STEGMÜLLER,Repertorium104:
2685 Ex utraque parte fluminis lignum vitae afferens duodecim fructus. Apoc. ult. [22, 2] –
Fluvius sacra Scriptura. Hic est ille fluvius Gen. 2, qui egrediebatur… sicut iam dicetur. - Non est idem ordo – Dividitur in quattuor partes. In prima ostenditur, quod aliter ordinantur prophetae… prophetaverit tempore.
- Temporibus (Oziae) – Secundus prologus, qui prius est. Et dividitur in duas partes. Primo ostendit quando prophetavit… nomen patris sibi retinuit.
- Dum d’eli (!). Sternam per ordinem lapides tuos. Is. 54 (11) – Lapides sunt duodecim prophetae, quos stravit Spiritus per ordinem, quia ipso inspirante… quod habeat omnia praecedentia.
- Verbum Domini – Propheta iste dividitur in tres partes. In prima ponitur titulus. In secunda prophetia, ibi: Et dixit Dominus. In tertia difficultas ipsius prophetiae, ibi: Qui sapiens etc. in fine libri. In titulo quis et quando prophetaverit determinatur.
Expl: ecce positus est hic in ruinam etc.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 173-182: GUERRICUS?,Osee; f. 239: ANON.Prol. Osee (Sternam per ordinem etc.).
KAEPPELI,Scriptores105:
1377. In Os.
Inc. prol.: Apoc. ult.: Ex utraque parte fluminis lignum vite afferens duodecim fructus… Fluvius sacra scriptura. Hic est ille fluvius Gen. ii qui egrediebatur de loco.
Inc. expos.: Verbum Domini. Propheta iste dividitur in tres partes. In prima ponitur titulus, in secunda prophetia, ibi: Et dixit dominus, in tertia difficultas ipsius prophetie.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 173vb-182 (anon.).
103
KAEPPELI,Scriptores cit. (alla nota 11), p. 65.
104
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 377.
105
2. 15 Postilla in Ioelem
STEGMÜLLER,Repertorium106:
2686 Quis novit potestatem tuam et prae timore tui iram tuam dinumerare [Is. 89, 12] – In
his verbis ostenditur material huius prophetiae et exordium. Et ostenditur se nosse potestatem Dei denuntians magnitudinem cladis.
Assisi, Communale 51 f. 73: GUERRICUS ?,Joel.
2687 Sanctus Joel – Quattuor dicuntur in prologo. Primo ordo ad alios. Secundo materia…
qui contra auditor.
- Ioel filius – Ecce alius prologus. Primo ostendit eversionem duarum tribuum… sub quibus prophetavit.
- Quis novit potestatem tuae et prae timore tuo iram tuam dinumerare [Is. 89, 12] – In his verbis ostenditur material huius prophetiae. In exordio etiam ostendit se nosse potestatem Dei denuntians magnitudinem.
- Verbum quod factum est – Verbum potest supponere pro verbo creato. Des: super equos non ascendas, i. e. de cetero.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 182-184: GUERRICUS ?,Joel.
KAEPPELI,Scriptores107:
1378. In Ioelem.
Inc. prol.: Sanctus Ioel. Quattuor dicuntur in prologo: primo ordo ad alios, secundo materia. Quis novit potestatem tuam et pre timore tuo iram tuam rimunerare. In his verbis ostenditur materia huius prophetie. In exordio etiam ostendit se nosse potestatem dei denuntians magnitudinem.
Inc. op.: Verbum quod factum est. Verbum potest supponere pro verbo creato. Ms.: Napoli, cod. cit., f. 182-184 (anon.).
2. 16 Postilla in Amos
STEGMÜLLER,Repertorium108:
2688 Verba Amos – Gen. paenult: Jacob egressus est lapis Israel [Gen. 49, 24] – Hic tangitur
genus prophetae, quia de Jacob; et conditio, quia pastor, et ipse fuit lapis Israel.
- Verba Amos – In praedictis prophetis dicitur: Verbum quod factum est. Hic vero pluraliter. Quare hoc?
