* ST:
rSlA
b
*^
’’jH \!\M. fk
,6 4!£
RAGG VAGLI
STORICI DELLA ORIGINE
DI NAPOLI
DELLA CAMPAGNA FELICE OTTALIA
OKDIUATI
DAL Sia NO A
D- TOMMASO
DE ROSA
DEGLI ANTICHI SIGNORI
Del Cade!
diRofa Guarani, &c.
jColle trotiiie ricolte .dal.dilui
Zio
SIGNOR
D. IGNAZIO DE ROSA
In
dirittoALLA SACRA CATTOLICA MAESTÀ* DEL
.GLORIOSISSIMO,£D INVITTO MONARCA DELLE SPAGNE
FILIPPO V,
IN NAPOLI ClobCCIi;
_____ .. . — wmm
Nella nuova Stamperia
degli EredidiMonaco
.
CON LICENZA DE SUPERIORI
.j *'• Lv
i »J. *
Vi 5 */
v-
,-^y DignzùTSyGoogleDigitizedbyGoogle
SIGNORE
-r--• Il*i;
»
t
; c..
**• ;fI••%• •, •
:
.Ti
:.\: \ •!«.*:.1 '
b
•!/
« ;:•..»i
1
. i
K
•1 t:• *
’•i
*'*
i
k ., i
•tb
LLA
vaflaMonarchia
delleSpagne}
del di cui
famolb diadema, SE RE-!
MSSIMO,e SOVRANO PRIN- CIPE
,con comun giubilo per
liggittima fucceffione lefublimi cempie
dellaECCELSA VOSTRA CATTOl ICA MAESTÀ’ glorio^
famente
coronanfi, eglièTubordina- to
ilgran regno
diNapoli
,lacui metropoli,
eh’èmiapatria,contende
dimaggioranza
per Tati*tichiifìma
origine
collepiu rinomate,
cprincipali cittadellaEuropa; per
laqual
colàche ho lHmato
aproposto
inquello,
qual* e’purlìa,difacconriovolume porgtfglieneuiniimcntc appiè
lecontezze, acciocché
laMAESTÀ’ VOSTRA CAT- TÒLICA
, laquale pernafeita unicamente
vantalieroico germe
depiliamici Redclla
terra,avendo
gl'inditiluoi bisa- voli(oltre diFranco
figliuol d’Ettore,enipote
delRe Pria- mo,che da Troja
partitoliposò
allepaludiMcotidi,
edificata lacirrddiSicamba propaginò
la reale (chiattadell*augulfa Cafi
diFrancia
(a))dalRe Ferramondo
fiorito nelCCCCXX
finoalpreferitegiorno
per Io fpaziodi quafitre-a z
(a)Alfonlò Lofthi compentijifioricidelle cafc reali di Francia.
(N
'•
. . DigitizedbyGoogle
dici fecoli
ncUf continuare
lincecU’fyJerro^bCafoIingj
,Ca-
petti, Valfs;>c Bojbjpni
fulìenutacon
a|pljrufq,pn
ivé^fa1c latemuta,
emacttofa corona
diFrancia
intettadi lèflanta,e
piuRe d'una ceppaja medefima (b)
,pollaELLA
additartra rfuoi
regni fpczialmente quello
diNapoli
, ilqual pregiando-
lidella capitaicittàcosìantica,
che cinquecento
,cpiuanni prima
dellaruina diTroja ebbe da Ercole Egizio
lefonda- mcnra>dovea meritamente
Lottoilfelicefignoraggio d'un Re difeendente da
vetuftiCoronati fedelmente
militare,c cor-dialmente
lervire.Senza piu
peraderppwe
Icpaitid'itterico»anziché
dipanegirica (eflendo d
altra parte cosicolmi
ivolu- mi
delle glorie dellaVOSTRA CASA REALE, come
ripie-no
ilmopdo'del.^SJltò CELE
;
BRjB NOME
,tuttoché
.*Priucipe
difrcfjjajCtadcRLLAhajeccoipi apparecchiato
adè-fenverc
jfìndalprimo cofninciamento
j’anticiN3poh,ch*è
la cittàprincipe^.
diquello vago
fuore£no
, ilchefarò*con
,artatamente
cralafqias^^ppbf.hraiplla
tei* del dtfcorfdquel-
le citazioni,elunghe tf^kiizioni
,-,PP;lequalr
T**eosicome
alZaCoauvertì
ilVmfcliugo
(.),rfprayccicjtrizzatadivienfor
,
velitela
prqfa.lntanto
con.ounio,fac)lemirar compiacciafi
ladivozione
d’un
CedeifuJdito,che appip
dc((a,VOSTRA GRA^DLZZA, ed INCLITA M^SXAMovMUmcntc..,
fe.n
giace-|j
pq/ ^,7
JJ'i ...ojs;J
;(b) Lofehicif.dìvitatamentefaraenrionrdellaré^alrfifcendenra, (cjfacotutVvnpbthnguiVlditrico tpiff.ad(juafl,dt ludétu,Piofiun,
tr»aijjùna;n,tnfuav«ra,4tqutcic4lricofarnreddunt, ^
. . .)
H»
•* ,
• w •
*•0
l I
I
• c« ' .
, '
. . i. •.
Si accennino
/vai) pareri
intornoa xbi
ilcof ruttore
u
*di Napoli
flato fla» '*1
Ppo
alcunifcrirtoriNapoIi,oueroPalepofi.ofi*Partenopcfuppouefi originata da’popoli Cal- cidcfi,Enboici, Pittacufani^Cnmarci,appoalrri da Partenopefigliuola
d’EumeloRe
di Fcra,c_»Cosìdiucrfamcnrcgl’idoricilèntendo,chilade- fcrillcda’compagaidi
Diomede
,echi dalme- defimoDiomede
fondata; caluni vollero*chei fuo'principjda Parchino,etaluni,chedaEoe*Tro/anovantafie:
uom
vi fu,c’a!laSirenaParte*nope
>
I*attribuifle,nè
mancò
perfona,che ne,I( dalle’aFaleroilvantodifondatore:certiauto- ripcnfanojche da Nanpiio, cdalcuni altroché
da
ErcoleGreco
proceda; leggefi inqualchelibroederella dallaReinadì Cicilia,o purSicania,o
veramente Trinaci!»fabbricata»ed
in moltivolumirierouafi,cheoda’Rodiani,oda Tirrenolidioavutoavelieincominciamento;maquegliuo- mini, chefuor de'&bplcfchiraccontamene»fpefe
hanno
frurtuofamenteiltempo
incontinuarevigilie, lecartevolgendodi Code,edautentichedo- rieperrinuergare,fav'erirà,comunemente argomentano
,chelaorigine dìNapoli adÈrcoleEgizio chiamato ancor Libiofidebba.Quellaveritàqui
da
noiconfermandoli,ne fad’uopodi tutticolo- roordinatamente fecondoquc’tempi, ne’qua’fiorirono.farconifpezial ri- cordovndidimo
ragguaglio;oltracciò,alfindirimnouere ogni cquiuo- co,faraflìne’luoghi,liou&cadeiii acconcio,menzio»
dijpmErcoli,ac- ciocché ninno quanaPo enrhrpoSflidubir»èevnquenrhit ,ch‘ErcoleEgi- zio dccro Libioilprimo condrutcordiNapolifiatofoflè.Da
quelliadunque
,come
dacolui,cheantichiflìmo rntti glTaftr»nel
tempo
digranlunga precede,ilfilprenderemodella noftra intrapre- fj. e, fe lo fiileEnza
ornamentofia.anziignudodi qualfiafiingegnofoar- tificio,amancanza non
nes'imputi,perocchéa fcrittor didona,
cut fol la verità lèrueadunadi bafe,e dicolonna,èmolto propialafchietcezza_»giuda l’infrgnamentodiSeneca,chedaldectarodel
Tragicochiamòfa}
fempliceilragionardella verità,aliaqualeé adiideceuolequellaforma di dire,cheva d’ogni figura oratoria,ediqualunque rettoricolumefpo- gliatafecondol’avvertimento d’Euripide (b).Oltrechétrattandoli nella pre- fa')Sente* epifi.XLIX.veriratisfitriplexorati»fi.
