DigitizedbyGoogle
V
/
/
•
n
1 !
!
*
i
v>
?\n|
4%
i
S^eA -ci'4»*?'ft'iHn>r*Ì, 1
! i
P*
•
-
V »
V
f i
SARZANA
,DELLA SPEZIA
•% '
s* • !
t
US
i t
--J
1 i
t ;
i ^
DEL CANONICO
i
• !
; !
i i
1
IPPOLITO LANDIMLLJ
!i ;
i
»
j
sar/.wfsf:
l
*
x
(•»
. 4
M?* *
* f
I
DigitizedbyGoogle
} 1
DigitizedbyGoogle
RELAZIONE
DI
SARZANA, DELLA SPEZIA
ua
DEI MARCHESI MALASPINA
del
CANONICO IPPOLITO LANDIN ELLI
SARZANA,
TIPOGRAFIALUNENSEDI 1A.IGI11AVAM
I
87
I.DigitizedbyGoogle
/o S-30/
DigitizedbyGoogleALLO
SPETTABILE MUNICIPIO DI
SARZANA ACHILLE NERI
0. D. C.
DigitizedbyGoogle
DigitizedbyGoogle
AVVERTENZA
„Solubile fuancorain quest’anno(1605)avereUGo-
„vernodiMilanofatti affiggere inPontremoli,eclin altri ,,luoghi diqueldistrettoalcunieditti,coiquali astringeva
„laRepubblica,ilGran DucadiToscana,ilPrincipedi , Massa,diversiMarchesiilalaspini,GiulioSalenobileGe-
,,novese,egli eredidiNicolò Spinola a rendereubbidienza
„alRediSpagna, siccomealDucadiMilano perleCittà,
„ TerreeFeudi,chegodevansinellaLunigiana,asserendo
„questaessermembrodi quello Stato.
Cosi scrive FilippoCasonine'suoiAnnali:elainopi- natapretesa destò ne"sopracitatinonlievecommovimento.
LaRepubblicanon tardò adinviareunastraordinariaam- bascerìa alReCattolico,perraffermareilsuodrittosopra
quelle terre;
ma
primachel’ambasciata giugnesse fu ogni cosasupitaperordinedelRediSpagnapersuasodamigliori ra- gioni,e indottospecialmente atalconsiglio,dallaletterachealui diresse^Pontefice PaoloV.li6Agosto.Questofattomosse
f)
ilnostro Landinelli adettareloscrittoche iopublico per la p'-imarolla, tantopiùeh’e"ne aveva avuto eccitamentoedal Centurionieda' Senatori,comemanifestaegli stesso.Le sueistoriepercertoaquestotempo avevagià scritte, e vo-
lendoparlarediquali privilegigodeaSarzana,sifàatesser-
neun pòdicompendiostorico,inispecieper dimostrareco- menellevarievicende che la strinsero ai potenti vicini,ab- biapur sempre mantenutainviolata lasualibertà, sìvir- tualmente sancitadaiprivilegiantichissimidegliimpera-
tori;cosìchepiùtostoche soggettaera città convenzionata.
E
questo ampiamente dimostròsullametàdel Sec.XV
11 il- sarzaneseDottore FrancescoCicalacolsuoDiscorsosulloConvenzionidellacittàdiSarzanacollaSerenissima Itcpublica
diGenova,stampato a Luccanel 1055.
Inque’ suoi Trattati storiciilLandinelliposeuncapi- tolo,edéil50, nelqualeesaminalapretesa delFucntessi giuridicamente come per ragionstorica, ese,inquantoal
fine,hacol presentescrittoqualcherapporto,è poicosa tut-
ta diversanellaforma.
QuestaRelazione io trassi con ogni accuratezzadaun Codice Miscellaneo dellaMagliabccchiana,ora Nazionaledi
Firenze,eparsemilavoro,comechè breve,degnod’esser fatto
dipublicodritto;specialmente perchèsiavessealle stampe una qualcheoperetta di questo nostro scrittore,perlaqua- lefosse toltoilsuonomequasidalladimenticanza.
ITrattatidellaStoriadiLunieSarzanalasciatici dai Landinelli, Ciporgonocopia di notizie, dettate bensovente conunostilenon interamentespiacevole;
ma
sonoessi, ilpri- moin particolare,cosìmanchevolidi critica,da confondere spessolefavole colle storiche verità,eattigneremolto ingenua-DigitizedbyGoogle
7 menteifattidafontiimpure,eda autoricontroversi.Nèsidee purtuttaviaaccagionaredipoca giustezza loSpotorno se affermò aviregliscrittocon giudizio, poichéveramentev‘ha
delbuono,ebenfacileriesceildiscernerlo.Mandareperle stampequell'opera sarebbeassai profittevole,oveun lavoro digranlena fosse fattointornoadessa;ediomiv'erapo- sto,eperavventura avreiadunqualunquefinecondotto comeccltesiataledivisamento,
ma
troppe cagioni,chenon con- vietiquinoverare,menedistolsero:nelle annotazioni che hofatto seguire alla presente operetta, vollidareun lieve saggioditallavoro,emigiovasperare nondebba reputarsi affatto inutile.—
DelLandinelli giudicò ben stranamenteil Geriniche lo disse chiarissimo Filologo;cuisifarà adesa- minareeisuoi Trattati equestaRelazione,siaccorgeràche nonglisiconvenivacotale appellazione.NonècattivoUsuostile,cheanzitratto trattotutroviqualchebelperiodo od alcunafraseperegrina,
ma
niuno sarà percredere di' ei fos- semolto addentronellediscipline filologiche;eiscrivevapiùprestocon acconcia naturalezza,checonpulitafavella.
E
cosìlapensavaaltresìilchiarissimoSig.GerolamoRossi, ilquale lamentandochelamaggior operadelCanonicosar- zanesesen giacesseancorainedita,vollestamparne come sag- gio,nelFascicolo8.dellaRivista Enciclopedicaanno1.,il Capitolo 40,secondounsuo manoscritto,chea quanto pare nonimoltocorretto.
Edoraresterebbemiadiscorrere della vitadell'autor nostro, inapur m’è d’uopo convenirenellasentenzadiun amicoche in- tornoaciòcosimiscriveva:IppolitoLandinellifu unodique’
pochiuominichefeceroonoreallaLunigiana, e chequestaper ricompensasistudiò dinonlasciarea’posterichepochiedin*
8
sulsicennisullevicende di lorovita.Lenostrememorielocali fanno bensìminutiracconti di mille sciocchezze,manon hanno parole dedicateallavitaoperosadei cittadini eminenti.Notizie
disuavitanon abbiamo, nesiebbero esito feliceleaccurate ricerche chenefecegiàl'egregioart’,llarioLari,che solle-
cito dellecosepatrie,siera propostodarnefuorileIstorie.
lomistudierò quiraccoglierequanto nedicono gliscrit- torinostrali,sebbenemoltoparcamente.
E
nanzituttoadar notizie dellasua famiglia reputoutile trascriverequantoeine ragionaal Cap.60de' Trattatistorici:,,Originariadel-
„l'antica città diImi»,abbandonataquellaperilmalaere,
„seguendol'esempiodell’altrechesieranosparse perle ,,Castellaall'intorno,inSarzana, ed alcune a luoghi più
„altidellevicinemontagne,lepiacque abitarlaterradi
„ Santo Stefano posta sopralastradaRomanacheconduce
„inLombardia,eda Genova perlaLiguriamontana;sog-
„gettasoloaFesco ri diLuni,e poscia aiDucidiMilano, ,,comodaainegoziied a'traffichi, oveancoabitarono i
„Buonaparte,eNobili diMarcioso, dettiCattaneiantichi
„diSarzana. Quiviconprofittodiessa terra nacquero
„ TommasinoDottoredi Filosofia, eMedicina,ePaolinofra-
„telli.Idue primisitrasferirono alla vicina città diSar-
„zanagiàtrecentoanni,epuòstare che vi abitasseropiù
„innanzi,
ma
nonsitrovapiù antica memoria, perlescrit- ,,tureche sismarrirononelle rivoluzionidelpaese;non„lasciarono peròilluogonativo,ovestavanoagiati,ricchi
„di possessioni ebuonecase;ciòprovasidall'lstrumento
„dellafondazionedellaCappelladiS. Giovanni Battista,
„nostro luspatronodiLandinelli,inqueltempo fondata
„nellaparocchialediessaterrada Tommasino, rogatoda
DigitizedbyGoogle
9
,,Ser GiacominoGriffidiSarzana,che lochiama Sarzane-
„se;dallafondazionedella Cappella deliAnnunzialadel
„ ComunediSarzana,oreTommasinofutestimonio, edaal- ,,tredimostrazioni. Tommasinonon avendofigliuolilasciò
„ilPatronato,etuttoilsuo avere a Landòediscendenti ,,di luiperlineamascolina;da questo nacque Landinelloe
„perlungasuccessionenoninterrotta Silvestro,a cui Ga-
„brideMariaRiscontiPadronedi Pisa,ediSarzanafece ,,ilMandato; daSilvestroAntonio,da AntonioOrazio,da
,,Orazio Landino,ilqualedallaSantinadell'anticafami-
„ migliade'Gaietti oLusardidiVernazzaebbe tre figliuoli
„maschi,Vincenzo,Orazio,eSilvestro. VincenzoDottore ,,morì mi Peggiorettored'una chiesa, appressoli Borii ,,Gentiluominidi quella città nostri parenti, e Silvestro nella
„corte diPoma. Orazio mio padre addottoratosiin Pisa,pre-
„seper moglie l'EmiliafigliadelDottorBrennuzio(1jche glihapartorito oliofemmineecinquemaschi, lppolilo,
„ BrennuziosoffocatodallaMagranellaprima gioventù(2),
„Vincenzo,Agostino, ed Antonio,fra‘qualitreDottorie
„Canonici. Agostinodatosi allamiliziaèmorto in Ferrara
„conlacaricadiCapitanodellaChiesa;
ma
Vincenzor-„serenandolaprofessione legale inDoma, amatodatutta
„laCurie perlasua naturadocileedofficiosa,fattoagente
(ljQuesti fu AgostinoBrcnuccipoeta e leghista(ti gran fama,lecuipoesielatineeh’ioposseggo vedrannoforse in brevelaluce.
