disciplina, adeser- citarlelegioni, eda condursi collasua sollecitudineeprovvidenzain
modo come
sefosse ilnemicoalle porte.CredevaegK di rendersi in tal guisa degno de’ suoi antenati, edella famiglia Cassia, rino- mata fin anche fra quelle Nazioni (o).Mossi dunque coloro, per sentimentode*
quali fufatta
domanda
delRe
, edac- campatosi pressoZeugma
(b), dal qual punto èilfiume più agevolea guadarsi , nonsitostogiunseroiGrandide’Partied AkgaroilRe
degliArabi, cheavvertìMeer- date, violenti essere iprimiurti de'Bar- bari,ma
colFindugioillanguidirsi, econ-t »
(a)EperveritàerastatoC,.Cai,iolasalvezzad,e’
RomanidopolacelebresconfittadiCrasso, edaveva noisoOsace condettierde' Parti.
(b)OrailponteManbeg.
DigitizedbyGoogle
31
kimpost haec C. Cassio,quiSyriae praee- rat,deducereiuveneniripartiadEuphratis.
ìa.
Ea
tempestate Cassius ceteros praeminebat perititi legum :nam
militares artesperotiurnignotae, iudustriosque autignavospaxinaequotenet. Attamen quan- tumsine bello dabatur, revocare priscum morem, exercere legione
s
, cura, provisu perindeagere, ac sihvslisingrueret: ita dignummaioribus suis, et familia Cassia ratus, per illas quoque gentes celebrata.
Jgitur excitìs quorum de sententia petilus rex;positisque castrisapud
Zeugma
, unde maximepervius amnis, postquam illustres Parthi,rexqueArabumAbgarus(a)advene- rat,monel Meherdatem, barbarorumirapetus -acres,cunctalionelanguescere,autin per-(a)Arabia supradietahabetoppida1Edessam,
rjuaequondamAntiochia dicebaturj Callirhoen a fon- tenominatalo;Carras clade Crassinobile*. Piin, v.3 6.
f
M
fidiam mutari:itaque urgeretcaepta.
Quod
spretumfraudeAbgari, qui iuvenemigna- rum ,etsummam
fortunaminluxuratum,multosperdies attinuitapud oppidum Edes- sam. Et vocante Carrhene, promptasque res ostentantesi citiadvenissent, non co- minusMesopotamiam, sed flexuArmeniam pelunt,id temporisimportunam>quiahiems
•occipiebat>
i3.
fim
nivibus et montibus fessi>postquam campospropinquabant,copiisCar- rhenis adiutiguntur. Transmissoque atnne
Tigri, permeant Adiabenos-, quorum rex IzatessocietdtemMeherdatispalaminduerat: in Golarzen per occulta etmagìs fida in - clinabat.iS'edcapta intransitu urbs Ninos,
vetustissimasedesAssyriae,efArbda, ca- stclluminsigne
fama
•, quodpostremo inter Dariurn atqueAlexandrumproelio PersarumDigitizedbyGoogli
a3 giuniintradimento:quindiincalzasse. Del qua] consigliononsitenne conto per frau- ded’Abgaro, che per molti dìtrattenne inEdessa(a)quel giovane, inesperto, e che riponevailmassimode'beninellavolut- tà. Chiamandoloindi Carrene, e facendo vedertuttopronto, serapidamenteaccor- ressero, non vannodirettamente in
Meso-
potamia,ma
giranper1’Armenia, mala- gevole inquellastagione perchè erangiài principi del verno.§. i3. Travagliatiindi dallenevi e da’
monti,unironsi,quandoeranperprende»
lapianura,all’esercitodiCarrene-
E
pas- satoilTigri traversano gli Adiabeni(b), ilre de’quali abbracciato aveapalesamen- to1’alleanza di Mecrdate,ma
in segreto cpiù lealmente teneadaGotarze.Fu
pre- sanel passaggiolaCittadiNino(c), se- deantichissima de1Re
Assiri, edArbe- la(d),quellatanto famigeratafortezza per la rovinaiviaccadutadellagrandezzaPer- siananell’ultima guerrafraDarioedAles-aiOrpba(dov* eralaReggiad’Abgaro.
Orparie delKurdutaa•della llwopotamia.
(e)Ossia Ninir*.
(d)Erba.
DigitizedbyGoogle
•4
sancirò.Gotarze intanto faceavoti sulmonte SarobuloalleDeitàdelpaese,fralequali il culto maggioresipresta adErcole, da cui vengono, incertitempi, avvertitiin Sognoisacerdoti didovere accantoal
Tem-
pioporglide’ cavalli a ordineper lacac- cia. Questinonsì tosto veggonsiindosso r turcassi candii di frecce, che errando pe’ boschi finalmenteansantiforteritornan la notte co'turcassivoti.IlNume
rivela dinuovoin sogno quai selve abbia egli scorso:eritrovansiin quàe in làatter- gatelefiere.14.DelrestanteGotarzenon avendo ancora ingrossato abbastanza Vesercito*
comincia afarsi riparo delfiume Conna.
