Soluzione degli esercizi di preparazione al primo esonero di Calcolo Differenziale ed Integrale I e II (a.a. 2006-2007)
1. Determinare l’insieme di definizione delle seguenti funzioni:
(a) y = log x + 1 x − 1
Condizioni di esistenza: x − 1 6= 0 ⇒ x 6= 1; x + 1 x − 1 > 0.
Insieme di definizione: E = (−∞, −1) ∪ (1, +∞).
(b) y = log 1 + x 1 − x
Condizioni di esistenza: 1 − x 6= 0 ⇒ x 6= 1; 1 + x 1 − x > 0.
Insieme di definizione: E = (−1, 1).
(c) y = q
x +√ 1 + x
Condizioni di esistenza: 1 + x > 0 ⇒ x > −1; x +√
1 + x > 0.
Allora: √
1 + x > −x. Se x > 0 `e automaticamente soddisfatta;
se x < 0 si pu`o scrivere: 1 + x > x2, cio`e x2− x − 1 6 0 che, con x < 0, `e soddisfatta per x > 1 −√
5 2 . Insieme di definizione: E =
"
1 −√ 5 2 , +∞
! .
(d) y = arcsin 2x 1 + x
Condizioni di esistenza: 1 + x 6= 0 ⇒ x 6= −1; −1 6 2x 1 + x 6 1.
Allora: −1 − x 6 2x, cio`e: x > −1
3; 2x − 1 − x 6 0, cio`e x 6 1;
Insieme di definizione: E =
−1 3, 1
.
2. Studiare il grafico delle seguenti funzioni:
(a) y = x log x
Condizioni di esistenza: x > 0; log x 6= 0 ⇒ x 6= 1.
Insieme di definizione: E = (0, 1) ∪ (1, +∞).
lim
x→0
x
log x = 0; lim
x→1−
x
log x = −∞; lim
x→1+
x
log x = +∞; lim
x→+∞
x
log x = +∞.
lim
x→+∞
y
x = m = lim
x→+∞
1
log x = 0, ma poich´e:
lim
x→+∞
(y − mx) = lim
x→+∞
y = lim
x→+∞
x
log x = +∞, non c’`e asintoto obliquo.
y0 = 1
log x− 1
(log x)2 = log x − 1
(log x)2 , y0= 0 ⇒ log x = 1 ⇒ x = e;
y(e) = e
log e = e; lim
x→0
y0= lim
x→0
1 log x
1 − 1 log x
= 0.
1 2 3 4 5 6 7 8
1 2 3 4 5 6 7 8
−1
−2
−3
−4 5 y
x
(b) y = x − 3 x + 2
Condizioni di esistenza: x + 2 6= 0 ⇒ x 6= −2.
Insieme di definizione: E = (−∞, −2) ∪ (−2, +∞).
lim
x→−2−
x − 3
x + 2= +∞; lim
x→−2+
x − 3
x + 2= −∞.
lim
x→+∞
x − 3
x + 2 = 1; lim
x→−∞
x − 3 x + 2= 1.
y0 = 1
x + 2− x − 3
(x + 2)2 = x + 2 − x + 3
(x + 2)2 = 5
(x + 2)2 > 0 ∀ x ∈ E.
1 2 3 4 5 6 7
−1
−2
−3
−4
−5
−6
−7
−8
1 2 3 4 5 6 7 8
−1
−2
−3
−4
−5 y
x
(c) y = 1 1 − x2
Condizioni di esistenza: 1 − x26= 0 ⇒ x 6= −1, x 6= 1.
Insieme di definizione: E = (−∞, −1) ∪ (−1, 1) ∪ (1, +∞).
lim
x→−1−
1
1 − x2 = −∞; lim
x→−1+
1
1 − x2 = +∞.
lim
x→1−
1
1 − x2 = +∞; lim
x→1+
1
1 − x2 = −∞.
lim
x→+∞
1
1 − x2 = 0; lim
x→−∞
1
1 − x2 = 0.
y0 = 2x
(1 − x2)2, y0 = 0 ⇒ x = 0; y(0) = 1.