(2)Perlamorte diBrcnuziocompose V avoAgostinouna latinajiocsiaclicerarie)manoscritto già esistenteappoglieredi, comerilevodall’indicechesiIrova infirn:del codicenon com- pleto delle stessepoesie, giàFarsetti edoraMarciano, nel ijualesilegge:Inmortevi Brennutiinipotiscofilma Alucra /lumina suffocatum.
DigitizedbyGoogle
10
,,dellaBcpublicadiGenova,dellaCittà diFerrara,edi
„ molti granPrelati,haacquistato lagraziadelgran Car- ,,dittaleBorghesenipote diPaoloV.Papa, tantochefavo-
,,ritodaquesto cortese signore, è statopromosseallaChiesa
„d'Albenga,dopo aver rassegnato ame Pofficiodi Procu-
„rotore,edi Computistadel Sacro Collegiode" Cardi-
,,noli;mandato inPortogallo Collettore con facoltà di
„Nunzio,econ disegnodi farloancheNunziodiSpagna,
„ed esaltarloa più sovranigradi, se lamorte improvvisa
„diquelSantoPonteficenonloimpediva.Rinunciatopoco
„fa lasuddetta chiesa, eritornatoalla cortedell’istesso
„ Cardinale,Arciprete dellaBasilica diS. Pietri,èstato
„creatosuovicario di detta BasilicaedAuditoredellaSi-
„guattirà diGrazia;epoid'ordinediPapaUrbano,e del
„Sig.Cardinale Barberinonipote,iqualiconsingoiar be-
„vignilalofavorivano, èstatoposto traliprelatidella
„fabbrica di S.Pietro.Eilbuonvecchio nostropadresene
„morìpochianni sonoconsolalo inPoma, appresso adet-
„loMonsignorenell'età di9-1anni ancoravigoroso; uomo
0
„di sincerissimanatura, pronto sempre agiovareatutti,
„nonpuntovendicativo,permodocheilSignoreIddioper
„ questadoteparticolare gliha prolungatalavitatantian-
„n(.Preseroinostriantenati perarmagentiliziaunoscu-
„do con due lunequartate,per dinotarecheeranouscitidi
„Lutti,siccomeilsimilefeceroiLunatigentiluominidi
„Paria,cheportavanolaLunaincimaalla colonna;cosi
„l'aquilanelquarto canto per mostrareh’eranoimperiali,
„ilGallo dabasso indicativo dellavigilanzaesollecitudine,
„equesta insegnac stalasempredellacasa nostrasenza
„ mutarla mai.
DigitizedbyGoogle
IlLandinellicompiè per avventuralasua educazionein Roma, dovesiriduceanoquasitutticolorocheapponoi a- mavanoindirizzarsiallostato ecclesiastico, ed è certo chefama eglisiebbe inuncolfratello colà, poiché e nellecitalesue parolereggiamoeh' eiglisuccessenell' onorevoleufficio di ProcuratoreecomputistadelSacroCollegio,edinmoltial-
triluoghiaccennaaisuoifrequentiviaggia Roma,dove pare dimorasseanchesuopadre. Fumollodimestico del VescovoSallago,chegovernòla diocesi diLuniSarzanadal 1590al 1652,edebbesi laPrebendadellaPenitenzieriaisti-
tuita allor alloradaquell'eccellente pastore, forse inremunera- zioned’ essersicon mollocaloreadoperalo,unitamenteai fra-
telliVincenzoedAntonio, perchèfosserolottigliostacoli che
siopponevanoallaistituzione delSeminarioVescovile, ese ne sollecitasseroleopportunelicenze.Eccocom’egliram- menta questofallonelCap. 02dellesueIstorie:„
Ma
quel„chepiùIoonora(IlVescovoSalvago), èVinstituzione del ,,Seminariode’Chierici, operanonmeditatadaiVescovi ,,antichi, eda'modernideli etànostra riputatad’impos-
,, sibileriuscitaperladiversitàde’Signori,chetengono
„ dominioinquestaDiocesi.
Ma
sisonosuperate tutte le„difficoltàcononorataostinazione,mediantei opera mia,
„e deltiDottoriVincenzo,edAntonio micifratelli, iqua-
„liingraziadilui,eperamordellapatria, l’hanno
„ contesainRomaecontrodichioppugnarlatentava, e
„ridottaa perfezione,,.
—
Dopolasua elezionea Ca- nonicopenitenzieredella Cattedrale,ei risse,aquanto pare,continuamenteinpatriadando operaagli studi, erac- cogliendoedillustrandolepatriememorie.Ch'eimorissenel1629comevuoleilGerininonvoglioaffermare,non potendo-
\2
sirilevaredaiRegistri Parrocchiali,essendoriuscitefrustra- neelepiù minuteinvestigazioni fatteintornoaciòdalsul-
lodato Lari.
—
ildottoSpotornoloaffermacaldo e sincero a- matoredellapatria;laddoveciòs'intendainmodogenerale,
convengoeh" egliamòLunigiana,
ma
molteprove abbiamo ue'suoiTrattati d'unacertaanimositàche disfogaquando gliene vieneildestrocontro Sarzana,espezialmente controicittadini; e diquesto neloriprendecon qualcheasprezza
ilnostroDeRossi; forse ebbedispiacenzeda’suoicompaesani, cosanèimpossibilenènuova,
ma
percertonon addimostrò gran ched’amorevolezzaallasuaterra fiatale, e quelle lodi chea profusione compartealleterre circostanti,bensiveg- gonoposteastudio,per farspiccare gli abiti cattivide'Sar-zanesi.Tuttaviaeglifuuomoassaidistinto, eSarzanadeb- bearrecarsiad onoreaverglidatoinatali; sìcomeè ben doloroso e deplorevolefessere cosi al tuttomanchevolidelle
notizie disuavita.
Già accennailaragionechem’ indussea farseguire questascritturada buonacopiad’annotazioni;se queste nonrivedranno a contentareicultori dellepatrieistorie se ne accagioniloscarso ingegno, nonilcattivo volere, emisi vogliaperdonare:glierrori,esaranmolti,amerò vedercor- rettidalla saggiacritica.
Finalmente hopostoa corredoeaconfortodel lavoro alcuni documenti, chemiparveroipiùutiliedipiùpere- grini peresser inediti;tuttiquelli eh’ ioavevainani- modipublicare nonmifupossibile avere,per cagioniinu- tiliaripetersi;nituttiqueicheposseggo miparvedover porre inluce,peressero stampatio diminorconto.Verrà forsetempocheanch’essisarannofatti dipublico diritto.
DigitizedbyGoogle
13 Avevadivisato cominciasseroessidai patti de'Sarzane-
sico’Pisanidel1219,
ma
poichéquesti sarannofrabine pnblicati dalmioeruditoamico Giovanni Sforza,in fine allasua Dissertazione sulDominiodeiPisani sopraSarzana,meneri- masieposiprimiipatti coiLucchesi.Debbopublichegra- zie eal Sig.Alessandro Magni,e al Sig.Cav. CesareGuasti,per essermistaticortesidellecopie d'alcunodiessi docu-
menti.
Questa publicazionecheintende almaggiorlustrodella
miacittànatale,sarà,ione ho ferma speranza, benaccetta aimieiconcittadininonsolo,
ma
atuttiquellieziandioche delleistorieparticolari dellapenisolasipiacciono.Genova i Ottobredel 1871.
Achille Neri
DigitizedbyGoogle
RelazionedellaCitlàdiSarzana,dellaSpezia, de’ Mar-
chesiMalaspina,cdituttalaprovinciaLunese, ca- vatadall’ istorie,edaltrescritture autentiche; per DonIppolitoLaudinelli, adistanzadell'Illustrissimo SignorDon CosimoCenturioniSenatoredellaSere- nissimaRcpublicadiGenova.
V'ogliocrederechelepretensioniultimamentemos- sedalContediFuentes,GovernatorediMilano per il
ReCattolico,sopraquestanostra città di Sarzana, e sua provincia,sianostate più,certopersuggestionedi
qualchespiritoinquieto,cupidodinovità, cheperra- gionealcunaconcludente; clicvipossa aver sopra quel- laCamera. Esìbene a cui tiene sinistra intenzione nonmanchi giammai tinta apennellodisaperla colo- rire,massimamente quandositrattadimateried’ inte- ressedistato,ovesololaforzaprevale, non ragione umananè divina,tuttaviasaràfacile che s'annichili;
mentreche chi dubitadiessertocco,camminiallapa- rata,esiaiutiintuttii modiche può.