E
benchésfidato abattaglia con invettive emessaggi,purva temporeggiando,mutando luogoe cercandod’indurre,permezzo di seduttori, i nemici prezzolati aribellarsi.De’quali ritirossi prima IzateAdiabeneJ Indi Abgaro con tutte le truppe Arabe*
perquella lorvolubilitànaturale,eperchè è 'ormai provato dallaesperienza, che Barbariamano didomandarei
Re
daRo- ma
piuttosto,cheaverli. Meerdate intanto spogliatodisìvalidiajuti, ed in.sospettoDigitizedbyGoogle
M»
itileopes conciderùnt.Interea Gotarzesapud rpontem,cutnomen Sambulos
,votadiisloci
suscipiebat, praecipua religione Herculiì
qui temporestato, per quieterà monet sa- cerdote
s
, ut,tempi
um
iuxta,equos venatui adornatossi-stant. Equiubi pharetras telis onustas accepere^ per saltus vagì^ noeti demurnvacuis pharetrés, multocumanhelitu•rédeunt. JRursusdeus
, qua silvaspererrave- rit, noctumovisu demonstrat:reperiuntur- que futde passimferae.
§• Ceterum Gotarzes, nondum satis aucto exercitu
, fumine Cormaprò munì -
mento uti
; et
quamquam
perinsectationes etnuntios adpraelium vocaretur, nectere moras, locosmutare, etmissiscorruptori-
bus, exsuendam adfidem hostem emercari.
''
« : .
Ex
quis Jzates Adiabenus,
mox
Abgarus Arabum cum exercitu abscedunt, levitate gentili, etquia experimentis cognitum est,iarbaros malie
Roma
petere reges, quam Imbere. At Meherdatex, validis auxi/iis Mudatus, ceterorum proditione suspecta,j6
quod.
unum
reliqunnt, rem in easum da- re, proelioque experiri statuii. Nec de- tree lavit pugnam Qotarzes, deminutis ho- stibusjerox. Concursumque magna caede, etambiguaeventi*: ianec Carrhenem,pro- digati*obversis,longiusevectum, integera
tergo globus circumveniret.
Tum
omni tpe perdita, JMeherdates promistaParrhacispa- temiclienti$ tecutu*, dolo ejus vincitur, iraditurque vietali, /itque ilio non pro- pinquum, neque Àrsacis de gente, $ed alienigenam etRomanum
increpans, auri- iujdecisisvivereiubet, ostentuiclementine suae» efinnos dehonestamento. DeinGo-
tarzes morbo obiit, accitusque in regnum Vonones, Medistumpraesidens.Nulla huic prospera aut advrsa,
memo
raretur:brevi etinglorio imperio perfunctus est; resque Parthorum infilium tiusVologesen trans
-
lalae.
§. i5.AtMithridates Bosphoranus,amis-
DigitizedbyGoogle
*7 del tradimento dìtuttiglialtri, deliberò,
nonrimanendogli altro scampo, didarsi in braccioallafortuna, e cimentar tutto con unsolfatto d’armi.
Nè
Gotarzesdiivol- io, rendutoanimoso per veder inemici scematidiforze. Si venne allemani con granstrage,econunesitoincerto fintantochéCamme
essendosi,dopod'avere sbaragliato le truppe a fronte, troppo distaccato,non
fu da gente fresca inviluppato alle spalle. Perdtftaallora ogni speranza, ab*fcandonossiMeerdateallepromesse diPar- race,'dientedisuopadre,eperfrode di luifulegato, e consegnato alvincitore.
Questi rimproverandogli di non esser suo parente, nè dellastirpedegli Arsacidi;
ma
stranieroe
Romano
,glifamozzargliorec- chi,econtinuareavivereperpompa
«del- lasuaclemenza, e nostro vitupero. Indi moriGotarze di suamorte,efuchiamato a regnar Vonone-, che presedeva allora a’Medi. Dicostuinon sapresti raccontar nulladiavventuroso, oviisinistro. 11suo Regno nonfu nè lungo, nè glorioso5 e passòinpersonadisuofiglioVologese..§• *5.Intanto Mitridate del Bosforo(a), (a)DellaCrimea,«edelledue coste delmard’A- aowaPonente e Mezzogiorno,
DigitizedbyGoogle
*&
ramingodopolaperdita delloStato, sa- puta aveva appena la ritirata diDidio, condottierde1Romani, colforte dell’eser- cito, e1’esserrimastiinunRegno nuovo Coti,inespertoperla suagiovaneetà, e poche coorti con Giulio Aquila cavalier
Romano
,che pien didisprezzoper1’nno e per1’altrocomincia a metter su quel- leNazioni , adallettare i fuggiaschi; e giunto finalmente aradunare unesercito,discacciail Rede’Dandaridi(a) es’impos-1 cessa delRegno dilui. Delle quali cose Sparsaappenalavoce, e teneantutti per fermo, chefoss’ eglialloraallora per in- vadereilBosforo, quandoAquila e Coti diffidandodellelorforze,perchè Zorsine,
Rè
de’Sirachi(b),ripigliateavealeostilità, andarono anch’essi in cerca d’amicizie esterne,inviando ambasciadoriadEunone, cheera il principale dellaNazione degli Aorsi (c).Nè
fu difficile si fatta lega ,facendosi
pompa
della potenzaRomana
contro quelribelle di Mitridate. Conven-t
(a)ITartaridelKuban.