106
STEGMÜLLER,Repertorium cit., pp. 377-378.
107
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 66.
108
Expl: inceperunt aedificare, abundaverunt.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 184-187: GUERRICUS ?,Amos.
KAEPPELI,Scriptores109:
1379. In Amos.
Inc.: Verba Amos. Gen. penultimo: Iacob egressus est lapis Israel. Hic tangitur genus prophete, quia de Iacob; et conditio, quia pastor, et ipse fuit lapis Israel.
Inc. op.: Verba Amos. In predictis prophetis dicitur: Verbum quod factum est, hic vero pluraliter. Quare hoc?
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 184-187 (anon.).
2. 17 Postilla in Abdiam
STEGMÜLLER,Repertorium110:
2689. Materia specialis huius prophetae, scilicet Abdiae: Idumaei. Generalis: Omnes qui
persecuti sunt filios Israel. Quae tangitur in hoc prologo:
- Jacob patriarcha – In quo quattuor dicuntur. Primo ostendit, quod omnes persecutores Israel… in omnes gentes.
- Hebraei hunc – In hoc prologo quattuor dicuntur. Primo quis fuit… servus Dei.
- Visio Abdiae – Primo ponitur titulus: Visio Abdiae. Secundo ostendit, quod credendum est ei.
Expl: sed poena damni.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 187-188: GUERRICUS ?,Abdias.
KAEPPELI,Scriptores111:
1380. In Abdiam.
Inc. prol.: Materia specialis huius prophete, scil. Abdie: Idumei, generalis: omnes qui persecuti sunt filios Israel. Que tangitur in hoc prologo: Iacob patriarcha. In quo quattuor tanguntur. Primo ostendit quod omnes persecutores Israel.
Inc. op.: Visio Abdie. Primo ponitur titulus: Visio Abdie, secundo ostendit quod credendum est ei.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 187-8 (anon.).
109
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 66.
110
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 378.
111
2. 18 Postilla in Ionam
STEGMÜLLER,Repertorium112:
2690. Jonas columba – In hoc prologo modus agendi prophetiae determinatur. Et est proprie
prohemium… fuit inoboediens.
- Et factum est – Haec prophetia dividitur in duas partes. In prima agit de primo praecepto, quo Jonas iussus est praedicare.
Expl: discernere inter bonum et malum.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 188-189: GUERRICUS ?,Jonas.
KAEPPELI,Scriptores113:
1381. In Ionam.
Inc. prol.: Ionas columba. In hoc prologo modus agendi prophetie determinatur, et est proprie prohemium.
Inc. op.: Et factum est. Hec prophetia dividitur in duas partes. In prima agit de primo precepto quo Ionas iussus est predicare.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 188-189 (anon.).
2. 19 Postilla in Micheam
STEGMÜLLER,Repertorium114:
2691 Temporibus Joathae – In hoc prologo primo dicitur, sub quibus prophetavit Micheas…
secundo capitulo.
- Sermo Dei – In hoc prologo dicitur primo, quod per gratiam prophetavit, non per
naturam… Luc. 14 et 18.
- Verbum Domini – Materia huius libri est duae tribus et decem. Intentio est revocare eos ab
idolatria.
Expl: beneficium misericorditer sancto habere.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 189-192: GUERRICUS ?,Mich.
KAEPPELI,Scriptores115:
1382. In Micheam.
Inc. prol.: Temporibus Ioathe. In hoc prologo primo dicitur sub quibus prophetavit Micheas.
112
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 378.
113
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 66.
114
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 378.
115
Inc. op.: Verbum Domini. Materia huius libri est due tribus et decem. Intentio est revocare eos ab idolatria.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 189-192 (anon.).
2. 20 Postilla in Nahum
STEGMÜLLER,Repertorium116:
2692 Nahum prophetam – Materia litteralis est destructio Ninive, translatio Assyriorum in
Chaldaeos… esse captos.
- Onus Ninive – Haec prophetia dividitur in duas partes. In prima ponitur titulus. In secunda narratio, ibi: Dominus aemulator.
