• Non ci sono risultati.

giustamente respinta dalla critica come inattendibile Grazie al prezioso aiuto di Matteo Mazzalupi ho rinvenuto alcuni documenti, che possono far luce sulle vicissitudini personal

del committente agostiniano. È interessante rilevare che il 12 ottobre 1421 “magistrum

Nicolaum de Teramo” è citato come “vicarium nostrum in tota provincia Marchie

Tarvisine” e “…regentem in conventu nostro Venetiarum”; il 20 agosto 1422, il 10 gennaio

1423 e il 22 luglio successivo Niccolò da Teramo fu menzionato in qualità di vicario del

convento agostiniano di Santo Stefano di Venezia, mentre il 20 agosto 1424

“Confirmavimus venerabilem magistrum Nicolaum de Teramo in provincialem provincie

Marchie Tarvisine iiuxta concordem et canonicam electionem factam in ipsum in capitulo

ipsius provincie nuper in conventu tarvisino celebrato”.

43

Queste testimonianze sono

42 G. Aurini, Il ritratto di Nicola da Guardiagrele, in ‘Corriere Abruzzese’, Teramo, 8 aprile 1896.

43 Archivio della Curia Generalizia Agostiniana, Registro del generale Agostino da Roma, Dd.4, anni

1419-1427, c. 2r, 1° settembre 1419: “Item concessit magistro Nicholao de Termo in primis ut possit esse executor testamentorum. Item quod possit audire confessiones secularium in omni loco ordinis. Item ut duos fratres extra provinciam mictere possit. et cum uno fratre intrare civitatem et extra provinciam et equitare. Item vendere de suis bonis. Item in confessione absolvi. Item compater fieri. Item habere unum servitorem et unum familiarem secularem et communem vitam conventus tenere, ad loca medicalia et ad balnea ire possit, et bona ab ordine sibi concessa pre seculares ordinare pro libraria conventus Venetiarum et Terremi. Item tempore infirmitatis ad domum secularem commorari”; c. 2r, stesso giorno: “Item fecit magistrum Nicolaum de Termo reformatorem provincie