(b) Euripidei
m
pbanijfi,:fi vernatifermofitnplex(Ondtcem.DigitfzedbyGoogle
5 RAGGUAGLI STORICI DI NAPOLI.
preferiteopera convincereiteftereccifenza
fondamento
opinati ne'con- trar;pareri,abbuio
considerato cofagiouaciuailrapportarleragioni fempiiccmente pure,efenzaveruno abbiglio.imperciocchélearminude
fonpiu arre aferire,tantomaggiormente
,chesìfattamanierad’incoltoraccontamelo
al riferirdiLullo (c) fuol riufcirc piugraue.(c) Ante-mui LiilhuBalttris hb,Vll,detrattonetagy.foletorati*tamaridhrtintul- titrfuetp, fHÀmgrauior,
DEL SIGNOR
D.TOMMASO DE ROSA.’
jRAGGV AGLIO I- D E R C O L E
EGIZIO
Soprannomato ancora Libio fondatore
dell’antica cittì diNapoli
dettaprimamente
Eraclea.* -**•
D OpoildiluvioftabilifiìNoè
fecondolaeeftimoniantadiSerba
foCaldeoC a)inItalialafede»eladiluipollerità in varie
parti delmondo
difperfavillelunga pezzainquellaetàdell*
oro conifchiettaiemplicicade,fenzache ambinolidiregnare l’animotiranneggiaflè dc’Principi,iqua’diquel
tempo
alloferiverdiQuinto
FabioPittore(b) vernanocome
diiriputati,perciocché',si
come
notaGiuftmo
(c),cran’eglino della fola virtù fedcliffimi partigianijil di cheallora dal giufto.e dall’anellodovere,conformeOv
vidio(d)cat>-«ò,regolatoildiloro arbitrio vedcafij
ma
,dappoiché parecchifecoli fcor fono, cocchida
alterofapafBone.ercnduriambiziofidiregnarealca- niuominidigiganrefeaftacura, cosìcome
defcrivegliGiacomo
Saliand (e),fperandoperlalorforzaimperare,giuda cheregiftròAltonfoSan*
ciò( f ),fidiedonodaper tutto acombattere.
Intra quelle dii giganti vi fot d’ItaliachiamatiJdlrigonifiglinoli diNettuno,c nipotid’Ofui.Api, oSerapiancor chiamato
Re
d’Egitto,e
d’Italia. Statietandefiidalfuddcctodi lor’avoRe
Olitiaigoverno-fo-(a)hhy.antiquitatwn, .,
(b)
«
principioaunf.*tc ufi-,&
orifUrb,Roma
apud Annmrn:m
atattnullaeratMo-
nanbta,quiamore.dibut pettoributnondumbafiratulU regnanticupidità».Pria- cipts,quidjMjlicrani,è
rcligtonibui dediti, yurebabiti Dii,&
diHi,no»enimarbi- triotiltrumah*qn
,vetpopulusàiure trinatodiftedebanf jnullofunevindice,aut mette,fidfptm-.r retinebaoufidétti,&
reffu.mpudoripfe regebatpopu!ai,&jutPineept.(C)JuJiinutad Jtog.lib.Jj»prime, in principiortrum.gemium,natienumque imperi*
perni Regeitrai,quor adfajiigtumbu'yui may-fiatisnonambitio popuUrii-, fid[petta- ta inter bornimoderati*prouebebat:popuiutmiliti legibut tenebatur-, arbitriti
PrmH- pum
pròlegibuttram.(d) Aurea primafatarjl
atm
,
qua
vindice nulla, Spontifu.ifiatlegefidon,rerlumquecolebat,(e]ÌAnnal.ecci.annomundi CljXLll. num.XVÌ.
è
XVIJJ.tom.I.Quifiora cernì»fi conlptcìcndo; in tirannica
m
ferociam,ac violentiam dihpfi.érc.(,()derebusbifpaapyil.bbJjrnferio
pnmùm
vitUntis inoxoppreJpt,éc,DigitizedbyGoogle
4
RAGGVAGLI STORICr DI NAPOLI.
.;v,flifuirfjf Italia ioqueltempov rhJfgl’i giganti luchi cuach;fcvc|onne, confatile
dipo
ilBprofd (g) rancoreincerto (h)avsvercìfceÀCrfmo
in- vidiandoilgiallodominiod’Ofiri,controdel quale'ildiluifrftcfroTi- foned’odiofierameute eraaccefotcongiuracicoglialtrigiganti delmondo
oprornoin maniera,chedaTifone, col fraterno/anguelepropiemani
macchiandoli,Olitiliuccidale;onde redol’Egitto forcoilAgno- raggiodeltirannoTifone,cgli altripaefi,cheda
Oliri datierano domi- naci,furdivifi aldir diDiodoro
Siculo(i)inventileiporaionitra tut- tiigiganticonfederati del fratricida,delchefcriveancheilSancio(le) favellando de"tre figliuolidiGerioncappellatilomninicollegatiancor controOfiri.»QuiudiBofiri liFenicia, un’altroTifonelaFrigia, laLibia Anteo,laCeltibriailomnini,e'iedrigoniildominiod’ Italiaebbono perlorpatte»delguaifattoBerofo'Caldeo(1)divinatamente famen-
zione*
i.Uiu
Gorfedicosì fattofeempioIIrumoreall’orecchiod’£rcolè*£gizTo
£
detto Libiofigliuolo del trafittoRe
Ofiri, che,nellaScùia imperando,al- bergava: diche controTintinnanoTifoneadiratoli alrapportodelSan- ciacitato( ni),fattoliacapo d’un poderolo,ebenforoitocfercito,la_*viafipofe tra piedi-, egiuntoInEgittoalzioTifoneuna infieme congli altricomplici,ilchenota Bercio(n ),diemeritatamorte;quincicon*
xroigigantidel
mondo,
chefiatiera»di tal misfattocompagni, armoffia
tutto potere,cleptovincie,chedipoco
partite aveanfi,togliendoloro,•: ' egl*
bb.V.antiquit. .
(h)de’ite antichi d’Italia,* parte diTofcanaannomundi ClQCloCCVl.volgari- rizatodaFraiicefcoSanfo vino.
(i) Dioiior.Sicul.rtr.antiqMb.1cap.il.Ofiridem Egypto juflifegnantem à Tipbonefra- tre impio,atquénefariomteremptum,quei»tiltinfex,ac vtgtnii partes diflefium, tuiquttorum, quitantifedertsparticepsfuerant,pariti» dtdit, ve luti i'yusfacinortj confetti,
&
fimul, utipfosdtftnforts,cujìodefqut haberttRegnifidai.(k) derebusHifpanict lib.l .cap.V 11.de Ofiri,
&
Hercule.Cut» TipbonefrfltreOJiris, qui,èipftegyptmumopibutónbiabat,agunt,uttfiofade recommuni»usinterfe ar- mitdie,opprejjò fratte,egyptiorumocctipetRegnurn,è
ipjitupaterna,n Hyfpanìet imperni.>2refìttuantur,alia utcompofitar.es {fi *(l)hb.V.antiquit.Typbon Egyptiutomnibusorbis giganribus ctnfciisfratrem fuurnQfi ridemjovet» )uflum egyptiumperenti!
