• Non ci sono risultati.

Nascere in provincia: percorsi politici di alcuni personaggi mauri

CAPITOLO II CURSUS HONORUM E CAMBIAMENTI NELLE PROVINCE

II.4 Nascere in provincia: percorsi politici di alcuni personaggi mauri

Lo studio epigrafico delle carriere politiche dei notabili di origine maura ha concesso di individuare per le alcune città una serie di famiglie dominanti nelle cui mani si concentrava gran parte del potere economico e politico di quelle realtà cittadine.

Le informazioni maggiori sono pervenute in modo particolare per i secoli II e III, periodo di maggiore crescita di questa parte di Africa. Nonostante tutto è possibile notare che il numero di senatori originari della Mauretania rispetto ad altre provincie non è elevato, siamo a conoscenza di circa venti personaggi che rappresentano otto famiglie. Tutti sono originari di quattro città: Sitifis, Cesarea, Volubilis e Cartennae; solo cinque sono pervenuti al consolato eccezion fatta per il vir militaris Lusius Quietus. Quindici senatori sono sicuramente di questi centri e rappresentano famiglie senatoriali, altri cinque sono incerti. Di questi quindici clarissimi solo cinque sono diventati consoli. Un fatto comune è che tutte le famiglie di questi notabili tranne quella di Lusius Quietus discendono da famiglie di origine Italiana379.

Cavalieri e famiglie senatorie

CARTENNAE

C. Fucinius Optatus. CIL VIII, nn. 9663-9664; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 777. 1982. (118-122 d.C. ca.).

CIL VIII,n. 9663:

C. Fulcino M.f. Quir. Optato flam(ini) Aug(ustali) IIvir(o) q(uin)q(uennali) pontif(ici) IIvir(o) augur(i) aed(ili) qu[ae]stori qui inrup[ti]one Baquatium co[l]oniam tuitus est

[tes]timonio decreti ordinis et populi C[artennitani et incola primo ipsi nec ante ulli aere

conlato.

CIL VIII,n. 9664:

379

53

C. Fulcino C. f. Qvir Optato Equo Publico Aedilicio M. Fulcinius Maximus Frater.

C. FULCINUS OPTATUS: padre di C. FULCINUS FABIUS MAXIMUS OPTATUS e fratello di M. FULCINUS MAXIMUS, fu cavaliere che ebbe numerosi riconoscimenti cittadini.

C. Fulcinius Fabius Maximus Optatus. CIL VIII, n. 21451; PIR2 III n. 514; BARBIERI, n. 1272; ALFÖLDY, Fasti Hisp., 179; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des Mauretanies,

777. 1982. (Fine II inizi III secolo d.C.). CIL VIII, n. 21451:

C. Fulcino Fabio Maximo Optato c(larissimus) u(ir) quaestorius trib(unus) plebis praet(or) eg ro Baet(icae) patron incomp bes p g.

C. FULCINUS FABIUS MAXIMUS OPTATUS: nel III secolo d.C., cittadino probabilmente di Cartennae o Gunugu venne onorato da quest’ultima come patronus

incomparabilis. La sua era una famiglia molto importane e nota in Mauretania, suo nonno

è ricordato in CIL VIII,n. 9663.

CESAREA

L. Annius Fabianus. PIR2 I, n. 643; CIL III,n. 7972; CIL VIII, 9374; JARRETT,Epigr. Stud.,

9, 1972, 157, n. 16; PFLAUM,Ant. Afr. 2, 1968, 157, n. 4; ECK,Senatoren, 216; ALFÖLDY,

Konsulat, 141, 267, 312, 334; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 776.

1982. (I secolo d.C.).

L. Annius Fabianus. PIR2 I, n. 644; CIL VI,n. 1980; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 777. 1982. (201 d.C.).

54

L(ucio) Annio C(ai) f(ilio) Quir(ina) Fabiano ǀ aed(ili) ǀ II vir(o) ǀ flamin(i) ǀ adlecto in quinq.

decuriis ǀ praef(ecto) coh(ortis) IIII Gallor(um) in Raetia [ - - - ].

L. ANNIUS FABIANUS: notabile di Mauretania riesce ad imporsi nelle gerarchie militari diventando prefecto cohortis.

M. Aurelius Zeno Ianuarius. PIR2 I, n.1639; CIL VIII, n. 20991; THOMASSON,Statthalter,

284; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 776. 1982. (231 d.C. ca.).