(b)Tartarianch'essidelKuban.
. (c)Laparte orientale della piccola Tartariafra’I
Niepere’lDon.
DigitizedbyGoogli
*9
iìiopibusvitgus
,posteaquam Didìumducerw
Romanum
(a),roburqueexercitusabissico- gnoverat, relictos in novo regno Cotyn inventa rudem , et paucas cohortium cum Iulio Aquila equiteRomano
\spretis utrisque, concirenationes,illicereperfugas,postremo exercitucoarto, regemDandaridarumex tur- bai, imperioque eius politur.Quae ubico- gnita, etiamiamqueBosphoruminvasurus habebatur, dijfisi propriis viribusAquila>
et Cotys, quia Zorsines Siracorum rex
hostiliaresumpserat, externas etipsi gra-
tiasquaesivere,missislegatisad Eunonen , qui Aorsorum genti praecellehat. Necflit inarduosocietas
, potentiam
Romanam
ad-~ versus rebfllemMithridatem ostentantibus.(a)MoxDidins Galla* partaaprioribu*continui!, paucisadmodumaastellisinulteriorapromotis, Yit.
Jul..Agric.
3 o
Jgiturpepigere, efjuestribtispraeliis
E
linone*certaret; obsidia urbium
Romani
capes- aerent.5» 16. Tutticomposito agmine inceduntt cuiusfrontemetterga,Aorsijmediacohor~
tes,etBosphorani tutabantur,nostris inarmis.
Sic pulsushostis, ventumque Sozamoppi-
dum
Dandaricae, quoddesertumaMithri -date,ob ambiguos popularium animos obti
•
neri, relieto ibipraesidio,visum. Exin in Siracos pergunt,eftransgressi
amnem Pan
-, circumveniunturbem Uspen, editam loco1 etmoenibus acfossismunitam; rem quodmoenia non saxo, ae<i cratibus re - vinctis, acmedia
humo
, adversum inrum- pentesinvalidaerantteductaequealtiustur-resfacibus atquehastis turbabant obsessos'•
ut ni praeliumnox diremisset, caeptapa- trataque expugnatioeumdemintradiemforet.
§. 17. Postero misere legatos, veniam liberi*corporibus orantes: sei-vitti
decem
jnillia offerebant: quodadspernatisunt vi- eto resjquiatrucidarededitos,saevum?ten-
DìgitizedbyGoogle
3i nerodunque, eh’Eimone combattesse alla testadellacavalleria, e i
Romani
s’incari- casserdegliassedj.§• 16.Marciano allorainbattaglia, es- sendoallafronte edalla coda gliAorsi, nel centro, inostri e iBosforani armati allaRomana.
Fu
inquesta guisa messoin fugail nemico, eandossi a Soza, Città Dandarica,dove, tuttochéabbandonatagià daMitridate, fucreduto doversi lasciare unpresidio, diffidando di que' del paese»Marcianoindicontroa'Sirachi,evalicato ilfiumePanda,metton1’assedioad Uspet cittàsituatainluogoeminente,efortificata dimuraedifossi, senonchèlemura non disasso,
ma
di graticcibenlegati,eripieni diterra, riescivano incapaci a reggeread unassalto:eletorri, portate aun altez- zamaggiore, infestavano gliassediaticon fiaccoleedaste asegno, chese lanotte divisinonli avesse, 1'espugnazione sareb- bestatafraltermine d'un giorno comincia- taefinita.§• 17. Neldìvegnente mandarono
am-
basciadoriper implorare ilperdono aili- beri, offerendo diecimila schiavij dello che riseroivincitori, mentri il trucùiar3*
coloro,eh'tramiarresi,esser-Cosa crudelef
siccome difficile quella ditener guardata»
tanta moltitudine) convenirpiuttosto, che fosser vittima della ragion diguerra.
Fu
dunque data «He truppe, eh eratv salite collescalein sulemura, il segnaledella;Strage.ConiosterminiodegliUspensisincus- setimore a tuttiglialtri, che credettero, nonesserviniente disicuro, superandosi da noi del pari armate e fortificazioni ,
e luoghi malagevoli o eminenti, efiumi,e
città. Che-perciò- dopo d’aver Zorsine lungamentebilanciatose provveder doves-f se agliaffari disperati diMitridate oal suo*Regnopaterno-, appena prevalsenel-
1’animosuo1’utiledellapropria famiglia , che-, datiostaggi, siprostèsedinanzialla,
immagine diCesarecongloria grande del-
1’esercito
Romano
,cheognunsepped’es- serpervenuto, senza perdita di,sanguee vittorioso, alla distanza di- tre giornate dalTanai(a).Ma
nel ritorno fuben di- versala fortuna,mentrealcune navi,sbat- tute,rivenendo permare, sullacostade Tauri(b),furono inviluppatedaque’Bar-(a)IlDon.
(b) IlKuban.
DìgitizedbyGoogle