,&ipfe inEgyptoajj'umntirannide,»,Bufirts in Pbenicia, tn Frigia veri aliasTypbon,tnUbiaAntbeus,inCeltibrialomnini,in
ItalialeIrtigones . .• •
fjn)ubifupra deOfiri,
é
Hercule.Std «equefratricidaTypboni,ncquefederatitGe- rìotti irtadiuturnumfieli tRegnut»:inEgyptonece Ofirit,
utajjilet,do>nefiicanata dfiordiafiltum, tdefiHerculew libitumScyibitluneiunptrante
m
cum magnocom- paratoexercituinpattinanecitoindiflam extpere,nec inorar»adeia»exercitut Typbonifecit ,&
incruentavigoriaJ'uppiiciumdtillofumptum,&
in faciesfatmo- riiacquifitum,(n)locpctt.
del SIGNOR
D.TOMMASO DE
ROSA.' $ egliammazzò
Bufiti io Fenicia,l’altroTifoneinFrigia»MiliooinGrecai nella LibiaA»reo,ciLomnini,cioèitre figliuoli diGcrioncnellaCeJc*«briaoggi Spagna,làdovefclfpalo fuofigliuolo in lor vece feder nel fo- liofecondociò,chediftintamente/crivonoilcaldeo Berofo
(o),Aani®
(p), Francefco Saniovino(q)te
Toinmafo
Fazzellofr).Finalmentea liberar ricalia, ea caligareileftrigoni gigantilefor-
ale
l’animovolfe,onde
consiferocegeniacoragiofamcntc perdiecianni continui combattendo,vinfegii,e l’atterrò,sìcome
affermalo Pieri®Valc-riano(0':polcuconfommapaccpcrlo
Ipaxio diquattroluftril’Italia«'governando,di molti ffimc città, e cartellailpaeferendetteadorno, co,
me
ligirtrailFazrelloft),eprimadiluiBerofo (u):fiche trentaanni in tutto fu ladimora, chel’Egiziocampione(è quivifecondoilcomputo
delLucido( x). -
-
Ville Ercole Egizio,Cefedealracconcamento delcerte
rammemora*
to Berofo(
y
)prertiamo,l’annoL3 CIV dopo
lamondazion
della terra, allorché inBabiloniai!Re
BalcoXI comandava
:ciòrendelichiaroda
Giovanni Lucido(z ),cda Annio(a)
feguiratida Girolamo
Bardi(b),
ancorchétra1*Annio,e*lLucidodivario trovili dicinque anni,imperoc- chéquelli afferma, ch’egliErcole Egizionel
CCCLV dopo
l'argenteo fe- colo,e quegli,chenelCCCLX
fioritoforte.cinquecenventitréanni avantiideileguerretroj’ane,come
dallo ftoricoF.jLeandroAlberti( c)rt nota,ventianni'anzichenafccrteMosè
,eCIplDCCVII
anniprima
dell’incarnazionedel
Verbo
aldird’EufebioCefaricnfc(d) .Adivennela/confitta de’gigantileftrigoni foperati
da
Ercole Egi- zio incampagna
felicedetta ancoracampo
flegreo al teftimoni© diNa-
B
caleHrrndtutito.Kertultm libitumUbtrajje Itali
am
ah (o")uhifupra.(p)loc.cit.
(q)tbid.
(r) hiJioi-.Sicil.deta.ìX.Kb.t.
(
0
gyroglif.hb.ì .gytoglif.c ap.acerrimogipantum jnp, (t) cit.Uc.
(u)ubifupra.
(x)GiovanniLucido nelle fue tavoleanno mundi CIj)CIoCCLXT.
(y)ibtd. .
' ,
(*)nellefae tavole,annomundi CloCI^CCLXl,
&
dt emtndot.ttmpoT.listar. Iti,iw.cap.u.ttTgenttifacub.
\
. ....(a)dc’tempi antichi,eRediSpagna cap.XI.Gcrìone, e cap.XIv, Ercole noia. * (b) teizaetàdel
mondo
annoCI^CIoCCLX.(c)nella deliritiened’Italia:vedinellatavola levociLatium Roma, Covernado-
ridiRoma. .
(d)annomundiCloCIoCIoIoCXXX.Vedi F.TimoteodaTerminenellaTua cfo- aiftoriadclmondo annoniundi CJ^CIqCCXCI.
DigilizedbyGoogle
6 RAGGVAGLI STORICI DI NAPOLI
tale
Comiro
(e),Marco- Antonio SabeHico(f).Polibio (g),Plinio II (h), Scrabone(i).FilippoCluerio(k)»Camillo Porcio(I),AntonioSanfeli- ce(m)
,Giulio-Ceiare Capaccio(n),RaffaeleVolterrano
(o>,Punta-no
(p),cSilio Italico (q>; anzi fupropiamencetalbattaglia,.evittoria*come.oltrade’rifericiautori,
i
di parere
Diodoro
(r), ne’tcrieorj diCura*nelcontinentedi Diciarcbia.o
Po
2*uoli»c finpredòlefaldedell’ardente Vefuviodi ovefparte quindolrreleoffa dc’gigantifividono,ei narrano Filoftratoappo Scipione Maaaelia (0 .CamilloPellegrino (t>,Pomponio
Lie- (e)meteologhitiVI
!.cap.l.deHereule,& Jib.Vl.cap,XXl.de-giganfibus.Cumad
C«-me
am
pUnititi»poJlmoJumvenijfetPhlegream vocatam obfcatentem igne»anti- qnitui gigantetinverni, qui,auditoejmadvenru,inuna cajhumconvrntrunt,pre- Isoline ingenticommiflò, difiad'yaoantibus, vittoria fuitpeneiUt
reniti».(i)bìflor.Enrid.I.ltb.Vì,in princ.Perlatinum inde HerCultt fe:uttraminferitnarit inCampamamtranfil,nam
me*
quoqueparteUnii*expeditionisilliutrntmorabi- Utve{ligiaquatta»extùeruntttoPblegreiscampii,qui intra.C u.naijacent,&
Aha.- gohmgenuiho,ninni»ferox nottue, bis, ve!quiaproiettore ejfentjtatara1,quii» at- teri mortaltj^iia'ipreque corporitmole(*.'7hi.neus credidit ) vel'obfedera,&
gra- ve,infuriai, quibusfinirimotaccoiaspremermi, gigantesvetujlaiappellami1.bi,eunr éd'finaccejjw» ptobibendum prehoinfletettitneurrifent,unipugna caterva pro- dtjfiihaditilanprope.nodui»deistiJuntàvetujhffinavefutù)conflagrarlo»/abEt- neanutriendijji.mli ctunpos,quibui pugvuu.iteflPbhgreot nominato!* Cg) bfflorJibav\- * ,«(R)iib.iti.c»p.V.à libJCV1
«
.cap.X1luturaì.bijfor.lib.V.gtograf.fùperioribusanmtfortunaruierat,èrcampustrinine Phlégreur.inquo resigiginttbus gejrasfabula1diva.’gitHt,ET" V AZI
ILO
POSl:quitta aurem
phle—greumea trt»confarneamanti
m
ag/uavocata'» opiniwr, taìibufqueigms,&aqua.profluvijjg>gantv<» vulnera fulminibuidefittomi».- (Vtygtograf.Ub.il i.cap.XX iX.
(1)congiura de’baronilib.l.defcriziort'edclla'campagnafclSce..
(ni)M-macb.Campan.feltc.Hucad]acetCutnanu,ager pbhgreus grecihPblegraTkef Jaiiavalle,quota utrobiquegiganium pugnanpoetf vuìgarine,tlitccontroJovém,
buecun Htrculeefiufitto-exHifpattuì
u
de unteutnujquegenlis ferocia»» hoc co- ment*demonjlrantes.(a)blJlor.Neap.
(o) Urban.comrnent.Ub. VI.Campania. Campaipbìegreus1apudCmneosponitur,ubi Herculesgigautesfuperavitv
(p)biJlor.Neap.lib.VI. ubifabulantgigante!magnaoperajje,dìttufquePblegra abigni- bus,quiibiintejimi terrafecludst. .
(q) lib.X/J.bellipunici.
T
raduntbertuleaprojlratosmolegiganttr.(r) Diodor. Sicul.rerum anttquu.hb.lV.cap.il.ad
Cumeum
devenitcomputa,ET
PA- UL1.0POST
:fogniloH
erottitadventugigantet , rttflruttiicopi\s,O’ttnesetobvtam profittifuta, acriqutcornmijfapugna, poUebant tnim vinbui,feruntdi)sadjutonbui JupettoremH
erculei» rnuhisillorummterfetth,eamregionem omniferitale purga]]e,(O
amichitidiPoizuolo cap.VIIl.e de’gigantidalcap.J.pertutto l’VlII.(t)Caiipan.frlic.dtfc.lJ.cap.XXII.NeapoRtani antem ItaliambabitantesAlcionaoff*
mirafuijj'e ir.ernorant.a)unteviradtgigtmribusrriultoiilht fuijjetttos,beibiuwqnt mmttemjuperipfot pblagrare,
Digitized
DEL SIGNOR D. TOMMASO DE ROSAI 7
Lietotddortodall'Albert!