CIL VIII, n. 20991:

Memoriae Aur(elius) Zenonis Ianuari c(larissimus) u(ir) Iul. Antonius a militiis ob merita.

M. AURELIUS ZENO IANUARIUS: fu vir clarissimus,e prefetto d’Egitto.

Sex Cornelius Clemens. PIR2 II,n. 1340; CIL VIII, n. 20994; STEIN,Dazien, 44, n.1; 109;

BARBIERI,n.714;ALFÖLDY,Konsulat, 196, 223, 317; LE GLAY,Senateurs de Numidie et

des Mauretanies, 777. 1982. (161-170 d.C.).

CIL VIII, n. 20994:

Sex. Cornelio Sex. f. pal. Clementi cos. et duci trium Daciarum audius valens leg. VII gem.

SEX. COENELIUS CLEMENS: nella sua carriera fu console e dux trium Daciarum nel 170 d.C.

Sex Cornelius Dexter. (a Saldae), CIL VIII,n. 8934; JARRETT,n. 48 PFLAUM,1960,323; LE

55

CIL VIII,n. 8934:

Sex. Cornelio Sex f. Arn. Dextro proc(uratori) Asiae iuridico Alexandreae proc(uratori) Nespoleos et Mausolei praef(ecto) classis Syr(iacae) donis militarib(us) donato a divo Hadriano ob bellum Iudaicum hasta pura et vexillo praef(ecto) alae I Aug(ustae) gem(inae) colonorum trib(uno) leg(ionis) VIII Aug(ustae) praef(ecto) coh(ortis) V Raerorum praef(ecto) fabrum III patrono coloniae P. Blaesius Felix (centurio) leg(ionis) II Traian(ae) fort(is) adfini piissimo ob merita.

SEX. CORNELIUS DEXTER: ebbe una carriera politica molto intensa maturata in modo particolare tra i ranghi dell’esercito.

Sex Cornelius Honoratus. (a Portus Magnus) CIL VIII, nn. 9757, 9760; JARRETT,n. 50; LE

GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 777. 1982.

CIL VIII, n. 9757:

(P. Septimio Getae Caesari) Severi Aug. Filio Antonin Aug. (fratri) ex test. Sex Corneli

Honorati proc eorum e(gregiae) m(emoriae) u(iro) M. Caecilius Caecilianus heres.

CIL VIII,n. 9760:

Sex. Cornelio Sex fil. Quir. Honorato Port(umagnensi) milit(iis) equestib(us) exonorato proc(uratori) sexagenario prov(inciae) Mesopotamiae e(gregiae) m(emoriae) v(iro) ex testament(o) eiusdem M. Caecil(ius) Caecilianus heres.

SEX. CORNLIUS HONORATUS: era un cavaliere e procuratore della provincia di Mesopotamia.

L.F. Gemellus Latronianus. PIR2 II,n. 141, AE, 1902, 15; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 777. 1982.

56

Ti. Claudius Helius Secundus. ALBERTINI,B.C.T.H., 1925, 176, n. 8 (= A.E., 1925, 44).

Ti(berio) Claudio L(ucii) f(ilio ) Helvio Secundo praef(ecto) fabr(um) Romae adlecto a divo Nerva in quinque decuriis praef(ecto) coh(ortis) equitatae II Bracar. augustanorum iterum pr[ae]f(ecto) coh(ortis) I Flaviae c(ivium) R(omanorum) equitatae trib(uno) leg(ionis) IIII Scythicae iterum trib(uno) leg(ionis) XII Fulminatae praef(ecto) eq(uitum) alae Phrygum iterum praef(ecto) alae II Gallorum scribae decuriarum quaestoriae et aedilium curulium Caesariensi quem absentem cives sui omnibus magistratu(u)m honoribus publico decreto exornaverunt Caesarienses d(ecurionum)d(ecreto).

TI. CLAVDIVS HELVIVS SECVNDVS: questo personaggio fu originario di Cesarea di Muretania ebbe una importante carriera equestre.

SALDAE?

Annius Postumus. CIL XIV,nn. 5351, 5352(anonime ma probabilmente riferite ad Annius

Postumus); CILVIII,n.20684; PFLAUM 1960,316-318.(150d.C. ca.).