Expl: quia non omnes succumbunt.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 192-194: GUERRICUS ?,Nahum.
KAEPPELI,Scriptores117:
1383. In Nahum.
Inc. prol.: Nahum prophetam. Materia litteralis est destructio Ninive, translatio Assyriorum in Chaldeos.
Inc. op.: Opus Ninive. Hec prophetia dividitur in duas partes. In prima ponitur titulus, in secunda narratio, ibi: dominus emulator.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 192-194 (anon.).
2. 21 Postilla in Habacuc
STEGMÜLLER,Repertorium118:
2693 Quattuor prophetae – Dividitur prologus iste in sex partes. In prima dicitur, quod
quattuor ex duodecim prophetis convenientiam habent in hoc titulo: onus… in originali. - Habacuc – Secundus prologus est secundum quosdam. Quidam pro glossa habent. Ostenditur hic mystica huius prophetae materia… Mt. 16.
- Onus quod vidit – Litteralis materia huius prophetae est ruina Babylonis. Intentio consolari duas tribus.
Expl: ponunt coronas ad pedes.
Napoli, Naz VII A 16 f. 194-196: GUERRICUS ?,Habac.
KAEPPELI,Scriptores119:
116
STEGMÜLLER,Repertorium cit., pp. 378-379.
117
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 67.
118
1384. In Habacuc.
Inc. prol.: Quattuor prophete. Dividitur prologus iste in sex partes. In prima dicitur quod quattuor ex duodecim prophetis convenientiam habent in hoc titulo «onus».
Inc. op.: Onus quod vidit. Litteralis materia huius prophete est ruina Babylonis, intentio: consolari duas tribus.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 194-196 (anon.).
2. 22 Postilla in Sophoniam
STEGMÜLLER,Repertorium120:
2694 Materia litteralis Sophoniae est destructio duarum tribuum per Chaldaeos.
- Tradunt Hebraei – Dividitur hic prologus in tres partes. Primo ostenditur genus prophetae. - Verbum Domini – Dividitur haec prophetia primo in duas partes. Primo ponitur titulus. Secundo prophetia.
Expl: memoria eorum in sonitu.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 196-198: GUERRICUS ?,Sophon.
KAEPPELI,Scriptores121:
1385. In Sophoniam.
Inc. prol.: Materia litteralis Sophoniae est destructio duarum tribuum per Chaldeos.
Inc. op.: Verbum domini. Dividitur hec prophetia primo in duas partes. Primo ponitur titulus, secundo prophetia.
Ms.: Napoli, cod. cit., f. 196-198 (anon.).
2. 23 Postilla in Aggaeum
STEGMÜLLER,Repertorium122:
2695 Jeremias propheta – Litteralis materia huius prophetae est raedificatio templi et
restauratio Jerusalem. Et haec materia ponitur in fine prologi… reversionem corporalem. - In anno secundo – Dividitur haec prophetia in duas partes. Primo ponitur titulus. Secundo prophetia, ibi: Haec dicit Dominus. In titulo ponitur, quo tempore prophetavit.
Expl: ut signaculum super cor tuum.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 198-199: GUERRICUS ?,Agg.
119
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 67.
120
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 379.
121
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 67.
122
KAEPPELI,Scriptores123:
1386. In Aggaeum.
Inc. prol.: Ieremias propheta. Litteralis material huius prophete est reedificatio templi et restauratio Ierusalem. Et hec materia ponitur in fine prologi.
Inc. op.: In anno secundo. Dividitur hec prophetia in duas partes. Primo ponitur titulus, secundo prophetia, ibi: Hec dicit dominus. In titulo ponitur quo tempore prophetavit.
Ms.: cod. cit., f. 198-199 (anon.).
2. 24 Postilla in Zachariam
STEGMÜLLER,Repertorium124:
2696 Anno Darii – Materia huius prophetiae est populus reversus de captivitate… tantam
plagam.
- In mense octavo – Propheta iste primo dividitur in duas partes. In prima ostenduntur quae vidit Zacharias.