00
*e'IcitatoCapaccio (a),qua’luoghi co-munemente
irtoflri ftoricì(y)chiamino campo
flegreo,chetutto di fpa*vernoempirti, c d'orroreperledifperare.erottegridainvocenerafuor dellofquarciatopetto
mandate
quivi da* leftrigoniabbattuti,tantoché prefe acantarneildivino Petrarca(1)Conun fHror,qHaCio non so,femai Ai tempode'giganti[offea Fiegra.
Appièdel
monte
VeAivio, dovel’trltimetenzoni ebbePnonr» trapof- fente,dificò lacirci <fErcolanocosìdetta dalnome
fuo Ercoleper rico-• vero, e ripofo a que’foldati del fug efercito,cheawanzati
d' -età,cdop- preflìeran da’morbisquindiin bell'ordine vicinoque’tcnimenriconcele- bri,e rarepompe
folleggiandoiltriarrfo,alla cittàdiPompei
cotichia-mata
dallepompe
fuddette eglidiedeprincipio,sìcome Temeremo.
Tuttiipopoliitalianiunitamenteco’loro capifattili riicontro
ad
Ercole Egiziotrionfator de’g'ganri,e liberator della Italiafellevolmenre glirenderonlegrazie ,econertoloi** invitandolo adalbergarefa) con inni,e laudi l’onoraron’.e’lcommcdaron’in
quella guifa.che pofciafeciono gliantichilatinicoll’altroErcolegreco,-dicuinoroHo DioniggiAlicar- naflio (b),ocome
gnfraelitipraticaron con Davidcfc),dipoichéfuda
quelliilgigante Goliaammazzato.Tra
lagente occorfaapadkrtali hA- cjcoll’Egiziocampione,vifurgliantichi arcavoli dellanoiiraPartenopc,B
* lo(u)
F
J^and.Aller.defcrizAtal.Campa.fèhc.tetri dilavoro .Huc
quitumqutvenìsflupefaeluiadojfagigantum Difceturbetruf.ojìnttumulatalo: . .t
Tempore.quo domiti}jamviclor agebat 1 berli Aleidei caprili longaper arvapeeui, Colle Dictarcbto,planumq-,arvaq\ Tbypboitft
ExpuUt,
&
cejptnoxia turba Deo.Jlidruntumpeti]t pari,
&
parialteraTufcot Interi)! vi fluì, terroruttrqueloco:Hìcbonapojleritaiimmaniaeorporafervatt Ettaleimandotejlijicatur avoi, fx)biJìot.Neap.11.cap.XX IV.ojjagigantum.
(y )
gliautori fopracitati. ^ .
ez)Francefco Pttrarca neltrionfo dimortecap.T.
(a)largamente Ignazio de Rofa.Difcoriii dorici dell’antica origine dellacittàdi l'artenope,o NapolidellaCampagnafelice d’Italialib.I.cap.VI.pag.VII. àterg.
opera a pennaticuioriginale ferbaltappodinoi. •• • (h)lil>./.aritiquii,roman. atque extitpauptret ramoilauridecerpente:,quamultae*
loconafeuntur,illurnque,
&
féipfotcormarttnt:veneruntetiam torumtiegeiHeren- lemadbefpitiuminvitante],èc,(c) hb.l .Ktg.citp.XVx1 1
. 1
utnreverteretur, percujj'o PbiUfreo,David, egrejjafunt
mu
-;Jiereideunivtrjìiurbibu:If.nel cantante/,charofque ducenteiinoccurjum haul Ke- giiintimpaniilamia,
&
in tinniitri],& praanebantmultereilaudaneet,atquedieta- tet,ptreuffaSaulmille,&
Daviddecertiinilcia « • .DigitizedbyGoogle
8
RAGGVAGLI STORICI DI NAPOLI
,lo’nvltode‘qualitenendoErcole(d) .foggiornòinquella parte dellano- flracittàdettaoggiforcellainprimaforcelleixe
nomata
,che perladi- mora. perlidificj.pec lotempio,eperligiuochiquividaErcole Aiutiti appellali fin'oracrcoleiile.comcrettificacol feguitode'modcFni U Ponta-no
(e).Onde
innamorato- dell’amenofico»degli apricicotti,delfertile terreno, della placida cratera, dette dcliziofcriviere,deltemperatoclima,e
di tante altre doti naturali,che'lnoftro belpaefcarricchikono,edelle qualiPolibio ( f ),Alicarnafleo(g),ePlinioilgiovane(h) prolifl'amcn- tcfanno
memoria
janzi trattoviepiu dalleal&tcuolcmaniere,cdagli animifchietridegli abitatoridificòmolcecafertncdando
principio alla nottra città,chedalnome
d’Èrcole fuofondatoredenominatafk Eraclea*conforme
poco
appreflò coiPonrano
mottcrrafiSinaperto.E’quidione ,perocchépiu Ercoli fur nel
mondo
giudagl'infcgna- mentidiM.
Varrone(ij,NataleCondro
(k).,Cicerone(I),CarloStefa-no
(ra)Giovanni Ravifio(o),Tefiore (o),edaltri,qual'Ercole uccifor de’giganti fiato fiailcottructor d’EracIca,c’oggiNapoliappellafi,cd*avvegnachéiltrattardegli Ercoli cofaellahiiempre malagevolealiai al rapportodi
Diodoro
(p),per tutto ciò,al punto-delia difficoltàrettri- gnendone.di dueErcoli{blamentedarem
beieve contezza,cfarannoegli-no
iinottcoEgizio dette auchelibio,el’altroErcole Greco,rràboiquali appoalcuuifioricié in forfè,fequegli,oqucftiilettrignniuccidendo»fattoavdlédificareEraclea,
donde
afficuraci re fierem
pofeiainqtiattempo
ebbequella cittàil fiio principio.Da' Grecibugiardi,ed ambiatolidi gloriaficòttifero quellidueEr- coli»e togliendoliingiuttamfnteglialloridalcapodell’Egizio dettoli- tio,ed
Oro
figliuo!d’OfirnoApi,overSerapi,e di Cerere,o-lfide,o pure lotfregiarconettipelaronolecempiedelGreco nomato
Alceofigliuol d’Aicm
eoe,cd'Anfitrioncimaildiligcutiffiiuo,caómamciue
feortoprincipe dc-(d) Rofaloc.cit.png.V
uu
(e)bìflor.Neap. lib.Vi. ,
00
Hb.
I.
(hyfib.m.cap»
(i)M.
U
u . .(Jc)meteolog.lib.V1 1
.top.i.de Jlercule. .a (!) Uh. il t,deMaturoDtorum.
(ti)lexicon bijior. gtograf. noe.HertulesJovis, fn)invoceHercules
.
,
() verb,Hercules, '•
,(.)TSeodor. Situi,rerumanliq.lib.\V.eap.11. DiJJIiile igiltir */fp<«dignità! trerum
*)t*iallafcitbere,atque ea,qusttantamagnitudi»! ext U*re,<*quéfallis orati}»/pro- ficui.