CILVIII,n.20684:

[.] Annio Postum[o] [p]roc(uratori) Aug(usti) a bybliothecis proc(uratori) vicesima[e] [promag]istro proc(uratori) Aug(usti)ǁ[ad ann]ona(m) Ostis proc(uratori) [Au]g(usti)

Pannoniae i[n]ferioris [.] Horatius Marcia[nu]s amico indul[gen]tis[sim]o ob be[ne]ǁ[fi]cia

[qu]ae in se cont[ul]it p(osuit) dedicavitque.

ANNIUS POSTUMUS: nella sua vita ebbe una importante carriera politica che lo vide come procuratore dell’imperatore.

SITIFIS

Coelius Martialis. PIR2 II, n. 1245; CIL VIII,n.20449; LAMBRECHTS,n. 928; BARBIERI,n. 1537; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 775-776. 1982. (244 d.C. ca.).

57

CILVIII,n.20449:

[ - - -] Liae Honoratae C. f. matris Coeliorum Martialis et Senecionis cc uu et Cn. Coeli

Senece eq. r. fratris eorum.

COELIUS MARTIALIS: figlio di T. Coelius Martialis.

Coelius Senecio. PIR2 II, n. 1248; LAMBRECHTS, n. 930; BARBIERI, n. 1538; LE GLAY,

Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 776. 1982. (240 d.C. ca.).

COELIUS SENECIO: padre del precedente fu vir clarissimus.

Iulius Gaetulicus. PIR2 IV, n. 332; AE 1956, 205; CIL VIII, n. 8421; BARBIERI, n. 1068,

1869, 2043; STEIN, Moesien, 94; FITZ, Moesia Infer., 23, 43, 51; ALFÖLDY, Fasti

Hisp.,103; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 776. 1982. (222-224 d.C.).

Iulius Gaetulicus. PIR2 IV,n. 333; CIL VIII,n. 8421;LE GLAY,Senateurs de Numidie et des

Mauretanies, 776. 1982.

Iulius Proculus. PIR2 IV n. 502; CIL VIII,n. 8421; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des

Mauretanies, 776. 1982. (236 d.C. ca.).

CILVIII,n. 8421:

(in his) praediis [ - - - ] s iuridici Hispaniae Citerioris et [coni]ugis C. f. item Iuliorum

Gaetulici et [Iul]iae Procualae clariss. p. filiorum [ - - - ] or eorum dedicavit.

GLI IULII: sono una delle maggiori famiglie note della Mauretania, Iulius Gaetulicus e i suoi figli furono legati al servizio dell’imperatore in Mesia inferiore e nella Spagna citeriore. Iulius Gaetulicus fu anche console suffetto sotto il regno di Elagabalo.

58

VOLUBILIS

Ocratius Titianus. RE XVIII, 1937, col. 1777; CIL VI,n.32334;BARBIERI,n. 810; FREZOULS,

Mél. Piganiol., 244; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 778. 1982.

T. Ocratius Valerianus. AE 1966, 603; BARBIERI,n. 811; FREZOULS,Mél. Piganiol., 234;

ALFÖLDY,Fasti Hisp.,188; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 778. 1982.

Q. Ocratius Titianus. CIL VIII, n. 21832; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 778. 1982. (Fine II e inizi III d.C.)

CIL VIII,n. 21832:

Caeciliae Romanae T. Ocratius [Victo]rian[us] [u] c. et Q. Ocratitianus Ve. [f]ratre[s] posuerunt.

GLI OCRATII: fu una importantissima famiglia di Volubilis di rango equestre che raggiunse importanti successi politici. Ocratius Titianus fu senatore mentre T. Ocratius

Valerinus divenne pro praetore

Marcus Valerius Bostaris. IAM, 2, 448; LENOIR 1988,89-102.

M(arco) Val(erio) ǀ Bostaris ǀ f(ilio) ǀ Gal(eria tribu) ǀ Seuero ǀ aed(ili) ǀ sufeti ǀ IIuir( o ) ǀ flamini primo ǀ in municipio suo ǀ praef(ecto) auxilior(um) aduersus Aedemoǀnem oppressum bello ǀHuic ordo municipii Volub(ilitani) ob meǀrita erga rem pub(licam) et legatioǀnem bene gestam qua ab diuo ǀ Claudio ciuitatem Roǀmanam et conubium cum pereǀgrinis mulieribus, immunitatem ǀ annor(um) X ǀ incolas ǀ bona ciuium belilo interfectorum quorum hereǀdes non extabant suis impetraǀuit. ǀ Fabia Bira ǀ Izeltae f(ilia) ǀ uxor ǀ indulgeǀntissimo uiro ǀ honore sua ǀ impensam ǀ remisit ǀ et d(e) s(ua) p(ecunia) d(edit) ǀ d(e)dic(auit).