33 controliRedi Francia,asegnochenonvi è alcuna diquestepotenze,chelegittimamentepossa pretender- visopra.
IntesolostatodiSarzana,èbeneintendiamo quello dellaSpezia, ede’Marchesi Malaspina.
LaterradellaSpezia,accresciutanon mediocremen- teda200anniinqua,comesivede,èpostaincapo alGolfo, dettoanticamente il Porto di Luni, celebre appressogliscrittori,edicuifeceromolta stimaiRo- mani,comepareaccenni Persiopoeta, cittadinoLune- se,nellasua sesta Satira, che gentilmente ricordando
1’avariziadelpopoloromanodice:
« LunaiPortumestoperai cognoscere, cives» ciòèrcecija>ilpregio, mette conto a voi, o Romani, d'aver piena cognizionediquestoportocomodissimodi Mraffico, e capacissimidi grandissime armale; quello clicinqueitempi nonsipoteva dire di Genova ne’
d'altriluoghidellaRiviera-Ligustica,o, per megliodi- re,dellaspiaggia(inoaNapoli.(39)
Inquestaterraogolfo, Pier Luigi Farnese Duca diParmaePiacenza,comeportavano isuoi magnani- mipensieri, fecegrandisegni,quandounitocol Conte Gio:Fiesco,cercòsconciarlostalodiGenova; perchè perpattiespressiche eranotraloro,ricscendolacon- giura, dovevaquestaterrarimanerealdettoDucain- siemecolGolfo,in parteperò; perciocché si persua- devacolmezzo diquesto,glidovesseroriusciremolte altrecose importantissimeche divisava(40).Conquesta intenzione,amiogiudicio, si sono innamoratiliSpa- gnolidiquestosito,cnon avendoaltromigliore pre-
34
testodatentarlo,prendonoquellodellaCameradiMila- no, che nonviebbemaichefare; senon quandoli principiMilanesi,oliRediFrancia ebberoinloropro- iezioneGenova, chelubenspesso, edalloraeracon- venientechele
membra
seguisseroilcapo. DellaSpezia ne sonostati padroni moltotempolicontidiFiesco, conI’altreterreadiacenti, operinvestitura d’Impe- ratoriode'VescoviLuncnsi,operaltri acquisti fatti daloro;iqualital'oramolesti alla nostrarepublica, furonoforzatioconFarmio con denari cederlaaquel- la,(4i)cheI'hapossedutaepossiedegiù sono vicino a250annisenzainterruzione; ne ègiammai stala in questotempo,senondellaRepublicanostra, la quale nehailvero titolo, e la prescrizione.larghissima in modoche non cièreplica. Nèsovederequalragione muova laCameradi Milano, nonsifacendo menzione particolarediessanell’investitura diVincislao, giàa-holita; comesipuòvedere*nelCorionelluogoda
me
citato.
MaqualsiaI’intenzione degli Spagnoli in questo caso, con la comodità del passo di Fontrcmoli, che Carlo
V
tolseallafamigliaFiesca,che purnonnehan- noaltrodaentrareinToscanaper via di terra che quello,senzaeli’iolaspieghi in questo foglio, bastaaccennarla;ediragione,dachesisonomosse queste pratiche,li Signoriche governanolaRepublicaviave- rannopiùvolteconsiderato,cfattoneriflessione.
LafamigliaMalaspinanobileveramente,cper anti- chitàcpertitoli,giàne’tempiandatipiùnumerosadi qualunque altrad’ Italia, oliràl'essere stata decorata
DigitizedbyGoogle
35 colùlulodi MarchesidellaToscana,edialtre cittàe provincied’Italia,sièridottainquestaestremaparie delleCastelladiquesta provinciaLunense sìterranee, come marillime, parte perinvestitura di Imperatori, partedivescoviLuncnsi, de’qualili Malaspinispesso
sifacevano ligi,efeudatari,osisopponevanoallapro- tezione. Ediquesta sorte d’investiture molte se ne veggononellibroPallaviciuo,divenerandaantichità, del medesimovescovato.
Questafamigliafecondadiprole,
ma
alpresentenon moltoricca,dalPrencipediMassa,cqueldi Fosdino- voinpoi,non avendo curalo fare le primogeniture, mediantelequalisi conservano le famiglie, come sicostumane’paesioltramontani, dividendositradiloro questiSignori,apenatal’orasonotoccali a ciascuno inpartediecicase.
Diqui6poinatochecrescendo1'ambizione ebi- sognoloro, usandomaliportamentia’loro sudditi e da- tisiaprincipi dimaggiorpolso, per questa strada li fiorentinisisonofattiSignori d'una gran parte degli statiloro;ediGenovesipiùvicinineaverebbonootte- nutolamaggiore,seessialtrettantofosserostatiaccu- ratialbene pubblico,comesono agl'interessiparticolari.
Alpresentequestafamiglianellanostraprovinciaè
ridottaapochi, cquestivivonotuttichisottolapro-
tezionedelGran Duca, ediidellaCamera diMilano;
lostessofacevanoper1’adietro, cometestificailGuic- ciardinonelprimolibrodellesueistorie, da
me
alle- galogià,conqueste parole: •DaPontremoli entròMon-* pensierinel paesedellaLunigiana, della quale una
36
» parteubbidivaa’Fiorentini,alcunecasteiieerano dei
» Genovesi,ilrestode’marchesi Malaspini; iqualisot-
» tolaprotezionechidel DucadiMilano,chide'Fio-
> reniini, chi de’Geuovesi,i loro piccolistati man-
» tenevano. »(la)
Come
abbiamodettotuttili feudidiquesta famiglia pernaturasonoImperiali,edi talsortache ancheso- notrasmissibiliallefemmine, cperquantointendone* appaionomolliesempicome diBibola, della villa di l.usolo,edimoltialtridiquesta casaMalaspina.Esi è vedutoultimamenteconI’esempioinquelli diMassa ediCarrara,che mentreliFregosinesono stati pa- droni,gli hannovenduti con dell' altre castella della provincia,esonostatitrasmessiallefemmine,senza an- coraaverriguardoagl’Imperatori.EquantoallaCame- radiMilanonon sovederequalipretensioni debbaa- vercsopra lecastella di questiSignori Malaspini; seperòalcunidiloroperfiniparticolari;perforzaoper isdegno,non curatigl’Imperatori,sisono soggettali a quellaCameraepresone l’investiture,l’esempiodi treo quattrononha da pregiudicareagli altri.Nòvale quella scu- sa didire che questi Signori
rumarono
leloro investiture dalgranCarlo V.mentreeraDucadiMilano, oinMilano islesse,perchènoulepreseroda essogiàcome Duca,ma
sibeuecomeImperatore, acui spettavadirettamen- telasuperioritàdiqueifeudi.EperquantoinlcndesiquellaCamera ben conosce dinon aver ragionein tutti;
ma
munita della potenza del.suo He,laqualeoscuratutte le altre, vuole che questafamiglialasciata1’altruiproiezione o suggezione,DigitizedbyGoogle
37 tuttasidiaaquellaCamera, lì per avventurafacendo in questaguisa, crcdesinonsiaper darlealtramolestia.
EpoicisonoglialtriAni, che si sono accennati, e moltisene lascianonellapenna.
J<f/A/v/VOV
DigitizedbyGoogl
ANNOTAZIONI
DigitizedbyGoogle
48
(24)De/fossi,anno 1385
—
Semeria,op.cit.,T.Il,pa- gina 70.(23)Muratori,op.cit.,T.Vili,pag.361-302
—
Siamogli, op.cit.,T.VII,pag.299escg.—
Ammirato,op.cit.,T.IV, pag.274—
Corio,op.cit.,anno 1395—
Memorie, risg. la Sup., ccc.,pag.83 e seg.—
Casoni, Annali, T. IV, pag. 244.DeBossi,anno1395.
(20)Muratori, op.cit.T.Vili,pag.381-582
—
Sismondi T. VII,pag.560-561—
Giustiniani,Annali, T.Il,pag.213—
Donino,StoriaRiv.It.,T.II,pag. 629eseg. ^Edizione Classici).(27) Corio,StoriadiMilano,anni1402-1409
—
Memorie risg.laSup.,ecc„pag.81-90—
Muratori, op.cit.,T.IX/pag.9
—
Casoni,op.cit.,T.IV,pag.214.(28)Corio,op.cit.,anno 1103
—
Tronci, op,cit.,T.IV, pag.184—
Ammirato,op.cit.,T.IV,pag,354—
DeBossi, all'anno1403.(29)DeRossi,anno1404.
(30)Èquesti GiovanniLe MaingredeBoucicaul,marc- seiallodiFrancia,nato aToursnel1364emortonel1121 in Inghilterra,dovefucondotto prigionedopolabattaglia d’Azin- court,nel1415.Erainquestotempo governatorediGenova pelRediFrancia.(Aloreri,Die.Uist.ecc.— Biographic uni- rerselle
—
Viedu Maréch. Le Maing-e)—
Ammirato,op.cit., T.IV,pag.564nota1,569—
Tronci,op.cit.,T.IV, pa- gina187—
DeRossi,anno1405.(31)Intermediariodiquesta dedizione fuAntonioMalaspina MarchesediMulazzo.