DigitizedbyGoogle
DEL SIGNOR D. TOMMASO
1DE ROSA* 9
deglifioriciErodoro
v'q),MarcoPorcìo Cacone(d,
Diodoro
CicilianoCi),Ardano
da Nicotnedia(c),PoinponioMela(u>,ilfuo cotnencatorVadiàno (x).ilVivesnelcomento
algran padreS.Agoll.(}'),Marco-TullioCicero- ne (']) bijìor.hb,11.Euterpe.DeHerrulebure:andvifertnonem,quidJìtunus ex duo de- cim DìjjLgyph, narn deatteroHtrcule,que,ngrattinorunt,nulla in parteEcipt\4 gratcis acceperunt-.fedgranipotiusabF.ryptijs,
&
hocnomenfililiimpofuertAmphì- trionis'Sc alibi:atqu:v-.tujius quid,in DeutejlapudegypsiosHercules,&(utipj*a/unt)decertt
&
feptem annorurnmtllibusad AmafimRegeirs,ex quo exolio Di[i,quiduodeermeraitf,unumtjfearbitrarstnr:
ET PAUL
LODElXCEPSi
qutbuttgj derebus certior fieri cupìens,à quibuspijjtrn,inTbyrum,&Phenicem navigavi,quòdibitemplumHerculisejjeaudirem,qtiod
è
vidi opulenteromettimietnei ali)r multisdonari\j, acni veroàuse utcippit, alteroex auroexcollo,alteroexlapidefina-* ragdomapirtminrrsodumfplendente per noltem,venienfquein colloquiarricuriDei facerdotibus percuntabar qu armari tempori!fbret,ex quo ij templumfutjjètextru- cium-,comperi nehocquide ni congruerecut»gerani,quippedicenretab urbe confirn fuijfietemplum pariterextruflut»,eJJ’eauiernaTbyreconditaannonari duomilita„ actrecento!.VidiproptereaThyrietiarnaliudHercuh\ templum aThyxntctbuston- daurn,quiadinoefiigódumEurop am- navigante!T
bajunicondì dentar,./uo! quia- que viorurneatatibusprius fui: >qu 3m
Hercules AmpbierionisinGreciaexijhret Httcrfua commemorartitur,plani declaroniHercukrnvetufiurnOeurtesyptmmtJJ'e,f) nc’ fragmenti, edelle origini. GrecciubicunquenomenHerculis audiunt
,putant ejfifuum a nominefurienteiargumentuin.currilame»tiltnequeno. teine tybius,àqua deviHilybi\,fedAlcemdiHusfit ne quediflioHerculesJìt gretta-,fedtgyptìa\ni,nil- liHeralleo,idcjljunonii gloriacognome»Jnit.
(*}rerumaniiquorumlib.i.cap,.iChiJlor.Sic.Quiautem ex Alcmena genìtusej),plus anni:mille pojl extititipfeAheusabortu vocatus, cui po(tHerculisnomeneftinditù non quodpropterJunonemJìtgloriaadepsujjìcutinalni ninfed,quiaprifiiHercu-
!kin/Ututurn imitatici tlhus gloriai»Jimuhtt appellatiowmobtinuerif,
&
Ub.i li.top V. Herculi quoque duoeode-nnomineprioresfuere,fuperiorem HercnlewiinEgypto natum:ferratimagnaormisfuhallo,orbuparte in Libiacolumnampofujjl-,fecundus-Lreteufijviriate,anmfqutnobilitatili injluuitolympicum,è rame nultimiti»pauli ante bellurntrojanum ex Alcmena,éjoveorturrtmagnamirbispartein peragrajlì.Et roder»lib.iH.capJVdlomitùsrgttur,
&
rerumgejìarumJìm.luudo^umdefunHus ef-f
ftpojfrtmunfuptriorumilligefiaadfcripjìtjamquam unni Herculese triti/Jìt.(0de rebusgejlisAlex.Magn.iib.il.ColoniEgyptiyaliiuriiLrrcuUm, ncqueeun.lenuji., quemTyrs,6giaci;fedtradiiHerodatuiapudegyptlesli erralemnnn-tilM duo- decim lA/sbaberi
,
•--
C>)dejìtuUrbisbb.i11Jlifpan.érSeHertirJnfuL*.
y)
ibidem. .(y)
deesultareDei Ub.XVllI.cap.Vi11.DiodoriliSiculusHb.iV.
tm
Herculesponte primutn egyptmm, cujusmaximafuit virtus,quemqueOpri),quàdeorporeejjieva*—UdiJJìmo exrrcituìprAfecit:bit,magnaorbisparteperorata,utLibiaciilumnasn^»
Jbravit,pr*ceJJìtqueHerculem hlcmeneefihum piuribus,quàmmilleawiss
,quiet
fuitemulustliius,ideoAlceusdsffus.Et deinceps.Gractrumambino univrfaT els-
quorumalla attribuii;ilaviriunt,
è
fortidunisfamamajore,qu
àm
Deorum,v.’l•pfiusjogis venie adpojlertt,ut SenecatragicusaufusJìtdie ere Yorttus tpfo genitore tuo
Fulminamittii. • -,
’
"i
V
>•r,"
*
1 n Jì.
' DigitizedbyGoogle
IO
RAGGUAGLI STORICI Di NAPOLr
nc(z),Marco-AnconioSabellico (a),
Tommafo
Fazzello(b),eCelibato Gercbrardo(c) dicifcrandolaconcrovcrCia,eadanimo
ripofaropollili dipropofifoa truciuarlamateria,conevidentimociueda’noini.da'tem- pi,da’luoghi.c da'fdtci a pel prefe.lcmenzogne
pógon’in chiarode’Greci converitàfnocciolata, emanifellamentedimoftrano.Che
per anticofi»daglih'gizjcilimatoqual dioijprimoErcole di Tifone,c de’ giganti uc- Ciforc.al qual templi rifzaronfi piu dicinquefccoliprima,ch‘ inGrecia
ilfigliuollufeefled'Anfitrione (d).Chei Greci fentendoErcole, rantolio penfandellor’Alceo.quàdo chequellinofumaiLtbio
cognominato
dal- laLibia.chevinfe.comeilgerme
d'Olìrife^decco libico quali infirmato.i.Che
ilnome
d'Lrcolenonégrccojmaegizio,dettocosi,odallavoceera- eleo,dacuilignificaligloria diGiunone, qualfu appiitoilnollro egizia-no
tr:ófatore(f),operchéquelli vcftitoandavadipelli.2.Chealmafehio parcod’Alcnv.na,laquale inla*òprelfounmille (fimo,poichéda
Ifidenato era Ercole,fuilnome
impoltod’Alceo.cui pofeia, fatto adulto,non perché craclco.cio è a direlagloria diGiunone
egli foflèima, perocchédell’anti- coErcoleimitòlealterofe velligia, fu cotalnome
aggiunto(g).Che
pri-ma
di cotalGrecoErcole fuppoftofigliuoldiGiove duealtriperfonaggi d, lìmilnome
fiorirono,Ercole£g
zio dillruttor de’giganti.cd Ercole crc- teufeinftirutore delleoliampiadi (h).Che
lafebbred’ambizione,faccen-• • . do-
(t)denaturaFeorumlìb.Mi.Altertraà'tturNilo natuiegyptius,quemajuntpbry- giai literai ctnfcr.jjtjfc:
&
inftriùs’alterbitexAlcmena,quem Juffitergeniali Jedtertiu Juppiter,quoniam,utjaitidocebo, pluresjovesetiamaccepitnut.
(a) hi/ìor.AneuJ.l.it.V.Quarebaudittepttfufptcan videnturinibìUh, quiopera,qua untartbekaniHereulijejjìcreduntur,pìurtum
,qui idrtoinenbahuere,fuiJJ'eextfil- ine n':quippiquaneque ab uno Hercule,neque temporege/iaJunt gratif.inguini!, Jlnptorei genusbominuminfuamlaudempiniminio propeufumitiunumiilutn
,qui
Coriniti(utquidan tradunt ) nafuiefl,’Fbebit nutrititi,omnemrerum gloria*-»
ranni brutti. »
^b)hiftorAit.de c.t r.cap.j. tradótto dalAio volgarizzatorecosi.
Ma
perche fonofla- tipiuErcolialmondo
,gli fcrittori greci at tribuifeoro cd unfolo tutte leope- re gloriofefattedagli altri,e quelloluErcolefigliuold’Alcmene,e d’ Anfitrio- ne,a cui aferiflerotante mirabili prove favolofe;efuronoqutfli grecitatuoli- cenziofi a fcrivcre di lui,chenonfolaniente gliattribuifeeno lecofepofiìbiiia faifidagliuomini,ma
le deferiflerotali,che pare piutoflo,cheiiaflatofinto fa- volofainente da’loro ingegni, cheegliliaflatovero,e natodifemeumano.(e) Cronicaanno mundi
CloCloloCCCKL
VII.( )Vedileparoled’Erodoto da noitraferiue nellacitazionedi fopralit.q.
(0
*1rapportodiMarco Porcio Catoneal difnpralit.r.I Fasteil.nelluogo,ebetiterqjfitradottoda RemigioFiorentino.
<)'ofteffòautorenelmcdelimoluogo .
a. vedileparole di
T
orninulo Fatatilobtflor.Sic.dee.11 .cap.i.tradotte in italianada RemigioFiorentino,lequaliJì tuferivanoapprejji.(*>)niodor.aic.helicui autoritàt’tdiliefainemcriportata,dovefopra citalilit.S.
(>tjibtd.