MARCUS VALERIUS BOSTARIS: fu tra i primi Mauri a ricevere onorificenze da Roma per essersi distinto nella guerra contro Edemone che nel 40 d.C. rivendicava la libertà del regno di Mauretania che dopo l’assassinio di Tolomeo era passata a tra i possedimenti di Roma.

59

PROVENIENZA INCERTA

M. Aemilius Aemilianus. PIR2I,n.330;LAMBRECHTS,n. 837; BARBIERI,n. 1417; LE GLAY,

Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 778. 1982. (253 d.C. ca.). Questo personaggio

fu governatore della Mesia inferiore o delle due Mesie.

C. Censorius Niger. CIL XVI, n. 176; CIL III, nn. 5174, 5181; PFLAUM 1960, 226-229, n. 97bis.(130-140d.C. ca.). Questo personaggio fu procuratore dell’imperatore.

CIL XVI, n. 176, ll. 4-5:[et s]unt [in Mauretania Tingitana sub C(aio) Censorio] Nigro [---

]; extrinsecus [a(nte) d(iem)] XV (aut IV) k(alendas) Aug(ustas) [---].

CIL III, n. 5174: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) L(ucius) Messius Frontius b(ene) f(iciarius)

C(ai) Censori Nigri pro(curatoris) Aug(usti) [v(otum) s(olvit) l(ibens) a(nimo)].

CIL III, n. 5181: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) M(arcus) Ulpius Crescens b(ene) f(iciarius)

C(ai) Censori Nigri pro(curatoris) Aug(usti) v(otum) s(olvit) l(ibens) a(nimo).

Iulius Saturninus. PIR2IV,n. 546;BARBIERI,n. 1613; LE GLAY,Senateurs de Numidie et des

Mauretanies, 778. 1982. (270 d.C. ca.). probabilmente fu governatore della Syria al tempo

di Probo.

Lusius Quietus. RE XIII (1927), col. 1874; CARCOPINO, Istros I; JORDANESCU,Istros III,

1941; DEN BOER, Mnemos IV, 1, 1948; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des

Mauretanies, 779. 1982. ( morto nel 118 d.C.). Questo personaggio ebbe una importante

carriera equestre sotto il regno dei Flavi e riuscì a divenire anche console suffetto.

L. Tadius Simplex. ALFÖLDY, Fasti Hisp.,111; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 779. 1982. (III sec. d.C.). Questo personaggio era un cavaliere che divenne

legato dell’imperatore in Spagna citeriore. CIL II,4166:

60

D(is) M(anibus) ǀ L. Tadio ǀ Simpliǀci leg(atus) Aug(usti) ǀ pr(ouinciae) H(ispaniae) c(iterioris) c(larissimus) u(ir) ǀ Tadia Hoǀnorata f(ilia).

Victorinus. PIR III, n. 432; BARBIERI, n. 1760; LE GLAY, Senateurs de Numidie et des Mauretanies, 779. 1982. (282 d.C.). Probo lo identifica con Pomponius Victorianus che fu prefectus Urbi nel 282; tuttavia questa ipotesi sembra inesatta.

CAVALIERI E MAGISTRATI MINORI

CIL VIII 9062 e 9063, ll. 9-12:

Curantibus C. Aufidio Victorino et [ - - - ] Iuventio Karo aedilibus ǀ q[uoru]m etiam summae honorariae [in] ea [op]era depensae sunt.

CIL VIII 9064:

[ - - - ] C. Annius C. f. Q.(uirina) Cittinus IIuir aediliciae potestatis ǀ item ob honorem

IIuiratus ǀ quod promtissima popui voluntate in se conlato ǀ super legitimam summam exedra(m) cum statua et base s(ua) p(ecunia) f(ecit) d(edicauitque).

CIL VIII 9015:

Caelestibus Augustis s[anctissimis] templum donis et numine honoratum ǀ vo[to suscepto ob] conservationem domus suae ǀ T. Aelius Lon[ginus? co(loniae) patr]onus ǀ omnibus honoribus functus sua pecunia [factum et exo]rnatum libens altaribus dedicavit cm Aelia Lo[ngi fil.? Satur]nina coniuge fel(iciter) (anno) pr(ouinciae) CLXXI.