Expl: Mt. 30 (21, 12): dieci vendentes.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 199-207: GUERRICUS ?,Zach.
KAEPPELI,Scriptores125:
1387. In Zachariam.
Inc. prol.: Anno Darii. Materia huius prophetie est populus reversus de captivitate.
Inc. op.: In mense octavo. Propheta iste primo dividitur in duas partes. In prima ostenduntur que vidit Zacharias.
Ms.: cod. cit., f. 199-207 (anon.).
2. 25 Postilla in Malachiam
STEGMÜLLER,Repertorium126:
2697 Dominus per Moysen – Materia huius prophetae sunt duae tribus reversae de Babylone.
Intentio est revocare… ostenditur material prophetiae.
123
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 67.
124
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 379.
125
KAEPPELI,Scriptores cit., pp. 67-68.
126
- Onus verbi – Haec prophetia dividitur in duas partes. Primo ponitur titulus. Secundo prophetia.
Expl: Zacharias vero de bonis.
Napoli, Naz. VII A 16 f. 207-209: (GUERRICUS ?),Malach.
KAEPPELI,Scriptores127:
1388. In Malachiam.
Inc. prol.: Dominus per Moysen. Materia huius prophete sunt due tribus reverse de Babylone. Intentio est revocare.
Inc. op.: Onus verbi. Hec prophetia dividitur in duas partes. Primo ponitur titulus, secundo prophetia.
Ms.: cit., f. 207-209 (anon.).
2. 26 De muliere forti
STEGMÜLLER,Repertorium128:
2668 Laudes ecclesiae describit Salomon in figura mulieris fortis per 23 capitula secundum
numerum hebraicorum litterarum. In quibus tali utitur methodo, ut cuiuslibet capituli sententiae littera sibi praescripta.
- Quare ecclesia vel fidelis anima mulieri sit appropriata. Et hoc duobus modis investigare possumus.
Expl: percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi. Ad quod nos etc.
(GUERRICUS DE S.QUENTINO ?),De muliere forti; cf. ALBERTUS MAGNUS,De muliere forti.
Aberdeen, Univ. 105 f. 6-123: ALBERTUS MAGNUS,De muliere forti.
Berlin, Staatsbibl. Theol. Fol. 54 (Rose 851) f. 35-64: ALBERTUS MAGNUS,De muliere forti; finitus 1463 a Johanne Voteken.
Innsbruck, Univ. 377 (XIV) f. 1-108: FR.ALBERTUS QUONDAM RATISBONNENSIS EPISC.,De muliere forti c. 1-22 (Mulierem fortem – Salomon in figura mulieris fortis describit laudes ecclesiae per 14 versus secundum numerum; Expl: ab origine. Ad quod etc.
Paris, nat. lat. 15604 f. 280-304: (GUERRICUS),De muliere forti.
St. Florian 51 (XIV) f. 1-72: ALBERTUS (Initium prout Innsbruck, Univ. 377).
Zwettl 374 (XIII) f. 6-134: ALBERTUS MAGNUS, Super mulierem fortem (Initium prout Innsbruck, Univ. 377).
Olim extabat: Isleworth, Syon Monastery G 15: ALBERTUS MAGNUS.
La paternità del De muliere forti è stata recentemente discussa da Susanna Bullido del Barrio: dopo essersi confrontata con le tesi di Albert Fries e di Bernard Geyer, rigettandole entrambe sulla base della tradizione manoscritta, la studiosa conclude che lo scritto (un commento elaborato a Pv 31, 10-31) è da attribuire senza dubbio ad Alberto, non a Guerrico, come erroneamente sosteneva Fries sulla sola base della presenza del testo, peraltro adespoto, in
127
KAEPPELI,Scriptores cit., p. 68.
128
un codice, il parigino lat. 15604, contenente varie postille del domenicano di Saint-Quentin alla Scrittura129.