122

Apulee vel dispositorem”; c. 4v, stesso giorno: “Item concessit magistro Nicolao de Terramo in quodam littera directa priori Sancti Danielis de Venetiis dare consensum [et]c.”; II numerazione, c. 7r, 28 dicembre 1419: “Die eadem. Cum venerabilis magister Nicolaus de Teremo, provincialis provincie tarvissine, ratione collecte anni transati precepte et mandate perturbet conventum et fratres ferrarienses, qui illam integre dicunt solvisse, mandavimus dicto provinciali ut usque ad capitulum celebraturum Ferrarie provinciale hanc causam dimittat discutiendam et determinando in diffinitorio, et si inde quid contra predictos occaxione predicta faciet, id sit irritum et inane”; II numer., c. 26r, 15 maggio 1420: è eletto il successore a capo della provincia trevigiana; II numer., c. 58r, 5 maggio 1421: in un mandato riguardante il convento di Mantova si ricorda una provvigione per un frate stabilita in passato “per venerabilem magistrum Nicolaum de Teramo tunc provincialem” (della provincia trevigiana, cui apparteneva il convento di Mantova); II numer., c. 62v, 12 ottobre 1421: “Die XII. Fecimus venerabilem magistrum Nicolaum de teramo vicarium nostrum in tota provincia Marchie Tarvisine atque in et super conventu Venetiarum, quem pro nunc inclusum esse volumus in provincia et includimus, dantes ei auctoritatem regendi […]. Et hoc usque ad proxime futurum capitulum provinciale ipsius provincie inclusive, ita ut in ipso quoque capitulo sit noster vicarius […]. Eodem die. Fecimus eundem magistrum Nicolaum de Teramo regentem in conventu nostro Venetiarum pro anno presenti, scilicet MCCCCXXI°, cum provisionibus et ceteris consuetis”; c. 63r, 17 ottobre 1421: “Die XVII. Mandavimus magistro Nicolao de Teramo, vicario nostro in provincia Marchie Tarvisine, ut collocet fratrem Augustinum de Pisis, qui est in conventu de Clugia, in alio conventu qui sit distantior a civitate Venetiarum, eo quod sine scandalo non possit ibi morari facere”; c. 63r, 22 ottobre 1421: il generale conferma la sentenza emessa “per venerabiles magistros Gabrielem de Spoleto et Nicolaum de Teramo” sulla lite tra la provincia e il convento trevigiano da una parte e m.° Ludovico da Cascia dall’altra; c. 64r, 29 ottobre 1421: ordina al convento di Treviso di osservare la suddetta sentenza; c. 69r, 26 gennaio 1422: ordina al convento di Ferrara di obbedire a ciò che il “venerabili magistro Nicolao de Teramo vicario nostro super hanc provinciam Marchie Tarvisine” ordinerà in materia di collette e d’altro; c. 71v, 9 febbraio 1422: ordina al “venerabili magistro Nicolao de Teramo” di assegnare dei governatori laici ai conventi di Mantova, Ferrara, Verona, Vicenza, Padova e Treviso, della provincia trevigiana; c. 73v, 24 marzo 1422: scrive a “magistro Nicolao de Teramo vicario nostro super provinciam Marchie Tarvisine” di annullare eventuali cambiamenti da lui fatti riguardo a frate Giovanni Paolo da Padova priore del convento di Trento, sul quale il generale aveva ricevuto false informazioni; c. 76r, 16 aprile 1422: incarica il suo vicario m.° Niccolò da Teramo di discutere con altri maestri dell’ordine sull’opportunità di spostare il prossimo capitolo provinciale da Trento ad altra sede; c. 79r, 1° giugno 1422: viene nominato un nuovo reggente del convento di Venezia per il 1423; c. 79r, 3 giugno 1422: invia la lettera del vicariato per la provincia della Marca Trevigiana, nella quale in primo luogo è nominato vicario m.° Niccolò da Teramo. La lettera serve per il capitolo provinciale che si terrà nel presente anno 1422; c. 86v, 20 agosto 1422: nomina m.° Niccolò da Teramo vicario del convento di Venezia; cc. 88v-89v, 11 settembre 1422: lettera a m.° Gabriele da Spoleto. Vi sono riportate alcune deliberazioni prese nel recente capitolo provinciale tenuto a Padova; 31 agosto 1422: vi compare in testa frate Niccolò da Teramo, professore di teologia, vicario del generale nel suddetto capitolo; c.90v, 15 settembre 1422: richiede a m.° Niccolò da Teramo di presentarsi entro 15 giorni, di persona o tramite procuratore, per rispondere alle accuse mossegli dai maestri Girolamo da Venezia e Alessandro da Chioggia, che gli contestano l’elezione nel capitolo di Padova e altre cose; c. 98r, 11 novembre 1422: nomina m.° Niccolò da Teramo priore del convento di Venezia, mantenendo tuttavia il vicariato già assegnatogli; c. 101v, 10 gennaio 1423: lettera a m.° Rodolfo da Castello, vicario della provincia trevigiana, e a frate Tomadello da Venezia, lettore, su una vicenda che coinvolge m.° Girolamo da Venezia e m.° Niccolò da Teramo vicario del convento di Santo Stefano di Venezia; c. 109v, 16 aprile 1423: “Die XVI. Revocavimus vicariatum datum per nos ante magistro Nicolao de Teramo super conventum nostrum Venetiarum, ne in capitulo provinciali in ipso conventu de proximo celebrando duo vicarii sint. Volums quoque ut, terminato capitulo, provincialis in ipso eligendus habeat providere ipsi conventui de capite et menbris et singula curare prout in ceteris, non obstantibus quibuscumque litteris aut libertatibus cuicumque antea per nos datis in oppositum”; c. 110r, 19 aprile 1423: “Die XVIIII. Misimus litteram vicariatus ad provinciam Marchie Tarvisine pro capitulo in conventu Venetiarum eiusdem provincie celebrando in festo Ascensionis proxime futuro, in qua primus noster vicarius inscriptus est venerabilis magister Rodulfus de Castello, secundus frater Filippus de Venetiis bachallarius et tercius frater Fredericus de Tridento lector et prior conventus paduani. Declarantes capitulo, quod nolumus magistrum Nicolaum de Teramo neque magistrum Ieronimum de Venetiis, qui in capitulo proxime preterito de provincialatu magno dissidio provincie contenderunt, hac vice in provincialem eligi posse, cum et procur(atori)o vocum et multa alia tunc