CIL VIII 9026:

Virtuti Deae Sanctae Aug. P. Caelius Victor sacerdos cum Aurelia Germanilla coniuge trib[u]nal operae quadratario in suo sol[o] fecerunt e. d. d. pr[ov]. CCII.

CIL VIII 9249 ll. 1-2:

Licinio Q. f[il. Q.]uir. Donato dec(urioni) patriae Rusguniens[i]um ǀ ad causas fiscales …

61

Deo Sancto Herculi. C. Fabianus Donatus et L. Syrtius Narcissus et M. Iulius Castus et T. Pompeus Saturninus IIuir et C. Egnatius Maximus et C. Stertinius Donatus fl(amines) p(erptui) ar(am) s(umptibus) s(uis) p(osuerunt) et dedicaver(unt).

CIL VIII 8439:

Marti Victor Aug. Sac. M. Ulpius M. f. Pap. Andronicus Q. aed. IIuir flam. IIuir q. q. pecunia sua posu[it].

CIL VIII 8456:

Uirtuti Aug M. Ulpius M. Fil. Papauitus Q aedil IIuir ob honore suo posuit d. d.

AE 971, 1980. 271:

[…ǀ.] naius Diorati (filius) ǀ miles coh(ortis) Musul(amiorum) uixit ann(is) XXXVII h(ic)

s(itus) est ǀ Claudia Pelagia coniugi ǀ bene de se merito f[ec(it)].

AE 973, 1980, 272:

D(is) [ M(anibus) ? ] ǀ Viteli[us . . . ] ǀ us dupl(arius) a[lae . . .].

AE 976, 1980. 273, l.3:

D(is) M(anibus) ǀ L(ucio) Aemilio ǀ Homolano ǀ uet(erano) ǀ uixit annis [ . . .].

AE 978, 1980. 273:

[ . . .] aeus ǀ [ . . . ]inis f(ilius) ǀ [ . . . ]ensis princeps ǀ [-annor]um L monumentǀ[um feci]t

impensa sua ǀ [sibi et P]ollae Eumenis f(iliae).

AE 972, 1981-82. 273:

Clodiae ǀ Masculinae ǀ b(ene) m(erenti) f(eminae) coniuǀgi ǀ innọ[c]entisǀsimae C(aius) Iul(ius) Larciosus pontifex.

AE 974, 1981-82. 274:

Pinariae P(ublii) fil(iae) ǀ Extricatae ǀ Sex(tus) Val(erius) Fuscinus ǀ augur Theuestini ǀ fil(ius) matri piissiǀmae item ǀP(ublio) Valerio Fusǀcino filio.

62

L(ucio) Marcio ǀ L(ucii) fil(io) Quir(ina tribu) ǀ Feroci ǀ flamini Auggg(ustorum) ǀ marito ǀ Iuliana eius

AE 949, 1983-84. 279:

Dis M[anibus] Caecil[ius - - - ca o ra] ǀ rissimo [ - - - ] ǀ stante [ - - -].

AE 891, 1985. 257:

[ - - - ] ǀ Monnaǀta uix(it) annis ǀ XXII me(nsibus) ǀ VIIII d(iebus) VǀII Satriǀus Optatu(s)

uet(eranus) fil(iae) p(osuit) ǀ an(no) p(rouinciae) CCVII.

AE 901, 1985. 260:

Qui faciun[t] et qui con[fer]u[nt]? ǀ D(i)s M(anibus) sacorum* (sic) ǀ Aureli(us) Illilasen Ruǀsucu[ritan]us ex prefec[t]o ǀ curat(or) uixit annos LIIII ǀ qui manea [ - - - ǀ - - ] NIR [ - -

- ].

*Probabile errore del lapicida. AE 902, 1985. 260:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ M(arcus) Aurellius Imten ex prǀe[f(ecto) g]entis Milidiorum u(ixit) a(nnis) XLV ǀ [ - - - ]us huc musuleu(m) d[ - - - ] ǀ ann(no) pr(ouinciae) CCII.

AE 964, 1985. 272:

D(is) [M(anibus)] ǀ Gemi[nius ? - - - ] mil[es ? - - - ].

AE 1097, 1987. 332:

[Sex(tus) Iulius Sex(ti) ǀ Iul(ii) E]p[ict(eti) lib(ertus)] ǀ Primus ǀ [o]b honor[em] ǀ (se)vir(atus) d(e) [s(uo) p(osuit) d(e)d(icavit)].