DHL SIGNOR
D.TOMMASO DE ROSA.
1(do
ilcapodelirare dc'Greci,dopo
ildifinimenroditucrctrrè gliErcolia cagiondella fimiglianzasi de’noioi.sìdel mcilicf militare,ilqual’eglino clercicarono, attribuìall'argi-vo tuttelegelle,chetottononned’Èrcole.»fuonanfì dallafama.comeTeun’Ercolfolofolle al
mondo
fiorito (i).Che
il
Greco
Ercole nonlìanemicaquei,cuis'innalzò in-Tiraildelubro,o
quel.cheinEgittoinnanziad
ogn'altroilpiu piu ripotolficome
unde’dodicitutelariOt).
Che
l'Egizio,feorfagranparte di quellacerref|ro magione,dirizzònelmiluogodiLibia trionfalecolonnaparecchieTe
pa- recchie centina/ad’annianziilparròd’Àicmena
,ilqualedalleopered*.Ercole con qualcheinvidiainvaghita,ne prefeil
nome
,e nefeguitòeoa
emulazionlepedate.quindiAlceo,qttalietnulacor di quello,fidille (1).Che
ifolliGreci nonfoloifatti.celebri d’altri eroivanamenteper lo lor*Ercole ufurpano;
ma
ancordeicrrvonlo piupotentedegli diifteffi,e ho tannomaggior
diGiove(m). Che
il Libionato predòlecontradedei Nilofcrilfe lefrigie letterebuona
pezzaprima,chedai terzoGiove
rcn- dura gravidafolleAlcmciu
(a).Che
letanteoperazionifcricre d'Ercole cofenon
lìen’dlenod'on’uomColo.eleeroicheiuiprefedell’egiziano cane ta vantiper lomondo
aliaiinnanzi,chein>Corinto patriad'Alceoituoi avoli nepropaginaflerdafchiarta(o).E
finalmente,cheMute grecho
follie,perlequaliilfigliuolo d’ Anfitrione collealtrui-glorie,e colle fegna- latefaccendedegliErcoli piuvettiftificelebra,
danno
adivifarlounfinto ritrovato di capricciopoetica,.enon
liberoagentepartoritodamortai,donna
(p)..Noi
traper tancadietro ciòcon moltiplicamentodiparolenon
ne dilatiarnpunto,imperché’appo
gliaucorialdi Tuforammemoraci può
illeggitor curiofoprolidamcntcolfervareche che affermiamofenzir tradurre,otrascrivereicomponimenti
di qpelli,quafeofkanoflroparce nonfarebbc.fcnon
&
ilfatto rifar.comeuom
dice.Favoleggiando adunque-iGreci attribuisconolafconfictadt’gigan*
tilellrigoni d’Italiaallor’ErcoleAlceo:di quella fole grecbcfca&fi
ram*
memorano Diodoro
(q),Natale Comitofr),SabelIicoff)»Pontanò(c)icGiovan
Tare agnota(u);ad ognimodo
percortviticcrgli,e del tutto.• I'V
' Con-’^ (i)nelmedelìmoluogo
.
(k)
Amano
daNicomediafopracitatolir.r.(l)apertamente affermafidalVivcs nellefueparole addotte.ovefopraeirafilit.y;, (m)Ivc.cit.idem
.
(n)Cìceredtfuftrcit.Ut. *, . ..
(<>) Sabellie.cit.fup.lit.it,
' ,
v
' (tó Vegganftleparole delFanellotrafetitte nellacitazionedifopràlitJj, II) Dtoder.Sic.hb.lv.caf.ìj.rerummt-.q,. . (0
Ubylì.taf.i .Hertules.
(«) hiflor.Entid.J .tib.V!
.
(t)l,b.VI.belìiNesf.
(u )iftotiedel
mondo
par.T.lib.lIT.«s
RAGGVAGLI STORICI DC NAPOLI
confonderglifidaràadivedere,chel’ÈrcoleEgizio ftaeofial’uccitotde’
iefirigonigiganti,enonl’Èrcole
Greco
dull’ofll'rvarcinqual’età delmon-
«lofienoigigantivivaci,eleue'tempideiGreco, o purdell’Egiziotrova»
ronfi. • .
Egliè fuor d’ognidubbio, chevilfonoigigantiprima,e
dopo
ildi- luvio .Primadellainondaziondella terra dielfi famenzioneMose
(x)«EufebioCefarienfe(y),jlfuo inccrpetreSan
Girolamof
z),e JBerofo caldeo(a).Dopo
ildiluvio uni vertale de’giganci abitatori delmondo
fi faricordonc’libride'deuroronom#(b),diGiudicta(e),ediBaruc(d),come
ancheappoilBerofo (e),Sanfovinoff),Saliano(g),Lucido(h), Fazzello(»).Santo Agolèiao(k), Mazzella(I),Capaccio (m),Diodoro
Co) MinioII.(o;,Sol ino (p)Coniito (q),Sabellico(r),Cluerio(t),Ste- fano(t),Pellegrinofu),Cala(x),eReina (y).Òr
de’gigantifioritidopo
i’uoivertaleinondazionemoLtilfimi vene* era-
. .. .1
*
fx) Genefeap. VI. Gìgontestn'rn erdntfuperterréni ininbusifflt.
(y)
Crenn ainfirme .
(z) Póf. f
()tib.».a»tiquii,unusintergigante/ erat,quipeneratitr,
&
prudentioreun.’lie reliquis ejì.{b)Cap.Xx.ircap.XX. Da*»tibideterrajìliorum
Ammon
,quiafilli thotb dediearn in pojjejfionem•.terragiganrumreputataefi,&
tu ipfaolireitabu/ver uh;gigante/,•quoiAmmonitee vacaneZomrm popuiusmagnus,
è
praterielongitudinisijìeut ÌLmuiw. >(')Judn.cap.XVI.
(i)Cap.t ti}&
XXVi.
fr)bb.I.antiquit.
(:*)commentar.
CtO annoMundiCi_-)Xf.tr,àr
CtjsjCCCCXXXt.
(b)tmior.è ttnporjtb.t.cap.IV. de prostra pgnntutn.
Ì)'Àfior.Mt.deca.il.cap.ì. ;
>.'
ft')deetentateDeihb.Xlg. cap.IX. ,• »
( )ontìcb.di Pozzuoli !ib.i.cap.i.
(i‘)bifior.Neap.lib.ii.cap.
f
ìde gigantibut.(n)Siculut lib.t. cap.11.Ifidiimotemulticarptrisquofdam/uijfe, quosgìgantes greti dixerune.
(ol).liiMil.eap.it.
(p)euarrat.capM
.
(e\)>ne/eohg.!ib.\.cap.Ui, *
{)hiftor.Ent!d.i.lU>.Vi,
, -
V)
Ital.antiq. ‘ - . ,V
f«)CarloStef.lexi«)n.hi(lor.verb.gigante»
.
(v)CamilJ.Pellegr.camp.fllic.di(c.ii.cap.XV.
(x) Carlo CalaDucadiDiano deSueviili.lib.rtt.
iy)Placido Eeinai.part.nvt'zie iftorichc diMeflina
,
DEI SIGNOR
D.TOMMASO DE
ROSA.' tf«fano parlaterra.degnali ferive
Mosé
ne'auracri(i)verfol’anno C^CI^CCCCLV-III
dal principiouielmondo J^CCCII
annidaidiluvio giudailcomputo
diG.rolamoBardi ( a ),qualtempo
rinconcrolGper appuntocoII’ecàd’ErcoIeegizio,uh'cflendo nelmando
neli^CiV dopo
ildiluvio,
come
lìe'antecedentemente mollratoedavendoCC
annivivu- to,fecondo teBimoniailFazzcllo fh).potèverilìinilinenteinquelxorno delI^CCCII
fuddetto conertolorocombattere, tanto vantaggiofamenre ch‘Jgreco Borico(c)edere datiigigantinelletà d'Ifide.chefulagemeri-* ce del noftro Ercoleegzioparimentegigante,i.lìcome
lo delcriveEro- doto(d),econf-rmaiì dalFazzellofopracitato,eMacrobioa.