123

utrique eorum obiecta fuerint, que non solum ipsum inhabilem, sed et graviter puniendum reddunt, si vera sint. Super quibus inquisitionem facere intendimus tempore aptiori”; c. 117v, 22 luglio 1423: “Eodem die. Fecimus venerabilem magistrum Nicolaum de Teramo vicarium nostrum super conventu nostro Venetiarum, ut ante erat prout patet in folio 86, non obstantibus litteris quibus eum officium ei abstulimus, ut patet supra in folio 109, cum cause que ibidem exprimuntur prorsus cessaverint. Dantes ei easdem auctoritates quas ante habuerat in folio 86. Item cum causas diversarum ellectionum in capitulo Padue celebrato factarum anno Domini MCCCCXXII nos ipsi discusserimus in hoc conventu Venetiarum et earum veritatem ques[i]verimus invenerimusque ea que magistro Nicolao obiciebantur non esse vera neque eum ob eam causam inhabilem debere censeri ad provincialatus officium, cum ea prorsus cessent que in littera vicariatus ad hanc provinciam missa expresseramus, ut patet supra in folio 110, et alia ibi non expressa, restituimus eum ad habilitatem ad ipsum officium provincialatus ut et ad alia quecumque ad que ante illas nostras litteras aptus erat”; “Eodem die. Misimus litteram vicariatus in provinciam Marchie Tarvisine pro capitulo provinciali in ea celebrando anno futuro, scilicet MCCCCXXIIII, in conventu nostro tarvisino in festo Beate Margarite, quod fit XIII iulii, in qua littera primo loco noster vicarius inscriptus est venerabilis magister Nicolaus de Teramo, secondo magister Filippus de Venetiis et tercio frater Antonius de Ferraria biblicus”; c. 119v, 6 agosto 1423: “Die VI. Absolvimus per nostras patentes litteras magistrum Bartolomeum de Venetiis a sentencia contra eum lata ob crimen vitii indicibilis per magistrum Nicolaum de Teramo, cum non habuerimus sufficientia testimonia contra ipsum, tum quoque compererimus ipsum carere his menbris que oportuna sunt ad agendam libidinem et impotentem esse, prout ex iudicio et firmissimo testimonio duorum peritissimorum medicorum habuimus in civitate ferrariensi, quibus menbra eius diligenter pertractari et explorari fecimus. Declarantes eum nulli pene in ipsa sentencia contente subiacere neque ob eam aut etiam carcerem in quo ipsum incluseramus in conventu nostro ferrariensi ad exigendam ab eo veritatem aliquam privationem voc(is) aut inhabilitatem incidisse etc.”; c. 120r, 8 agosto 1423: “Die VIII. Declaravimus per nostra litteras magistrum Ieronimum de Venetiis nullum habuisse ius in provincialatu tempore capituli anno ellapso MCCCCXXII in conventu paduano celebrati, quamvis pars vocum in eum et alia pars in magistrum Nicolaum de Teramo consenserint. Nam magister Nicolaus habuit viginti voces et ipse solum XIII, quocirca, si quid de alterius duorum ellectorum iure detractum fuit, neutrum confirmando sed preficiendo medium vicarium, id non de suo iure sed potius de magistri Nicolai, cuius ellectio potior fuerat, detractum est”; c. 130v, 11 dicembre 1423: “Die XI. Concessimus venerabili magistro Nicolao de Teramo ut, si citatus fuerit a domino patriarcha gradensi in causa magistri Ieronimi de Venetiis, vadat Mantuam aut quo necesse fuerit et ducat secum testes et qui necessarii fuerint sumptibus ordinis, cum hec sit causa ordinis, possit que non solum pro parte sua, si qua sit, sed et pro parte nostra et officii nostri respondere, producere, alligare et omnia facere que nos ipsi possemus, interponentes omnibus per eum fiendis nostrum consensum et nostram vicem”; c. 152r, 20 agosto 1424: “Die XX°. Confirmavimus venerabilem magistrum Nicolaum de Teramo in provincialem provincie Marchie Tarvisine iiuxta concordem et canonicam electionem factam in ipsum in capitulo ipsius provincie nuper in conventu tarvisino celebrato […]. Et addidimus ut conventui nostro Venetiarum, cuius ipse prior ante suam electionem erat, iam priore carenti, de alio priore providere possit idoneo iuxta probitatem suam, volentes tamen ut ipse remaneat vicarius noster tam super eo quam super conventu Sancte Marie de Nazareth, cum omni auctoritate quibus commissione nostra antea utebatur […]. Mandavimus insuper eidem in meritum obedientie salutaris ut domino Torrisino de Laparte operario utilissimo conventus nostri tarvisini, ut audivimus, addat unum aut plures socios, prout expedire viderit, detque illis deinde nostra auctoritate licentiam vendendi de bonis immobilibus minus tamen utilibus ipsius conventus pro aliis possessionibus, ex quibus vinum colligi possit, comparandis, quibus eundem conventum egere cognovimus, nec possit vendendarum possessionum precium in aliud commutari. […]”; c. 176r, 2 agosto 1425: “Die secundo. Precepimus magistro Nicolao de Teramo provinciali provincie Marchie Tarvisine ut faciat operarios cum libertatibus et auctoritatibus oportunis dominos Baptistam Iustiniano et ser Clementem Cocchum conventus nostri Clugie, aut alios si quos aptiores inveniat”; c. 194r, 3 maggio 1426: “Die tercio. Commisimus vicario nostro et diffinitoribus capituli provincie Marchie Tarvisine, Clugie ad festum Pentecosten celebrandi, causam que inter conventum vicentinum et cluginum litem facit de XXV ducatis, quos cum civis quidam vicentinus deberet fratri Mateo de Vincentia olim priori, magister Nicolaus de Teramo provincialis fecit dari conventui clugino ob furta que illic egerat, quos conventus vicentinus sibi deberi dicit, cum multo maiora ibidem antea commisisset”; c. 198v, 26 giugno 1426: “Die XXVI. Fecimus vicarium nostrum super omnem provinciam Marchie Tarvisine venerabilem magistrum Filippum de Venetiis, dantes ei auctoritatem […]. Volumus autem ut, si venerabilem magistrum Nicolaum de Teramo, qui in capitulo nuper Clugie celebrato, unanimiter in provincialem

124

particolarmente significative per comprendere quali furono i rapporti tra Niccolò da