AE 1104, 1987. 333:

Genio ǀ municip(ii) ǀ sancto Iulius Agrǀi < i . anus u(ir) e(gregius) ǀ proc(urator) Aug(usti) n(ostri) ǀ prolegato.

AE 1130, 1988. 314:

63

AE 1909, 1992. 535:

[ D(is) M(anibus) s(acrum) ? ]Alezeiuei Rogati ǀ [ - - - prae]f(ecti) g(entis) Nabuxor(um)

u(ixit) a(nnis) XXXVIII ǀ [ - - - a(nno) p(rouinciae) ] CLVII.

AE 1924, 1992. 539:

--- ǀ curante ǀVlpio ǀ A]pollo(nio) ǀ {proc(uratore)} (eorum ?) ǀ fecerunt. AE 1781, 1993. 537, l. 3:

M. Furnius Donatus eq(ues) [R(omanus)] fl(amen) p(er)p(etuus) ǀ ex praef(ecto) g(entis) Masac[esben]or[um] ǀ cum suis fecit e[t dedicau]it.

AE 1783, 1993. 538, ll. 1-2:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ [ - - - ]Firmo Tub(usuctu) ex uet(eran-) leg(ionis) II ǀ

[Ad]iut(ricis) uix(it) ann(is) LXXX def(uncto) [ - - - ]. AE 1606, 1998. 633:

Q. Ant(onio) C. f. Cl(audia) Tranǀquillo ǀ Saturnino ǀ annor(um) quinq(ue) ǀ dec(urioni) munic(ipii o –iorum) ǀ Volubilitani [e]t ǀ Salensis ǀ Ant(onius) Priscus ǀ pater et ǀ Cl(audia) Caecili[ana] mate[r].

AE 1802, 2000. 684:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ Clementianus uil(icus) ǀ IIII p(ublicorum) A(fricae) uix(it) annis XXXVIII qui uilicauit Sitifi et Portus 7 ǀ et Praesidia. ǀ H(ic) s(itus) e(st).

AE 1811, 2000. 688:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ Bellicu[s] ǀ Bellicanu[s] ǀ eq(ues) ex sinǀgularib(us) ǀ uix(it) ann(is) [. .] ǀ Cl(audius) Modest(us) ǀ fil(ius) p(osuit).

AE 2109, 2001. 762:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ C. Fonteǀi Cereaǀlis Gaeǀtuliciaǀni aeqǀuiti(s) Roǀmani ǀ u(ixit) a(nnis) III ǀ H(ic) s(itus) e(st).

64

Ala Gemelliana c(iuium) R(omanorum) cui praest ǀ Ti Claudius Iusti f. Qui(rina) Iustus Roma ǀ ex gregale ǀ Aemilio Flaui f. Flauo Tingi(tano) ǀ et Fortunato f(ilio) eius et Gemelliano f(ilio) eius.

AE 1887, 2004. 665:

[D(is)] M(anibus) s(acrum) ǀ [ - - - ]e Egreg[i]u[s] SMN PVIC … A ǀ IN L [I]nfer. Tullia[ - - - ] ǀ IC OV NR Ataxi pr(aesidis) prouincia(e) Pon[ti] ǀ OTAC VED d[i]uinam ? o[rn]atorem ǀ CIE pr(ouinciae) [Maure]tani(a)e.

AE 1753, 2007. 692a:

Libero ǀ Patri ǀ Aug(usto) ǀ ex test(amento) ǀ C. Iulii C. f. ǀ Pap(iria) Vic[to]rini q(uaestoris) aeǀdil(is) IIuir(i) ǀ fl(aminis) perpetui Iulii Scaeǀua Cresǀcentiaǀnus Victoǀrinus fiǀli eius poǀsuerunt ǀ et dediǀcauer(unt).

AE 1703, 2008. 699, ll. 5-9:

M. Ulpius Dioscurus ob honoǀrem duu[muiratus - - -] t[estam]enti e[i]us usuris addiǀta etiam +[.]+[ - - - ]us[ - - fa]uore Petroni Restiǀtuti u(iri) e(gregii) proc(uratoris) Aug(usti) pr[aesidis per]fe[ci]t dedicantibus ǀQ. Aemilio Saturni[no] Satrio Sat[u]ro duumuiris.

AE 2151, 2013. 840, MST’LYN e Crescentius (stele bilingue di un soldato) I d.C.:

M<o>nu(mentum) ǀ Crescenti ǀ uicxit anni(s) ǀ LXXXIX.

AE 2152, 2013. 841:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ Lescig militis ǀ Vixit annis ǀ LXXV h(ic) s(itus) est.