Allo incontro Ercolegreco ,riqual«irteanniLI!,e morirtibru- ciato allateBimonianzadi Maocront< e ),Gerebrardo(f),
An-
nio(g),eTarcagnora^h)fiorìLV
anniavantilerovinediTroja,come
notaAliearnailcoCi)(chechevogliati Cefarienfe(.k),dalquale folcinqueJurtriprimade'finirtri calitrojanifimecre)ondefunelCIjCXXIV,
poichéeraaddivenutoildiluvio,fecondoché diritramcnte failnoverocolcalcolo JclBardici) CamilloPellegrino(m),ud
qualeempo
eglié certo,cheo
niuno,ofarigigantieranoper Iomondo
,nédi • ertiintaletàappo
fcrktori aflennarifartimemoria
veruna.Dunque
,fe negli annid‘irogizio.eoondelgreco igigantiviveano,e,/edaErcole-fu- ronquellidisfatri,ilprimo,enoifecondovantarfenc Trionfatorefoldee.Quindié,c’aragionegliautoripiugravi,enelleBoriche cognizio- niprofoudicoofelfano.chefuErcoleegizioilcoQructoredellanoBra Era-
C
elea,(V
CtfJCIII.Kequaqunm ad'bumpopulum vaìemusafeenderequidfa rtiermbtttfi:defr dxeruutqueterr*,qunmajpexerantapudfiliti I irdel dicent ei,terra,quanta, In’ìravimur,divorai babrtatornfuos, populus ,qut
m
qfpeximus,procerm Iratmteefn ibividimarimonflra qumda/njiliorumEnocdetemere cicatetto .quibur comparati• qu/t/i locujitc vi debamar.
(a) Etàdel
mondo
età lll.atin*mundi CI$>C!oCCCCLVnt.(b)biff.Sk.deca.II. cap. i.
€c ) Di°dor.Jìcul.lib.J.cap.U.IJidiseetatemulticorporirqucfdamfuiffr,queigigantei grecidixerunt. t Vidi apprettòinquellomedefimoragguaglio,ove-fipac-
lade’guochginnici, edello(ladio.
(^) Eb.IV.Me.pimene,fil.C-CCVlil.Vtjkgium Hereulii oflendum petretimpreJTum^a virilivejiigtojì nilebicubualirrnagnitudmes juxtajhiviumTyrem. (c)adBerti.ArmoveriIH.SofannuiregnaiAjjìriis,
é
tì erculeiAmpbitnonitnafei-turanno VI. vixttqutattutiLI1.-
è
perii! tene. xSaturnal.life.Lcap.n.CO
Ctonicaarmomundi CIjl iCCCCLXXXyiJ-.fiUCLlP'.rè
feq.(g) deRediSpagna Cacto XXII.RediSpagne.
(b)iffor.delmondopar.i .kb.tu.
(>) ffb.l.amiq.Roman.
(K)Eufeb.Cefar. in cronic.ann.mundiC1-\CltCIiCIilV (l)Loc.cituinnomandi C/jClyCCCCIVJJI.
(m)
Camp.teùc.dijc.ii.cap.aY.
Digitizedby
14
RAGGUAGLI STORICI DI NAPOLI.
dea
»come
còliti,ilqualefunell'Italrai i’uccifore de’lcftrigpni, epur(top-po
meritati tuttafedeiccitrori si claflici,edellaveriUicosìamicii,tra»»?
|ualiBerofo(ti},,Annio(o)>Francefco Sanfovino(p).l’autore incerto q) dai Sanfovino voIgarizzato.Macrobio(r)»GiowuidLucidb(f),cGi- rolamo Bardi(t)
.
Ma
quci,cà'dpiu.rilevantc,fi c».chc anco.ilfopraddèctoDiodoro
(u)»il (n)hc.cit.HerculesQfiridisfihut,cuirtomenefi libius, cut»Ifide inEgyptofubjfulit
7b'ypkonem,inPbenicia
B
ufi,idem,ahum
vfri’I'byphonemin Pkrigta;&
infcriùs:Itati*converfusefi,curnqueinJtaliamper celti) tranfiret,èc.
&
deinceps:in Ita- liadecem.annitdebellanti ,.à expulitjejtrigcnes,.pojfquarn.vrgmtiannoiapudsilos?
actfitìregnavi!,. .1
adBerof. lib,V.«irhb.etruficafimul,à.ltaliacap;incipitannali
um
quidamrornan.(p).ibidi.
chefu fattadadiverfi.l’rincipicontroOlìrifuo-avo,fuvinto,emortodaErcole,', chefece lavendettad’OiiriTuo padre:igrecè-diconoléRrigorrimangiatoridegl»
.
uomini.Ercole*mortoLeftrigone,,fuc*cflànclRfcgnod'Italia, e dette trentaaa*
.ni,xiieeimirarmi,e.ventiiniornmapace'.ilfuodritto
nome
era iibio,e fu egiiio..
(t)JafMmal.lib',i. cap.sv.Herculemitg.Tyro collant,ipfecredi:ur,&g.gantes internntfi- fe,cumpròcalopugnafietquafi vurtusDeor
un
gigantet,&c,(s)unioni*)tempor.lib.i11. argenteo figculo cap. it.JìcutEnakiot omnes dicimus,Ka- tbrnakioijdéjf congr'garioneiggantum,quis expugnnvit Apijjdxfi Qfint,
&
fititue)u<Hèeculli rgypeiur.. ;
•
Qtrtta de lunarinoann..Cl3Gl3CCXXXIir.Ercole dettoaltrin>entelibi» figliuolo d’Ofiiide infieinc-tidlu for.llavemoglieÀlidepaffutocontroTifonedell' Egitto, .
finalmente iófuperòannoCIqCl
3
.CCXXXUi.andi'nell’ anir.(Ii)Cl3 CCLXl..E)colepulluloda Spugnain Italiauteik LciiiigoHc.efrfeceRed'Italia.