—
Porchacchi,Ist.Fam.Mal.,pag.184—
Litta,op.cit.,Tav.VII--Muratori, op.cit.,T. IX, pag.332-
Memorierisg. laSup., ecc., pag.90-
Giustiniani, op.cit.,T.Il,pag.239-240—
Foglietta,op.cit., pag.395- 396—
Serra,op.cit.,T.Ili,pag.73-
Interiano,op,cit., carte143.—
PodestàdiSarzana era in questa occasioneGia- comoMercadante,nominatodalparlamento adunatoinSant'An- dreaalti6diagosto 1407, coninstrumentorogatodaAntonio de'Donatinotaro sarzanese.DigitizedbyGoogle
(32)IlDeRossicoufutabenissimoleparole delCorio,e (orsequestifuindottoinerrore dall'essere state vendutele castelladelcontado Sarzanese aiFiorentini.Sarzanafino dal 1J07fudeiGenovesi,quando spontaneamenteaquellarepub- blicaisuoi abitantisiconvenzionarono;maLerici,Portovenere, Sarzancllocdaltricastellicircostanti rimaseroin manodei Francesi; cacciatoilDoucicaut da Genova,efrancatasiquesta duliaprotezione straniera,veggendo,dopo avere invanotentato riprenderelasignoriadella città,comegliriescivaimpossibile difendereancoquelle terre di Lunigiana,levendèallaSignoria diFirenze,laqualevimandòsubitobuonaguardia.Evera- mente nonrestòdimaneggiarsi copertamenteperottenere in qualsivogliamodoSarzana;manonriuscì,che aucoiltenta- tivofattoper forzad’armiandòvano,perladifesaoppostadai terrazzanicapitanatida CassanoSpinola.Intantosipassavano trattativedipace,ancheper mezzodisenuatiintermediari, fraiGenovesiciFiorentini.Etantopiù questi la desidera- vano perchèillorocommercio neeraassai danneggiato, non polendopiùlemercanzieapprodar libereaPortopisanoea Livorno,essendospessamenteprese per mare.Finalmentea’
27Aprile del1413,pe!caldiufficidiPaolo Guinigi, fu questa paceformatainLucca,eiGenovesiriebberolesopraricorda- tecastella,accordandolibertàa'Fiorentinid’usare cdiLi- vornoc diPortopisano,conpiù altrecondizioni e pattiche riuscivanoacomunebenefìzio.
—
Ammiratoop.cit.T.V. pag.22.uota l.a,26nota 2.a,53,34.
—
Foglietta,op. cit.pag.404.
—
Giustiniani,op.cit.T.II.pag.259,264 Internino, op.cit.car.158, 161.—
Mazzarosa, op.cit.T.I.pag.265.—
DeRossianni1407,1413.(33)Muratori,op.cit.T.IX pag.86,87.
—
Sisroonùi, op.cit.T.Vilipag.282.—
Giustiniani op.cit.T.II. pag.296,297.
—
Serraop.eit.T.Ilipag.121,122,—
Interiano, op.cit,car.170.—
Fogliettaop.cit.pag. 424.—
Corio, op.cit.anno1421.
—
Machiavelli,op.cit.T.Ipag.146.—
Com- missioni diSerRinaldo degliAlbizziper il Coni,di Firenze, T.I pag.336,338, 339.—
Memorierisg.laSup.etc. pag.50
Ibi,102.QuioomenellasuaIstoria,sipassa 1*autornostro diun falto nondimcntiealodagliistoricicdannalisti, cri- cordato daldiligenteDeRossi.A'dannide’Genovesi, eh’ arca- noallora allorascossoilgiogo delducadiMilano, fumandato
ilPiccininocapitano diventuramoltonoto.Eglidisertatialcu- uiluoghidellarivieraoccidentale,cfattoosteinvanone’pres- sidiGenova,sicacciò sullarivieradilevantecdirruppein Sarzanamiseramentesaccheggiandola c riduccndola inpodestà delVisconte.Eipassò poi oltreversoToscana. IlDeRossiin fattiriproduceunalettera delDucastessodiMilano, collaqua- leconcedeildominiodiSarzanaadOpecinoVisconti.Maicit- ladinisollevatisiqualchetempodopo,sisottrasseroallaservitù viscontescacsiposero dinuovoinmanodiTomasoFregoso;
perlaqual recuperaperòlamoglie diTomasofuobbligataa pagare aFrancescofigliodiNicolò Picinino2000fiorinid’oro.
Delladominazione de'VisconticdinSarzanacriinLunigiana ciparleràsaggiamenteedottamentefrapoco ileh.Giovanni Sforza,sicome promettevanellasuarecente memoriasopra Surzanello.
(34)Giano Fregoso non ebbegiàildominiodiSarzanae circostanticastellaper diritto di successionedopolamortedi Tommaso,alqualepremorì,sìbene pervolontariacessionee per regolare vendita che questi glienefece.Tomasogiàmolto vecchio egravatodainfermità,stancospezialmente dalle ulti*
medisavventureavvenutegli inGenovadiqualsivogliapublico negozio^stimòbenfattodareaiSarzaucsicd aglialtriterraz- zani,ehe tantoglisicrenmostrati benevoliunprotettore,che avesse autorità e possanza di aiutarlicdifenderli.Appenavi- deGianofattoDogediGenovaeconsolidatoinquell’ufficio onorevole,glifececessioned'ognisuodirittosulle terre eh’ei possedeva.Confermò Gianointantoleconvenzioni, e l’anno suc- cessivopelnotaroSarzancse Goliardode’ Donati,alloracancel- lieredellaRepublica, stipulò inGenovailcontratto dicompra colloZio.Questi, perquantos’induce,siritrassenel Castello diSarzanello colla consorte Marzia d'onderifiutò nel 1450
ildogatodinuovooffertoglidaiGenovesi,consigliaudosiele-
DigitizedbyGoogle
vaneaquella dignità Piero,altrode'suoinipoti.Edasserisce ilRossiche quiviil9 Marzodel1452stipulò,inaltidiGiu vanniGriffi,ilsuotestamento, enell'annostessomori.Lodo*
vicofratelloeToma-inotigliodiGiano,invirtùdell’attodi venditaaccennato,successeroveramentenellasignorìadiSur- zauaquandoilDogenelDicembredel1448mori. Equi èda notaisicometuttiglistorici affermino essere statavenduta SarzanaaiFiorentinidaLodovico edAgostino,mentregli atti autenticiditalnegoziosonoduesolamente,F unoin nomedi LudovicofratellodiGiano,1'altrodiTomasinofigliodiquesti;
ed entrambivendonolalorometà per egualporzione.Agosti- no nonfratello,comedicesubito sottoil Landinelli,sì bene erafigliodiLudovico; cfuquegli cheprimoentrò inSarzana quando furonoda fraManfredi aperteleporteaifuorusciti.Do- cumentoautorevole diquestemieosservazionisièla lettera cheli3 Ottobredel1480scrisselaSignoriadiFirenzeaiGe- novesi, e della qualetrascrivoquiilprimoperiodo, che vale a conforto delmio argomentare:Serezanecivitatemnosa Ludo- vicoFregosoquieifunelegitimuspremitdomunusprwsen- liemimuspecunia,etpossedimussinecuiusqueiniuria ali- quot annos.
tam
paulo anteAugustinus Fregosus,Lodovici filine,per indutiarum tempora,cumnihiltaletimerrmvs fraude occupavitecc.(35)Ammirato,op.cit.T.Vpag. 376, T.VIpag. 43, 47.
61,63cseguenti.È danotarsiunfattotacciuto dai nostri cro- nisti,e riportatodall’Ammirato(T.V.pag.28)all'anno1479;
checioèa’15diGennaioLudovicoFregosoe Obietto del Fie- sco assaltaronoSarzanaefurono gagliardamenterespinti,rotti e perseguitatifinoltrelaMagra.
—
Muratori, op.cit.T.IXpag.285.
—
lutoiinno,op.cit.car.221esegg.—
Foglietta, op.cit.pag.417c segg,
—
»Giustiniani, op.cit.T.Ilpag.537csegg.—
Sismondi, op.cit.T.XIpag.239e segg.
—
Machiavelli,op.cit.pag.251,258e segg.
—
Pignotti, Storia dellaToscana T.VI pag 177,193,200.—
Memorierisg.laSup.ecc.pag. 124, 125.—
DeRossi anni1479c segg. Ecco come Matteo SennregaalGap.
58dellasuaRelazionedello statopoliticoedeconomicodella
52
LrpubticadiGenovascrittanel1597(MS.Reg.Università«li
Genova
)ricordalacessionealbancodiS.Giorgio: Ilsopra- rtettoComunediGenoval'anno 1484a'24diApriledonò a’dettipartecipi (dellecompercdi S.Giorgio) laCittà di Sarzana, fortezzadiSarzanetlo, Castelnuovo,Ortonovo,e S.Stefano contuttelesue ragioniepertinenze;epermanodi Frane.VernazzaCancelliere senevedepublico istrumento,e giusto fu fattoperallegeriremolte spesedi dettoComune, perle guatieraspessoforzatoafarnuovevenditeenuoveimpo- sizioniegabelle(Car.106 verso). Infallirileviamo dallo .•lessomanoscrittocliclespesepermantenereiluoghi diLu- nigianaeranogravosissimecomesipuòvedere dalla seguente no*
ta: Impennicustodia civitatis et castrumSarzanaLire 11686,8.