AE 2153, 2013. 842:

C. Domitio [Felic?]i ǀ fratri [o]ptimo ǀ Domit[ia] Romaǀna sor[or] ex uoǀluntat[e p?]atris ǀ sui qu[aestoris fl]am(inis?) ǀ colonǀiae m]andaǀtuqu[e dat]o sibi ǀloco [a dec]urionǀibu[s po]suit ǀ dedi[caui]tq(ue).

AE 2154, 2013. 843:

D(is) M(anibus) s(acrum) ǀ Flauiae Iuǀl(iae) Victorine ǀ Eq(uitis) fil(iae) uixit a(nnis) II m(ensibus) VI ǁ d(iebus) XX anno p(rouinciae) CLXXXV ǀ VV ? X k(alendas) D(ecembres).

65

AE 2156, 2013. 844:

C. Iulio C. f. Q(uirina) Felici ǀ Rusuccuritano ǀ praef(ecto) pro IIuir(o) IIuiro ǀ item IIuiro q(uin)[q(uennali)] flamini ǀ Augg[[g]](ustorum) auguri perpeǀtuo Iulii Vitalio et Fortunatus patroǀno indulgentisǀsimo.

AE 2161, 2013. 845:

Qui faciun[t] et qui con[fer]u[nt?] ǀ D(i)s M(anibus) sac{oro}rum ? ǀ Aureli(us) Illilasen Ruǀsuccu[r?]us ex prefec[t]o ǀ curat(or) uixit annos LIIII ǀ qui [.] maneant [ - - - ǀ - - - ] NIR[ - - - ] ǀ- - - - -.

AE 1853, 2015. 826:

(Anno) p(rouinciae) CCC+XVII ǀ in nom(i)n(e) ǀ α (chrisme) ω hun[c] ǀ praedium ǀ Caput

draǀconis Fl(auius) Mastien ǀ u(ir) c(larissimus) comes ǀ feliciter ǀ conpleui[t].

N° Nome Città di rinvenimento o di provenienza Magistrature ricoperte o titoli Data Riferimenti 1 C. Aufidio Victorino

Auzia Aedilis ? CIL VIII

9062 e

9063

2 Iuventio Karo Auzia Aedilis ? CIL VIII

9062 e

9063 3 C. Annius Cittinus Auzia IIuir

Aedilis

? CIL VIII

9064

4 T. Aelius

Lon[ginus?

Auzia Coloniae patronus ? CIL VIII

9015

5 P. Caelius Victor Auzia Sacerdos ? CIL VIII

66

6 Licinio Donato Rusguniae Decurio ? CIL VIII

9249

7 C. Fabianus

Donatus

Lemellef IIuir ? CIL VIII

8807

8 L. Syrtius Narcissus Lemellef IIuir ? CIL VIII

8807

9 M. Iulius Castus Lemellef IIuir ? CIL VIII

8807

10 T. Pompeus

Saturninus

Lemellef IIuir ? CIL VIII

8807 11 C. Egnatius

Maximus

Lemellef Flamen ? CIL VIII

8807 12 C. Stertinius

Donatus

Lemellef Flamen ? CIL VIII

8807

13 M. Ulpius Sitifis Quaestor IIuir

IIuir q. Aedilis, Flamen

? CIL VIII

8439

14 Diorati ? Miles cohortis 107 d.C. AE 971,

1980.

15 Vitelius ? Duplarius alae II d.C. AE 973,

1980. 16 L. Aemilio

Homolano

? Ueteranus ? AE 976,

1980. 17 /// /// /// Altaua? Princeps gentium Prima metà

I d.C.

AE 978,

1980

18 C. Iulius Larciosus ? Pontifex ? AE 972,

1981-82. 19 Sex. Valerius

Fuscinus

Theueste Augur I d.C. ? AE 974,

1981-82 20 L. Marcio Feroci Tipasa? Flamen 198-211

d.C.

AE 975,

1981-82

21 Caecilius ? Eques ? AE 949,

67

22 Satrius Optatus Altava o Cesarea

Ueteranus 407 d.C. AE 891,

1985 23 Aurelius Illilasen Rusucurru? Prefecto Curator 328 d.C. AE 901,

1985 24 Marcus Aurellius Imten ? Praefectus gentis 241 d.C. AE 902, 1985 25 Geminius ? Miles ? AE 964, 1985

26 Sextus Iulius ? VIuiro ? AE 1097,

1987. 27 Iulius Agrianus ? Uir egr. Proc. Aug.

prolegatus

223-224 d.C.