rerumanrtqu.tic.1.cap,I
u
Dicunrauteniu nntv:fi.ietgrecai, ui fiuot\acdo- ttiefin otjtht viridi Lare in/ìgatore beroas,acDeoifdireiun
iujuperdolori:asajj'ereab*frmijfiat. ;naniHercuiem,quig'n/re egypttus fui:,cumfan vinatepera vtDuiajJet magnaniorbistpartemy/nl.yhia1olumntmimpofiu.jjè,cu]
n
reitejhmontu.na grecit- caperenitumur ^eumeni»)con/tetomnibus H/rculemaafmJJ'ed]1imoel.o,q.iodad -
verfitn gigan'eigefiereyferuntnequaquamgigante1exterra gigut ea potuifie gtate'%x quagreci afferuntHercuiem paula antebellumtro)anu»i exntijeyfied pattuì,uttpfi' aicuntinprimohuwantgeneris ortw.ab hocenrmpittiquamdeieti militaabegypijr enumeramuranni,a ira)*veri-temporeminai qua nmilleducen.neodemmodocia- na,
&
leonii pelitiantiquoHerculi conveniun:,quo tempore nondum
erantarmaad- inventafie dfufiibus bararne1infunai propulfabant,acferarumpellibui tegebant prò armiicarpare,&
huncquietereiJovtifilium,mal remincerta»:ferun:•,quiautem ex Alcrnenagenitusefi,plus annii mille pojtextitit-, tpfieAltruiabortuvacatus,cui paft llercultscognomenefiinditum,non quod propterjunon-mfigloriaetadeptuslfilcut• mainiaii)[ed,quiaprificiHerculìiinfittutumimitami,illiuigloriamjtmul,&
ap- peliationem obtinuerit,atqueillorurn diflis conventiantiqua apud gr*cosfama,vi- deliceiHercuiemorbiimonflra perdomusjje,quodlitiHerculi tnbuini quii,quifer- mi temporibustro\anis futijam
madori exparte turaculturaagrorum,iti urbi bus plurimis,tumveri horeununubique inbabitanitum multisudinedomiiis-ma- SiiJDEL SIGNOR
D.TOMMASO DE ROSAÌ
15•ilqualenelruolodellagrecafazione
da
ferino, tratto dalia verità, di cui 41011 viemagia
pupotente,coLnodro buonparers'uniforma.,Qnidi .gradorecjierclfimoinmezzo
illungofentimemo,eprofondodisifarro trafaviodorico;ma,
perocchéilproduomo Tomma/o
Fazello(x^habe- nacconciamenteleragionimedeiìmeaddotte,abbiam
giudicatooppor- tuno,pernon dartedio colia moltiplicità delle cole,fole 10,chequelli deride,ni1nodroraccontamenrointeamettere,ilche principalmente ne gioverà perisfuggirqualcheretcorica aufelìafflidiperfuadrre coloro,i qua’fopcanimolevereItoricleggono.LeparoleadunquedelcitacoPaz- zellofecondol'italianatraduzionediRcrn.gio.Fiorentino fon quelle.Berofo,eMicrobofciivono.,eh'Ercole egiziofu.ne
lprincipiodelmondai quandoogni cofuera ripiena di giganti,edicono,ih' e'nacquepocodopoNino, dal quale
pa
fino alla rovina.dtTrtjafinumeranoottocentoanniima
d'.lice*diiona.ibenapque poco innanziall'eicid0 trejanoi diconoin oltre,eh’Urtileegr- 30 utò.diportatelaclava.ovcr dilegno,e.divedirfidi pelli a’animai, e, eh' efanellaprimaetàdeglijcomini,nellaqualenonfiafavafarì armedi ferro,comel'afaa tempijtojln. <oic(fi in oltre, (ti
E
tediti grecodue
inufo di portarlamagga
ferrata,cfin'aqueltempo, cheilmondoava
già cominciato.4 viverefotta leleggi,e fotte1Re, ed era moltoincivilitonc'cofiumi.,perlaqual cofacheE
furo,Diodo0,egli altrifelittoriantichi,quandoragionano J'Ettolc,»gliattribuìfermotantifath.tllufìri,,ed opere gloiiofe futtemon fidamente,inCi- cilia;
ma
uttuttiilmondo,nonintendonoragionardiquIloMecogreco nato da Alcincna,e d‘Anfitrione,comefajfamente affermanogl>[cuttongre;*;m
iin- tendonodiquelloegigjo antichijfimofigliuolo d'Ofirt, c diCerere, percheAlceo greco non fu ftgnorcinalcuna parte delmondo;ma
al te-mpoi*Enc
fico Re,fece conglialtriargonantilmefìieredel corfaro non per i fefa deglinomimima
per rubare,ed uccidere,come
ufanga dc'ladiidimare.Ma
Ercoleegt£
0,effendojì-dC :2 . :gno-
gii igitur ea decent illuta,Herculctn
,qui prifaiacutefuti,eumJ>o»nnejrnfejtarentur m‘\belluvarnm multitudinein egfpto praftrlitn.,cujumuncquoqueregione, .defirUt Junt,
&
feria,imruanìbus piena.Hujurverifìnil-eff,velatipatria mifertum.H’rcu- lem,e)ufnodiferiioccijìienrn reddidtJJ’ebominibuicolenaam,roquelinifìcio eule- JiiumIonoredonatum.Etpaullòpoli.Saibunrinfuper Egrpiti Qfìdtiarate multi corporii furjfequofdam,quosgigante! g,avi diaere,ipffveti eos'm-iuffrifiliinfacrii ernant.jaauntque abOff,tdeverber ari, Junt, qui boi exiffttnanràterragennairecen- tiadbuc prima animaneiuta generartene.Etlib.v1. eieCreta cap. xv.'JJereulem ex Jove genitum mutuiatinijanteeum,qui fuitex Alctnenag-nitui,éc.buetan.'ùmcó- J'.at illuni carporiivtnbut praffantiorereicateti torber/i perambiilaffedelentemàniquoi ,
irferas beffiai-tac mnnj.i a do,n/ijje,it!vt{ioiquoque alfque timore-mliberiate tn borni -
neivtnduavit,jfuibuibeneficijihonoreinnmortahumeifunt abboritimiui impenff.
Quiveri pQj trtorex Alcmenajuit Hercules, quoniampriora virtuteiej:tnitaiui,ér
iwmouaùuw
ajfequuiusej .,(rjtrepternomini iffmrluudtnem idrwqur.pntreredititi, ideo,ófu/erh-.ilgj. atuic Jue.ru,;tvelitnj'nu afnipta:ajjeruntquoquefupenaris JIer.it inoperum,impenj.que decaniniliyp.oxeJ.igijeffe.Xb.j, 0, ,Sic.deca.11. titp.i .
Di
só
RAGG VAGLI STÒRICI DI NAPOLI.
gnort quafìdi tute»ilmondo,iefìruff- igiganti,
é
tirannisqualiempiamente he queltemp ^regnavanoinEgitto,in Fenicia,inAfta,tn Africa,nettaSpagna,ita Italia,in Cicilia,ilcheeglifece tongrandffìmaJua gloria,eton conferva’gioue iellavita-politica* civile:aggiungefia qucflo,ihe quifionomeErtole è cogno-me
egizio,ilche figmficagrecamentevefittodipelle'$onde r grecifinitori ftr- vendofidiquefto cognome,lodiederoadAlceo,tomefeirve Erodoto,ilche noni moltolontano dal vero, perchéAlcmena,cdAnfitrione genitorid’Alceo,benché nafeefiero inGretta,trafittotutta vialaloro origine da Egitto.Trovifianco- ra, eh’Erice,che fuammalato
da Ercole inciviltà,G
exioneinIfpagna.edAn- teonella Libia, fu da ottocento anni innanzi a quello Ercole greto,equefio si hada dtvtrfi fcrittorr.EDiodoro ancoraautor greco,evalente difenfor della fia nazioneconfjjaliberamente,eh’igreci hanno- attribuito alloroAlceole opere fatte dalprimoErcole. Coloroadunqueerrano-gravcmtnie,iqualidico- no,che Ercole greco- fuquello,che fece tanteprovemaravigltofc,avvegnaché veramenteellefofiero fatteda quello dfEgitto..gfiieftoErcoledunquenato in~*Tebefigliuol d’Ofiri.e diCerere ebbeilnomedilibico,ilche latinamentevuol direinfiammato,e'Icognomed'Èrcole, che figmfica tuttovefìito dt pelle.
Ed
ap*predo. Efienàoeglidiventatogiovane, edeffondopiufarle,thèalcunoaltro de’
fio' tempi,prifio dimano,valorofine'fatti, e amettafi -nt'pencoli intrepido,e<r durarelefatiche pronttfiuno, eglifi ruffeinanimodiliberarda tirannituttelo terre, eh’eranotral'Oceano,lequalicraitogra vemoiteopprcffc,ed,tfiindo en- tratomeli’ Afta con quefioanimo, dopo molte fatiche ,lafi fece figgetu»-.Dipoi fi-fuggiogb l'Africa,avendo
ammalato
BuftrtinFenicia,lifono in Frigia, ed Anteo in Lbia,iquali- tutti-erano giganti,etiranne,eda-vtndoft[aggiogate dueparti delmondopofe,eitr^gbunacolonnainfognodivittoria,iella-prò-
ViniindiFotta,overoFetomeaihamatacosida-un capitano,laqualepoidal fio nome.b’amò- Libia,
F
enutodi por in naamm.r^p
G<rione,«hefichta-m
tua-ancoCrfeo,ed età Red>quel parfe,e ri•ch-jjinodi befii-.m.,e i’orot avevaqieefhGemme
tvfiatinoli,iquali,oliteah’ejfire naturaimenti-gagliar- difilmi dicorpo,avevanoanco conlo*cgagliardiffhm ejercui co'quah venuto€' battagliaÈrcole, gli uccifctute:trein battaglia fìngetare,acciocchénonrima- nefieradice alcunidi sì cattiva,efeltratapianticotiavendofiperatiitiran- ni,efottopo/iaalfdo domin'OlaSpagna-.doveInfilatoporRe unfiofigliuolo’chiamatol/palo, volfeilpenfiero apurgareeliberare da tiranni anchel’Italia, dttreglivennenon conunaniivefola,e conarmentidi buoi-,comefavoleggia- noipoeti}
ma
conunocfercitodiuominibravi.eferititiavendo combattuto dieci anni continuiconlcfìrigoni, e con glialtrigiganti,finalmente riportandofelicevittoria.lafifece [oggetti,egovernandolapacificamente venti anni,V ado,nòdimoltecittàc cafiellacevilafctb