—
ReditusSarzananon deductis expensis Lire 5110,10.—
E questo meschinoredditoha facile spiegazione se siriguardanolemolteprerogative ed esenzioni riserbateai S.irzanesi nelle convenzioni,cosichebuouaparte delleentrate sidevolvevanoalComune,cnonsostenevanoalcun carico,o benlieve,perlaguardia chesitenea nellaterra eFortezza lollaHepuhlica.(36)Machiavelli,op.cit.T.Ipag.266.
—
Giustiniani op.«il.’f.Ilpag,573.
—
Foglietta, pag.567.—
lnteriano, op.cit.car.228.
—
MuratoriT.IXpag.301,302.—
Ammirato, op.cit.T.VIpag.131.—
Pignotti,T.VIIpag.17, 18.—
Guicciardini,Istoriad'Italia,T.Ipag.102,103,106,107.
—
Sismondi,T.Ilpag.128,129, 131,132
—
Memorierisg. la Sup.etc.pag.127.—
DeRossi,anno1484.—
Cornine» Me- morie(Venezia,1610)pag.238, 239.^37)Memorierisg.laSup.etc.pag.128,130.
—
Giusti- niani,T.IIpag.385.—
Machiavelli, T.1pag.273-—
Sis- mondi,T.XIIpag.336.—
Guicciardini, T.Ilpag.37.—
Pi- gnoni,T.VIIpag.51.—
AmmiratoT.VIpag,164.—
Mu- ratori.T.IX pag.313.—
lnteriano, car.229. Foglietta, pag.576.—
DeRossianno1496.—
Comiucs,op. cil.pag.502.
(38)Sarzana,Sai-zanclloclevicinecastella tornarono in
DigitizedbyGoogl
manoalbancoiliS.Giorgio nel1196eletennelinoal1562, nelqual anno, alli31digiugno,peristrumento rogatoVin- cenzoFiesco,lerestituìallaRepubblica.Iltrattato crasi inco- minciato fino dal1560,come rilevasidaunarelazione mano- scrittadeicommissariinnanziiMM.Protettori;maperdiffe- renze sorte sui patti secondari circaaltrespese chesivole- vanodallaRepubblica porreacarico diS.Giorgio,nonsicon- chiuseilnegozio chedopodueanni.Furonoceduteleisoledi CorsicaeCapraia, Sarzana, Sarzanello,Castelnuovo, Ortonovo.
Falcinello,Nicola,Ponzano,Bollanoetuttelaaltreterre diLu- nigiana oltrelaMagra,descrittencH'istrumrntodel1484,non cheLericieAmelia contuttiqueiluoghi,chealdiquadella Magra possedevailRanco.Credoutileosservareaquestopun- toche Sarzana, gelosa dellasualibertà,sigovernò semprecon propristatutienonfumaicittàsoggetta, sibenesemplice- nienteconvenzionata.E nèmanco perilfattodellavendita a S.GiorgiodelleFortezze diSarzanacSarzanello nel 1496,s'in- tesefosselaCittàceduta, che inviò anzideputati a rinnuova- releConvenzionidel1484.Questo provòilnostroDott.Fran- cesco Cicalacolsuo Discorso sopraleConventionidella Città diSarzanaconlaSerenissimaRepubblicadiGenova.Lucca appresso BernardinoPieri e Iacinto Paci,1653in 4.o;ilDott:
Gio.BattistaSpinacolDiscorsofattoa'13Maggio1647.a- vanti alliSereniisimiCollegi,afavore delleConventionidella CittàdiSarzanasuapatria netcontradittoriohavutocol Mag. SindicodellaCameraIllustrissima, stampatoinunfa- scicolo di16pagine, certamenteinGenova, masenzaalcuna notatipografica-,edinfineil Canonico Giambattista Provini chiaro giureconsultonell’Umile rimostranza difensivaperla Città diSarzana, controlanuovalegge delPortoFrancodi Genova. InLucca 1729, per DomenicoCiuffetli,in foglio.
(30)Montefinale,IlGulfo delln Spezia, Genova;1848.
—
Storia diGenovadal trattato diWormsfinoallapacediAcqui- sgrana(diF.Doria)Leida 1750,pag.432-437
—
Repetti,Di.zUmarioGeografico
—
Giustiniani,Annali,T.1,pag.192.103—
Casoni,Annali,T.IV,pag.246-217.54
(40)Muratori, Annali,T.X,pag.256esrgg.
—
Itonfa- tilo,Annali,pag.71csegg.—
Casoni,T.II, pag,174ese- guenti—
Sismondi,T.XVI,pag.188csegg.(41) Siveggano le Memorie risg.laSup., ecc.invari luoghi,eidocumentigiustificativichevifanseguito
—
Mn- reri,Dict.MaisonFiesque.—
DellaCella,FamigliediGenovae riviere.MS.in3voi.presso dime.—
Diversecdimportanti memoriediquestafamigliasitrovanoinun Codicedellait.UniversitàdiGenova,itifol.del sec.XVII; nonchénelRicorso delconte Ficsco alRediFrancia perlaricuperazionedei beni disua casatenuti dallaRepubblicaedallafamiglia Dona,
clicpurmanoscrittosicouservanellaR.Università.— DeRossi Buonav.Dellavera originedell'inclitaprosapia de'Fiesrln nobilissimainGenova,edelleSignorili e Principeschefami- glie consorziali dellamedesima.Ratiocinio istorico ecc.ecc.
MS.direcenteacquistatoduliaBibliotecaUniversitariasuddet- ta.Operanonricordaladaibiografiemeritevoled'essere os- servala.
(12) Circaciòche riguardaquestainsignefamigliasipuò rsamiuareilPorcfpchi,StoriadellaFam.Mulaspina, Verona, 1585
—
Litta,Famiglia Malaspina,Milano, Ferrano, 1832- 55—
Muratori, Antichità.Estensi, Modena,Soliani,1717 1740—
Cerini, MemoriestorichediLunigiana, Massa 1320.Voi.Il,edaltriautori.
—
ìsJJlb-i-MVu;4L(Ma*/- JjUV»(
DigitizedbyGoogle
DOCUMENTI
ISTRUMENTO
pel quale vien giurata fedeltà a3JCkC»a»a a^^jsxìasaa aaa scinda e3
jeyiaae*.A LODOVICO BAVARO
InDeinomineamen. Notumsitominibus presens Instrumentum pubiicuminspecluris,quodsapicnlesviri DominusIo. lunette, Domiuus Io. Cambj, Iurisperiti, TomasinusBonacursi,etPhilipp. PacisdeSarzana Sin- dici,etPrioresCominunisdictteTerra, ad infrasole- muiterconstituli, ut de ipsorum mandato constaiper pubiicum instrumentum scriptum
manu
Ser lacobiq.Io.Batta;BonapartideSarzana a
me
Venerio Notario infra visumet leclum in prasentia Serenissimi Prin- cipiaDominiLudoviciDei graliaRomanorum
llegissem- per augusti Sindicario et Procuratorio nomine ipsius CommunisSarzana;elomnium
contentorumindictoin- strumentoSindicatus,recognoveruutprafatumD.Ludo- vicum inveruni legitimum, etunicum Regem Romano- rumac in verum legitimum, et naturalemDominum
ipsorum,ettotiusCommunis dieta;(erra, etpromise- runlnomine quostipraeidernDominoRegipuram, ve- rnili,etdebilamfidelitalem,elstareetparere semper alte etbasseomnibusetsingulismaudatisipsiusDomi- niRomanorum
Rcgis suaecuriaeetcujuslibetsuiVicarj, etrebelicssuosetRom.Iinp. nonreceptare, nec eis dareauxilium,consiliumvelfavorem, sedeosetquem- libetipsorumoffendereinpersonis et rebus ad posse ipsius Communis, et tractalum aliquem redundantejnDOCUMENTI
della Dedizione alla Repubblica
DI GENOVA
E CONVENZIONI CON ESSA
InnomineDomini Amen. Ad honorem Sanctaeet IndividuaeTrinitatis, Beatac|ueVirginisMariacBeato- rum AppostolorumPelrietPauli,BcaliqucGeorgijVe- xilliferiianuae, nec non BeatiI.aurcnlj Patroni Civi- tatisJanuae, Bcaliquc Francisci, cuius merilis infra- scriptanovaquaesilaproles incessanlcrnulliusliostili- latis interpositionc occurrenle continuo ainplietur, nec non adaugmnentationem, etgioriumfelici^Status Sa- craeMaieslatisSerenissimiD.N.D. CaroliDivina gra-
tinHogisFrancorumacIllustrissimiEcellenlissimiD.D.