AE 1104, 1987.

28 Aurelius Verus ? Duplicarius ? AE 1130,

1988 29 Alezeiuei Rogati ? Prefectus

gentis

? AE 1909,

1992 30 Ulpio Apollonio Rapidum? Procurator III/ IV sec.

d.C.

AE 1924, 1992

31 M. Furnius

Donatus

Rapidum? Eques Flamen

Prefectus gentis

? AE 1781,

1993

32 Firmus Tubusuctu Ueteranus 169 d.C. AE 1783,

1993 33 Q. Antonio Tranquillo Saturnino Sala Decurio ? AE 1606, 1998

34 Clementianus Sitifis Uilicus IIII publicorum Africae

? AE 1802,

2000

35 Bellicus Bellicanus ? Eques ? AE 1811,

2000 36 C. Fontei Cerealis

Gaetuliciani

? Eques ? AE 2109,

2001

37 /// /// /// Uir Egregius Inizi IV

sec. d.C.

AE 1887, 2004

68

38 C. Iulius Victorinus ? Quaestor, Aedilis, IIuir, Flamen

226 d.C. AE 1753,

2007 39 Petronius Restitutus ? Uir Egregius,

Procurator,Augusti IV sec. d.C.? AE 1703, 2008 40 M. Ulpius Dioscurus ? Uir Egregius, Procurator Augusti IV sec. d.C.? AE 1703, 2008 41 Q. Aemilio Saturnino ? IIuir IV sec. d.C.? AE 1703, 2008

42 Satrio Saturo ? IIuir IV sec.

d.C.?

AE 1703, 2008

43 Lescig ? Miles III sec.

d.C.

AE 2152, 2013 44 C. Domitius (pater) Rusippisir? Quaestor

Flamen II-III sec. d.C. AE 2153, 2013 45 Flauie Victorinae (pater) Iomnium? Eques 224 d.C. AE 2154, 2013 46 C. Iulius Felix Rusucurru Praefectus pro,

IIuir IIuir q.,Flamen,Augur. 198-211 d.C. AE 2156, 2013

47 Aurelius Illilasen Rusucurru? Praefectus Curator

II inizi III sec. d.C.

AE 2161, 2013 48 Flauius Mastien? Abkou? Uir Clarissimus 406 o 456

d.C.

AE 1853, 2015

*Tabella riassuntiva delle epigrafi inerenti a CIL VIII e AE.

L’ultima parte dell’elenco, quella dedicata a cavalieri e magistrature minori, si compone di una serie di personaggi che hanno fatto parte, tra il I e il IV secolo d.C., della vita religiosa e politica della propria città; in alcuni casi l’epigrafe riportata non riguarda in prima persona la figura che è di nostro interesse ma è riferita ad un personaggio della stessa famiglia. Queste epigrafi hanno comunque una discreta utilità in quanto permettono di comprendere ugualmente il ruolo che il padre o il fratello del defunto citato avevano nella società del tempo. Per alcuni degli individui presenti nella lista non è possibile, data la mancanza di documentazione, risalire alla totalità delle loro carriere politiche. Tuttavia questa parziale documentazione permette di osservare come la grande maggioranza delle

69

figure qui presenti non riescano a raggiungere un rango politico tanto elevato che consenta loro di accedere al consolato.

In questo lavoro non sono stati inseriti alcuni personaggi già noti che sono membri di élite cittadine o equites al fine di potersi concentrare maggiormente sui personaggi che non sono stati oggetto di studio o il cui studio non è stato approfondito, eccezion fatta per il lavoro di M. Le Glay del 1982 che è stato utilizzato come base di partenza per lo svolgimento di questo lavoro. Per quanto concerne le élite municipali, si consiglia un recente studio di S. Lefebvre che ha consentito di definire una lista dei magistrati della città di Volubilis; questo lavoro è riuscito a fornire, grazie allo studio comparato che ha visto coinvolte l’epigrafia e l’onomastica, una sintesi inerente ai notabili di una determinata realtà socio- politica e ha inquadrato al meglio i rapporti che intercorrevano tra le famiglie coinvolte380. Per quanto riguarda invece alcuni equites della Mauretania si consiglia di far riferimento al lavoro di H. Devijver381. 380L EFEBVRE 2012,193-213. 381 DEVIJER 1991149-161.

70