1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
−5
−6
1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
−5 y
x
4
(d) y = x2 1 + x3
Condizioni di esistenza: 1 + x36= 0 ⇒ x 6= −1.
Insieme di definizione: E = (−∞, −1) ∪ (−1, +∞).
lim
x→−1−
x2
1 + x3 = −∞; lim
x→−1+
x2
1 + x3 = +∞.
lim
x→+∞
x2
1 + x3 = 0; lim
x→−∞
x2
1 + x3 = 0.
y0 = 2x − x4
(1 + x3)2 = x(2 − x3) (1 + x3)2, y0 = 0 ⇒ x = 0, x =√3
2 = 1.2599 . . . ; y(0) = 0, y(√3
2) = (√3 2)2
3 = 0.5291 . . ..
y00= 2 − 4x3
(1 + x3)2 −12x3− 6x6
(1 + x3)3 = 2(x6− 7x3+ 1) (1 + x3)3 y00= 0 ⇒ x = 3
s 7 ±√
45
2 , cio`e: x = 1.8995 . . . , x = 0.5264 . . ..
1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
−5
−6
1 2 3 4 5
−1
−2
−3
−4
−5 y
x
5
3. Trovare massimo (M ) e minimo (m) assoluti, se esistono, delle seguenti funzioni:
(a) y = √3
x con x ∈ [−1, 1].
y = √3
x = x1/3; y0 = 1
3x−2/3 = 1 3√3
x2.
y0 non esiste in x = 0, ed `e sempre positiva (cio`e y `e sempre crescente) in [−1, 1].
Si trova quindi: y(0) = 0; y(−1) = −1 = m; y(1) = 1 = M .
(b) y = log(ex− x) con x ∈ [−1, 1].
y = log(ex− x); y0 = ex− 1 ex− x.
y0 esiste sempre in [−1, 1]; y0 = 0 ⇒ ex− 1 = 0 ⇒ x = 0.
Si trova quindi: y(0) = 0 = m; y(−1) = log(e−1+ 1) = 0.3121 . . . ; y(1) = log(e − 1) = 0.5413 . . . = M .
4. Calcolare i seguenti limiti:
(a) lim
x→0+
e1/x tan x.
lim
x→0+
e1/x tan x = lim
x→0+
e1/x
cot x = lim
x→0+
−e1/x x2
− 1
sin2x
= lim
x→0+
sin x x
2
· lim
x→0+
e1/x= +∞.
(b) lim
x→0
sin αx x .
lim
x→0
sin αx x = lim
x→0
α · sin αx
αx = α · lim
x→0
sin αx αx = α.
(c) lim
x→∞
x + sin x x + cos x.
sin x
5. Calcolare i seguenti integrali indefiniti:
(a)
Z dx
px√ x.
Z dx
px√ x =
Z dx x3/4 =
Z
x−3/4dx = 4 x1/4+ c = 4√4 x + c
(b) Z
ex ex+ 1 ex− 1dx.
Z
exex+ 1 ex− 1dx =
Z
exex− 1 + 2 ex− 1 dx =
Z ex
1 + 2 ex− 1
dx
= Z
exdx + 2
Z ex
ex− 1dx = ex+ 2 log(ex− 1) + c
(c)
Z dx
sin2x cos2x.
Z dx
sin2x cos2x =
Z sin2x + cos2x sin2x cos2x dx
=
Z dx cos2x +
Z dx
sin2x = tan x − cot x + c
(d)
Z x2dx
√
1 − x6. Z x2dx
√1 − x6 = 1 3
Z 3 x2dx
√1 − x6 = 1 3
Z d(x3)
p1 − (x3)2 = 1
3 arcsin(x3) + c