Ioannis Laimengrc dicti Bonciquarl Marescialis Fran- chie,
Locum
TencnlisRegi, etlaauucnsisGubernatoris, inclitique Communis Ianuae ad exallationcm mnguifi- centiae,etspcetabililalis, acnobililatis vigenti» virlutisMagnificietSpectabilisMiliti»D.GuglielmideMedica- no Capitane! Communisinfrascripli, acnobilium,etegre- giorumDD. Franciscilustiuiani,etCaroliFornellini In- frascriplorumSindicorum, etCommissariorumutinfra, eie.eie.
68
Curonildulcius,niisalubrius,nilutilius, ni) gra- liosius,niluberius, etfructuosiusreperiatur
quam
bo- num,quictum,pacifìcum, ethumanum
vivere: unde UeatusAugusiinus: pacificuscnimstatus, et serenitas mentis,Iranquiilitasanimi,simplicitaseordis,vinculum amoris,consortiumcaritatis, Ilioestquisimulatatollit, bellacompescit,irasreprimi!,snperboscalcai,humiles amai,roncordcs scdat,inimicos concordat,cunclisexpla- cilal,nescitestolli, nescit induri,huncquiocupatte- neat,quiperditrepclat, et quiamisit inquirat, quo- niam qui ineumdem
inventus non fueril a palrc educabitur, a Filio exhaeredabilur, etaSpirituSan- cto alienus eflìcetur, nec ad hacreditatcm Domini poluerit pervenire, qui testamentum pacis noluerit ohservare: Et inde Seneca:Concordiaresparvae crc- scunt, discordiamaxima'dilabuiilur.Ciprianus:quipa- eificoshomines,etconcordesDeusindomo
sua haerc- ditarcpraecipit,etquiflliisDeiessecoepimus in Dei pacevivamusctc.eie. Idcircoegregius, etsapiens Vir D.lacobusde Mereatoribus de Sarzana,ulriusquejuris peritusPotestasspeciaiisnominainfrascriptaeCommuni- :atishominum,etuniversitatisTerraeSarzanae eiusque territoridistrictus, pertinentium,etjurisdictioiiisutdeelectione ipsius facta per infrascriptos homines, et quemlibet ipsortim patet publico Instrumento scripto
manu
loannisPelriniSarzanae Notarij diehodierna, et nobilesviriConradus quondamSerFranchinellideGrif- fi*,SerThoma
quondamSor lacobide Calandrinis, Ser loannesquondamMagistriPelri FisicideMereatoribus, locobusquondamD.Parentuceili, etBernardinusfìliusN
Digitizedby
69 Bernardi,omnesdeTerraSarzanae,Sindici,Commissa- ri, Priores,Aclores,Faclores, NuncjSpecialesl'niver- sitatis, et
hominum
dictae Terrae Sarzanae, adhaec etomnia, et singula infrascripta specialiler constituti per infrascriptos homines dicti Loci, utpaleipublico Inslrumentorogato,etscriptomanu
AndreaedeGriffis IS'olarj, praesenti milesimo Indictione etdie, quorum quidcm Instrumcnlorumelectionisetconstilutionisdicti Domini lacobi Potestatisutsupra nec non sindicatus DD.Sindicatorumtenoressequunlurutinfra.TcnorInstrumenti electionis Potestatis praesenlis hicest:
Innomine DominiAmen. Annoanativitate ejusdem 1407Indictionedecimaquinta; die6Augusti.
— Cum
hoc omnibus manifestumsiiquod CommunitasethominesTer- raeSarzanaepraesentialitercertisde causis caveant Pote- state etFactore prò ncgotiis expedientibus,etcontinue oc- currcntibusindietaterra, etCommunitale,de ncccessitate, et lotaliierdesufficientipotestate, etactoreipsi Comu- nitali,ethominibusopporteret provvidcre prò evidenti comodo,etbonostatueorum; Idcircocoadunato,etcon- gregatosolemnitcrGeneraliParlamentoCommunilutìs,et hominumsupradictae Terrae voce pneconissonoque cam- panae utinoris,etipsoruminlocoinfrascr'plo,ubi par- lamentum ipsum semper,etcontinue congregari solet, etcelebrari,etquideminparlamentointerfuitmajor,et seniorparshominum
dictaeTerrae, etquod quidem,et homines ejusdempraedictaconsiderantes,etattendenles foreopportuna,et necessariafieripenilus,etdeberi,et defilefidclilalislegalitate,industria, etsuftìcentia c-gregiietsapientisviriD. lacobiIurispe.ritiquondamM.
70
D. Retri Arliura,etMedicinac Professoris de Mercatori- bus de Sarzanaadliaecetmajora idoneietsufficienti, etespertitotaliterconlìdcntisetiisaltenlis,et conside- rati ad honoremDeiomnipolentiseiusque Bcnedictae, etgloriosissimacMalrisY'irginisMarine,etBeatiS.An- dreaeAppostoliProtecloris,etAdvocatiCommunilatis,et omniumProteclorum, ettotiuscoelestis Curiae ipsum totumParlamentum, etomneshomines,etpersonae ejus-
dem
Parlamentineminecorumdiscrepante; parlilo ni- hilominus datovivavoce,etmaximoconcursu,etvolun- tatc, omnivia,jure,modo,etforma quibusmelius,et efficaciuspoluerunl, etdebucrunt, elegcrunt, nomina- verunipraefaclum D. lacobumibidem lune praescntcm, etaccrplanleminPoteslatem, etRectorem eorum, ae terraeSarzanac,etTerritorii,etjurisdictionis ejusdem cum omni auctoritate, potestate, et bailia, quae per juraeorum,etslattilasupradictacTerraeinlahbus con- cedidebent,etpossimi, ac dariettribui, et concedi consucverunt;itemadintersccandum statini post haccum
SindiciseligendisinpraesentiParlamento adomnia, etsingulageremia,etactitandaper eoscirca ea prò quibuselectifuerunt, et de quibus arbilrium liahenladictopraefactoParlamento,necnonprominentimihi Notaio infrascriplolamquam publicac personae officio publicostipulanti,etrecipientisnomine, etvice dictac Comunitatis,ethominumacomniumaliorumquorumin- terest,velinteresse potueritinfulurumpraefactam ele- ctionem,etomnia,etsingula facicuda,etgercnda percum-
dem Dominum
lacobum Poteslatemsuprascriptumcirca ipsum, acconexorum,etdependentiumadidemofficium,DigitizedbyGoogle
71
firma,rata, etgraiahabcrc, ettenereeie.Obliganles adbacoomniaattendendo se se dictum
Commune,
et bonaomnia ejusdempraesentia,etfuturaetc. Etrenun- tiaveruntornilijuri,etslatutorum,etlegumauxilioetde quibusomnibus,etsingulissupraseriptisrogaveruntme
NotaruminfrascriptumetpublicumconfìccreInstrumen- tum dictanduminlaudisapicntissubstantianonmutata.ActumSarzanaein Ecclesia sanciiAndreae,etprae- sentiVcner. ViroD.Frane. M. Angelini de Sarzana CanonicoLunensi,etPelroJuliofilioCliristoforide Pon- tremolobabitalore, Laudiviofilioquondam Guidonisde Isola, AntoniofilioquondamIacobideLuchello, Anto- niofilioquondamLegabiside Pendizolo, testibus adhaec vocalisetrogalis.
Copia.Ego Io.AnloniusfìliusPcronisquondam Do- nati deSarzanapubblicusImperialiauctoritateIS’ot.ac Index ordinariusiisomnibusetsingulisinterfui etro- gatusscripsi, inquorumtestimoniumsignum
meum
Ta- bcllionatusapposticonsuclum.Tenorluslrumenlisindicatushicest:
InnomineDominiAmen.Annoanativitateejusdem 1407Indictionedecima quintadie6Augusti.