2. 27 Postilla in Lucam
HENQUINET,Les écrits130:
Je crois avoir trouvé la trace d’une postille sur S. Luc dans Assise 131, au folio 142r (…) Voici la note marginale en question: Sed nota quod XIcim. sunt cause vel modi in postillis super Lucam. xiij. et septem in summa. Libro L. ca. Liiij.
(…)
Ces postilles sont probablement de Guerric, puisque seules elles sont citées dans le reste du codex.
STEGMÜLLER,Repertorium131:
2698 GUERRICUS DE S.QUENTINO,Luc.
fortasse commemoratur Assisi, Comunale 131 f. 142: Sed nota quod undecim sunt causae vel modi in postillis super Lucam 13, et septem in Summa (Guilelmi Altissiodorensis) lib. I c. 53.
F.M.HENQUINET OFM,Rech. Théol. anc. méd. 6 (1934) 193.
KAEPPELI,Scriptores132:
1389. In Luc.
Cf. Assisi, Bibl. com. 131, f. 142: «Sed nota quod undecim sunt cause vel modi in postillis super Lucam xiii» (Henquinet, Rech. de Théol. anc. et méd. 6 [1934] 193).
129
Cfr. S.BULLIDO DEL BARRIO,‘Non est in aliquo opere modus nobilior’ – De muliere forti ein Werk Alberts des Großen?, in Via Alberti: Texte – Quellen - Interpretationen, hrsg. von L. Honnefelder – H. Möhle – S.
Ballido del Barrio, Münster 2009 (Subsidia Albertina, 2), pp. 386-427. 130
HENQUINET,Les écrits cit. (alla nota 2), p. 193, 211.
131
STEGMÜLLER,Repertorium cit., p. 379.
132
2. 28 Postilla in Iohannem
HENQUINET, Notes additionnelles133:
Une œuvre de Guerric échappée jusq’ici à toutes les recherches est son Commentaire sur l’Évangile de S. Jean, contenu dans Paris Nat. lat. 15599, ancien Sorbonne 1340, aux f. 53- 112. Il débute d’après les notes du P. Fidèle de Fanna par: In medio Ecclesie… et est signalé par DELISLE,dans son Cabinet des manuscrits, II, 188sv134.
KAEPPELI,Scriptores135:
1390. In Ioh.
Inc. prol.: In medio ecclesie aperuit os eius… Hoc exponitur de doctoribus ecclesie et specialiter de b. Ioanne qui fuit eximius inter alios, utpote qui supra pectus domini in cena recubuit.
Inc. op.: In principio erat verbum. Sicut supra dictum est, iste liber dividitur in duas partes. In prima agit de verbo in se, hic: in principio etc., in secunda vero de verbo in comparatione ad creaturas.
Mss.:
133
HENQUINET,Notes additionnelles cit. (alla nota 5), p. 373.
134
Cfr. L.V.DELISLE,Le Cabinet des manuscrits de la Bibliothèque Impériale, III, Paris 1881 (rist. an.
2006), p. 20: «In uno volumine continentur tria paria postillarum [super Ewangelia]: primum fratris Bone adventure, secundum fratris Guerrici conpletum; tercium inconpletum. Ex legato magistri G. de Abbatisvilla. Incipit in 2° fol.
fuit, in pen. e vite. Precium XL SOL.(Ms. latin 15599)». Altrove, Delisle, leggendo altrimenti il catalogo manoscritto del 1338 cui si riferisce, attribuisce la seconda postilla non a Guerrico, bensì a Gorran: cfr. ID.,Inventaire des Mss de la Sorbonne, Paris 1870, p. 16.
135
Basel, Univ. Bibl. B IV 21 (xiii-xiv), f. 1ra-44vb (anon.)136.
Paris, B. N., lat. 15599 (xiii), f. 53-112 (cf. Delisle, Le cabinet des manuscrits III, 20 n. 11).
Il commento a Io 1, 18 è stato edito da H.-F.DONDAINE, L’objet et le ‘medium’ de la
vision béatifique chez les théologiens du XIII siècle, in «Recherches de Théologie ancienne et
médiévale», 19 (1952), pp. 120-121. Sul testo ritorneremo oltre.