Exhocinstrumentosiiomnibusmanifestano, qualiter sapiensetcircumspectusvirD. Iacobus lurisperitusquon-
dam
D. M.Pctri, ArtiumetMedicinae Professoris de Mercatoribus de SarzanaPolestasetMajor officialis,et Kector Communitatis,etbominum
dictaeTerrae Sarzanae prò ipsoCommuni
de praesentia, consentii,etvoluntatein- frascriptorumbominum
dictaeTerrae adParlamentum congregatispecialiteradinfrafaciendademandalosu-72
prascriptiD.PolestalisvocePraeconisetsonocampanae inEcclesiasanciiAndrcae utmorisest,ubiParlamen- iumhominumdictilocisemper consucverunt fieli, et ipsumquidem Parlnmentum,ethominesipsiusParlamen-
ti,quorum nominainferiussunt descripla, quisunt senior, etmajorpars,etultra
quam
diclae partes de iribushominum
dictaeTerrae,etper quosfiunt,etfiericon- sueverunt qttaelibet negotia tammagnaquam
parva dictaeCommunitatis,etaddictumCommunem
spectantia quomodocumque,etqualilercumque pertinenza,etper eos expleri,exequi,etexpediriunacum
dictoPotestate ac Rectore, etipsiusauctoritate,et decreto prò seipsis,et vice,etnominetotiusCommunitatis,etUniversitalis,ethom num
dictaeTerrae Sarzanaefecerunt, constituerunt, etorJinaveruntsapicntesetdiscretosvirosConrudinum quondamSer Franehinelli,etserIacobumfiliumquon-dam
M. PetriFisicideMercatoribus,Iacobumquondam Parentucelli,etBernardinum deBernardinisde dictolo- coibidempraesentes,etpraesensmandatumsponte su- scipientcs,necnonserTotnasinumfiliumquondamJa- cobide Calandrinis de dietaTerraSarzanaeliceiabscn- tem,etquemlibcteoruminsoldum,itaquodoccupautis condiliomeliornonexislat, etidquod unus ipsorum inceperit,alter,et alteriprosequi valeant, mediareetfi- nireeorumqueetcujusqueipsorum,etdiciacCommuni- tatisetUniversitalis,ethominumSindicos, etPriores, Aclores, etFactoresaccaelerosNuncios speciales, et generaiesspecialiteradiniendum, facienduin,etfirman-dum
quaelibetpactaetquaslibetconventiones,eteliam quoslibetcontractuscum
quibuslibet Clausoiis,Capitulis,DigitizedbyGoogle
formis,caulolisetsolcnnitalihiis,debili^,opportuni,et necessariis,de quibus pracscnlibusSindicis, etProcuratori- buseteuilibclipsoruin videbitur,etplacebit,
cum
Illustri*, etMagnificoa\:ExeelsoD. IoanneLemeingredicloRon- cinquartMarescialo Franciae l.ocumlcucnlc Regio la- nuensisGubernalore prò SerenisimoRcgeFrancorum,nec noncum
Consilio Magnificorum Antianorum, etofficio ProvisionisM. Ci\italaelanuae,etMagnifico,etStrenuo MiliteD.Guglielmo de MediolanoFrancoguerra,etcuin .Nobilibiis etSpectabilihusvirisDD.Francisco lusliniano, etCarolo Fornellino Civibus IanuensibusSindicis,Procurato- ribusetCoinmissariis,antedictillllustris.etExcelsiD.GubernatorisetpraedictorumDI). AntianorumComunis Gemine,adinfrascripta electisetDcpuialis, acconsli- tutis,sive
cum
quocumque,etquibuscumquc aliisha- benlibusadinfrascriptasufficiensjnaudalumetspeciali- teraddandumettradendumlllustris. etMagnificoac ExeelsoD. GubernatoriacMag.D. D. Anlianis preliba- tissivedictisipsoruinComunisSindicisProcuratorilmset quibuscuinquebalientibusadinfrascriptasuffick'nsman- datumetsolemniterrecipientibusdictamterramSarza- naeetipsiusjurisdictionem, territoriiun,et dislriclum, doininium,etsignoriamcum
suisfortililii,cum
meroet mixtoImperio,cum
piena,etomniinodaiurisdiclione, etcum
omnibusiuribusperlinenlibusacspedanlibus dirlo CommuniSarzanae,etinipsaterraejusdemTerritorio, districtu,etjurisdictione, etadtransferendam posses- sionem,seuquasietc.dictaeterraeetfortiliciorum,ei alioruinjurium praedictorum per tradilionein clavium portaruindictaeTerrae,etomnibusaliismodisperquos74
transferlurettransfcrripoteri'era et perfeclaposses- so,scuquasi etc.: omnium praediclorum
cum
omni- Ims solcmnitatibusdebilis,etucccSsariisetopportuni*,etdeqnilmsomnibuspraedictiscorum SindicisetProcu- ratoribus,seueorumalterividebitur,etplacebit, iteniad faciendumetrccipicnduminpraediclis, etcirca prae- dicta,eteorumostagiaquaslibet,etquascumqueobbli- gnliones,etpromissiones(pineinpraesonti,etquolibet
praedietorum,etconncxio,etdependcntibusabeisdcm fuerintopportuna,etnecessaria,etadfaciendum,etso- lemnilerpraeslcndum debitumetsolcmnc juramentum (idolilalisetobbedientiaepioprncdictiComunietborni- nibtisjuxtaformam debitametconsuelam in inanibus praelibatorumDI).GuglielmiFrancisei,etCarolo, Pro-
curatorum,Commissariorumetsuprascriptis nominibus rc- cipienlium,etinomnibus,etper omnia, etproni ipsi DD. Commissariduxerintrequirendum, et iisdem vi- debituretplacebit,etgcueralitcradomniaaliaetsin- gulafaciendum, gerendum, ordinaudum,ettractandum quaeinpraediclisetcircapraedicta,elabcisdemcon- ncxisetdependcntibusfuerintopportuna, etproutipsi Sindicis,etProtcctoribus,etcuilibetipsorumplacebit et convenire videbitur:Ilcm adjuranduminammani omnium infrascriplorumConstituentiumdeadimplcndoetobser-
\ando omniaetsingolaquae superiusdietasunl, nec nondantcsetconcedenlcsetc.etc.suprascriptissindi- cisetProcuratoribusinpacdictis,etcirca praedicta,et
quaelibetexconnexis,etdependeniibusabeisdcmple- num,liberum,etgeneralemandatimicumpiena,libera, ed generaliadministrationeetspecialiubiexigilurspe-
DigitizedbyGooglje
cialefacicndum,gercndum, formandum, paciscendum.
etadimplendum omniaetsingulajurn suprascriptae,et connexaacdepcndentiaal>eisdem, et(|ucmadmodum.
etquipraefalusPotcslas,Rectoretl'flìcialis,actotuni l'arlamoulumhoniiiiumdiciac
Tenne
dieli Parlamenti prefatiCommuni
Tacere,gerere,etfirmari,pacisci, et adimpleripossinlsipraesentcsessent,promillcnles in-frascriptiConslilucntesnominilms antedictismihiNotaro infrascriptotamquampublicacpersonaepubblicoOffici.»
stipulantietrecipientinomine,etviceomnium quorum interest, seuinteressepotesl, seu poleril in fulurum perpetuo, firma,rata, etgratahabere,tenere, allen-
dcrc,adimplere,etconservareomnia et singula quae per dictorumipsorumSindicos,etProcuralorcs,seual- teraeorum, gesta, acla, et firmatafuerint, et nullo temporecontrafacerc,etvenire aliquarationecausavcl ingenio de jure vel de facto sub hvpolcca honorum omnium,etohhligationcCommunis et Lnivcrsilalis et hominumpraedielorum.
Nominavero,quaeintervenerunl dicto Parlamento suntliaecvidolirelD. lacobusde Mercaloribus,M.Ga- spar de Montegulo,CorradinusdeGriffis,Silvesterde Be- nedictis,M. Igolinus magister Gramaticae, Ser lacobusde Griffis,Barnabnsquondamiacobi,BlasiusquondanFran- eisci,M.Aloysins,Thomas quondamSerIacobi, Nieo- lausquondamScrIacobi,NicoiausquondamSer Gugliel- mi, loanneltinus quondam Valenlis, Ioanncsquondam M.Pctri de Mercaloribus, Simon quondam Francisci, lacobus quondam Pasqunlis, Ioanncs quondem Perini, loauuesquondamGuilaudi,AutoniusquondamSimonet-
76
ti,Franciseusquondam loannis, Bernardinus Bernardi GoverinusquondamLandi,Ser Stephanusquondam Fe- derici,Ferrarius,Simoninus,loannis,DominicusCrepo- li,Andreasquondam Basliani, Franccscbinusquondam Hcrtucclli,Antoniusquondamloannis Antoniusquondam Parcnlucelli, BertolinusquondamPinelli,Ioannesquon-
dam
Bertoli,PeronusquondamDonati,Ioannesquondam Parcntucelli,BlancusquondamMutii,Angelinusquondam AloysiiCallegarius, ProsperquondamMartini, Ioannes Angeli,BarncsiusquondamValentis,lacobusPauli,Ven- talinusquondamBertolini,IoannesquondamCeri,Puc- cius(|UondamIoanuis, Franciscumquondam Bertolini, Michael quondamPetri, Augustinusquondam Oliverii, IoannesquondamGioii,AntoniusquondamJontne, Do- minicusquondamMichaclis, PasqualinusquondamAnts- nii,ianellinusquondamAntonii, MarcusquondamIoan- uis, Andrcaciusquondam Bornardi, Blaxiusquondam Opecinelli,GeorgitisquondamPecini,Ioannes quondam Stephani,DominicusquondamLandini,Bindusquondam Ioanuis, NicolausquondamAntonii, Nicolausquoncam Adurnis Ferrarius, Paulusquondam Domininici, Domi- uieusqaondamNicolai,PorrusquondamFrancisci,Ilio- masquondamPaulini,lacobusquondamLandini,Anto- niusquondamOnopbrii, Dominicus quondam Antoni,Ioannesquondam loannis,BertaeiusquondamCcci,Do- minicusquondamIoanolli,Mattbeusquondam Palmerii.
PetrusBerloldini,Antoniusquondamloannis dePapia, lancllouusquondam(anelli, Magistcr Petrus quondam Franciscide Gragnuoln, PetrusquondamPaladini,Fran- ciscusquondamTbomasini, LuciusquondamUcinondi,
*
DigitizedbyGoogle
DominicusquondamVoni,BlaxiusloannisProvini, Va- uucciusquondam loannis, Dominicus quondam Pelli,
loannesBerlini,PincBusBarlliolini,Franciscusquondam Tiesli,AnloniusquondamMartini,Thomas quondamIo- annis, Dominicusquondamloannis, loannes quondam M.BenedirliPhisici, Pasqualiquondam Berloli, Fer- nosiusquondamHomenbucii,Franciscusquondam Besii Marcii,Parmenius quondamCoradi, Bertellus quondam Bcnedictini,BollandusquondamPecini,Franciscus quon- damAndreoli, Petrusquondamloannis,Matheusquondam Gentiimi, Dominicus quondam Pasqualini, Dominicus quondamBlaxii,Petrizzolusquondam Andreoli,loannes quondamloannis,Paganusquondam Benedirti, Peirus quondamCeconi,MilonusquondamZanoli,Bcrnardinus Bernardi, BollandusquondamTadei, Simon quondam Guglielmi,AnloniusquondamloannisFerrarius, Coele- siusquondamFrancisci, AnloniusquondamPalmcrius, loannesAnlonius quondam Peroni, Andreas quondam Laudisii,BcrnardusquondamPasclialis,Petrusquondam lacobi, Angelinusquondam Anseimi,sartor; Bertonus quondamFrancisci,Dominicus quondam Berti, Pelle- grinusquondamBartolini,PetrusquondamPaulini,An- toniusquondamPetri,BartliolomaeusquondamBollamli, Barlholomacusquondamlacobi,Antoniusquondam Domi- nici, Henricusquondam Berti,HectoretAntonius Ber- nardideGriffis, Angelinus quondam Martini, sartor;
loanneslacobus,sartor; Antonius quondam .Masinelii, loannesquondamGuglielmi,lanellusquondamVectiani, Petrusquondamloannis, Aulonius quondam Prosperi, loannesValculii, FranciscusquondamBolandi,Martinus
78
quondamlanosini, PetrusRei, BerlranusquondamGè- lardi,BarranusquondamLaurranclii,Franciscusquon- damVeloci, Christopliorus Laurenlii, Ioannes Perini, loannesquondamFranciscibarbilonsor, IoannesFran- asti, Gaspar quondam lacobi, Magninus; Conradus quondamZoppi, ioannesAntoni usquondam Simonclli, NicolatisquondamSimonclli,RagosiusquondamNicolai, etPetrusquondamAndrene,
—
inN. 155.AduniSarzanaein EcclesiaSanciiAndreneApostoli etpraesenlibusVener.VirisD.BlaxiodeMercaloribus etD.Francisco ambobusde SarzauaCanonicisLuncn- sibus, Pftro lidioquondam Christophoro de Sarzana, Landinoipiondani IsidorideInsula, Antonio quondam lacobideLucoli, Malheo quondamThomae de Auria, civclannuae; etAntonioquondamManedi, dePoden- zaua, lestibusadliaecvocatisspecialità1etrogalis.
Copia. Ego Andreas fìliusquondam Ianolini olim M. Ang.Phisici,deSarzanapublicusImperiali Auctorila- leNolariusetIndexOrdiuariusiisomnibusinterfui,et rogatusscripsi.
DielusD.lacobusPolestasetelicti Sindici Procu- ratores,dictisnominibus,etsuis propriis,nec non prae- nominaliboininesSarzanaeinpraediclo Inslrumcnto abscn- tibus,etIoanncValentiac, LaurentioIoannis, llecton*
deGriffìs,AntonioetMathaeoParmeri, quitarnen ..
abicrunt,etsuis propriisnominibus,etno- mine,etviceomnium,etsingulorum absenlium,etno- mine,etviceomnium, etsingulorum aliorum propin- quorum,etaflìniumsuolimi, etsuccessorum perpetuo usi|ucad inlinitum praescntcs,etconscntientes, auclo-
Digitizedby
Googl
79 rizanles,etaprohantes iterum, etdenuopraedicta, et infrascripta,etcontentaineisanimadvertentcs periculn,
multosrpiepersonaruinlatorcs,mullasqucguerraetin- numcrabilcs pecuniassolutas, in quihus etpròqnibus passietvexatifuerunt multetempore transato,etadirne vexatur, etpaliunturpropler diminalionem status M.
I).GabrielisMariaedeVicecomilibus,aquopròsetu- endisapracdictis,etabipsisevadendisnullumpottte- runtliabereauxilium,etproteclionem, tutelam, etfa- vorem, exquovexati, etfatigatiutsupra miserrime vivunt,quodaliquieorunivicini specialiler Fiorentini, scuComunitasFlorcntiaelolisviribusdienoeluque cur- runl,etstudenthabereTcrramSarzanae iurisdictionem, etdominiumejusdem, ad quorum rnnnustandem non possimi evaderepriaspassurosmultos angustias, siad easdem manus,pervenerint,quo!minimevalent,imrno sustincrcntpriusmori:quapropter volente*,etcuranles sese,etsuisnomiuibus,eteliamdiclamTcrramSar- zanae, totumque terrilorium, et dislrictum, et juri- sdictionem, ejus animadver-aque fortilieta, adbercre potenti Comuni
, qui ipsos homines, ipsam terram, territorium, et dislrictumtueantur, gubcrnent, prote-
gant, etdefendantapracdictis,etquolibet praediclorum,
etpotissimum intcndentes sese adberereserenissimo liegiFrancorumD. Iannuae,cuiipsihomines,etdieta Terraestobbligalaratione feudieidemfacliper euni-
dem
M. D.GabrieleinM.fnec non,etdiclo Communi Iannuae, quipotentessunlassumere tutelam,proteetio- nem,gubernationem,etdefensionem prò ipsisfacien- ilam umui modo, jure,via,etforma, quihus melius80
possimi, elpolueruntunanimitcr, etconcordile!’viva voce,etnominediscrepantesM. etstrenuo militi L).
Gnliclmo de Mediolano CapilaneoGeneraliin Orientali Itipariatenore,etex forma pultlicarumharumscriptu- rarum,etdalislanuac
manu
lulianiPanizzariMolaridie18lulii:nec non,etNob.elEgregiisVirisDD. Fran-
ciscoIustiniano, etCarolo LomcllinoCivibtisIanuaeSin
-
dicis,Procuraloribus,elComissariisIllustrissimi,etE\-
celsiD. U.JoannisLcmeingreD. lionciquarlMarescialis Franciac Locum tcncntisKegii prò serenissimo Hegc FrancorumD.Ianuae, et MagnificiConsoliD.D.An- tianarum,etoffìciiProvisionisInclitiCommuuisJanuae ad hacc,elaliaconstitulis,utconslataliispublicislit- tcrispatentibusveri etconsuetisigillipracdiclorummuni-
tisscriptis,eldalisIanuaemanululianiPanizzari Mo- tarioetCane,praescntihocannodie£0lulii,quartini liltcrarumtenor sequiturutinfra.
NosIoannesLcmeingrediclusBoncinqunrl Mareseia- lusFranciae,LocustenensRegiusetIanuens.Guberna- torprò SerenissimoRegeFrancorumDomino lannuae, Consil.AnlianorumetOffìciumProvisionis Ianuae volen- tcsproviderequodlocusSarzanae,
cum
castrissuiset perlincntiis,quasM.GabrielMariade Vice Comitibusa SerenissimoDomino'nostro tcnct in feudum, adalias manus quando quidemtransferralur, sedpotiusinRe- geniD.N. elCommune
Ianuae pcrvenial, omnimodo, jure, via,etforma, quibusmeliusfieripoleslauclori-tatepraesenliumM.mililemD.Guglielmo de Mediola- no Francigucrra,elNobilesViros FranciscumIuslinia- nam,etCarolum LomcllinumCivcslanuacinSindicos,
DigitizedbyGoogle
81
ProcuratoresCommunisnostri, etCommunislauuace- Jigimus, et depulamusadacquirendum diclunilocum Sarzanae,cumcastris,territoris,etpcrtinentiis eius, et aliaquodlibetcastra, quac in Lunisiana nominedicti GubrielisMariaetenentur,vel parlemipsoruni,etpos- sessionemipsoruniquovistitilloacquirendumaquibus- eumqueillunitenentibus,etaquavisaliapersona,
cum
illispaclis,modis, conditionibus,etconvcnlionibus, qui- bus,etprouteisdemD.D.Guglielmo, Francisco, et CaroloSindicis,etCommissariis videbilur,et placuerit:
acinpraediclis,etcircapaedicla,etdependentibusfa- ciendum,providendum,etdisponendumsiculicognove- riutexpediri,etdeeis, etquolibclipsorum Instrumcutaet scriplurasconficifaciendum
cum
promissionibus, ren- nunciationibus,cautelis,etclausolis, acsolcmnilalibus opportunis,danlesetconcedcnleseisdem Commissariis nostris,etSindicisdeputalisplenumpolestatcmetbai- liam, acpromittenlcsraluin liabercetobscrvarcquidquidinipsosCommissarios nostros,etSindicosinprae- dietisaclumexlitcrilseugestumsubbypoteca, et ob- bligalionebonorumdictiCommissariis praesenlium, et l'ulurorum quae scilicelordinatalanuae obbligacinon prohibentur.
Inquorumomninmfidembasnostras lillcras fieri iussimus,sigilliNostriOfiiciiimpressionemunitas.
Dalielauuac 1407die2lulii, praescntibus, etsli- pulanlibusnomineetvicepraelibaliserenissimiDD.Hc- gisFranciae, ipsiusque sacraeMaicslatisIII.etM.D.
eiusLocumtenenlis,etGubernatorislanuae, et etiam nomine,etlicediclaeInclilaeCommunilatis lanuae de-