Giovanni Angelo Concas, procuratore del fisco e del patrimonio regio, a nome del viceré Gastone de Moncada comunica la concessione della terza proroga del-l'apertura del Parlamento, rinviandola al 12 luglio
1593.Die autem t tertio mensis Iulii, anno a nativitate Domini millesimo quingente-simo nonagequingente-simo tertio, Calari, ad celebrationem dicti regii generalis Parla-menti assegnato, constitutus personaliter magnificus et egregius dominus Ioan-nes Antonius Palou, regiam Cancellariam regens, in personam illustrissimi do-mini don Gastonis de Moncada, locumtenentis et capitanei generalis presentis c. 12v. Regni et praesidentis dicti regii / Parlamenti, intus dictam ecclesiam
metropo-litanam sedis Calaris, in predicto loco, ad infrascriptam porrogationem facien-dam, comparuit praedictus magnificus Ioannes Angelus Concas, fiscus regius, qui verbo acusavit contumatiam contra citatos et non comparentes, supplicat ad ulteriora in dicto regio generali Parlamento procedi.
Et dictus magnificus et egregius dominus regiam Cancellariam regens, in per-sonam Suae illustrissimae Dominationis fecit provisionem sequentem:
«Illustrissimus dominus locumtenens generalis et praeses in praesenti generali Parlamento, admissa dicta contumatia, si et in quantum de iure est admitten-da, concedit dictis citatis et non comparentibus usque ad diem duodecimam praesentis mensis Iulii, si feriata non fuerit, sin autem ad diem exinde proxi-mam sequentem, si iuridica fuerit, alioquin ad priproxi-mam sequentem iuridicam, porrogat praedictum regium generale Parlamentum in hoc eodem loco, de quibus mandavit huiusmodi confici instrumentum». Praesentibus magnifico Thoma Torrella, Anthonio Mura, Francisco Tola, Thoma Mondo calaritano.
Ferdinandus Sabater, notarius et secretarius pro herede Serra.
i Die autem] in marg. Tertia porrogatio.
9 1593 luglio 12, Cagliari (Reale Udienza) Gregorio Cani, vicario generale dell'archidiocesi di Cagliari e sindaco del Capitolo cagliaritano, e Vincenzo Baccallar, canonico e procuratore del vescovo di Alghero, contendono sopra il diritto di precedenza nella seduta inaugurale del Parlamento; il viceré Gastone de Moncada, considerato che la cosa richiederebbe maggior discussione, su deliberazione della Reale Udienza e senza volere che la sua dichiarazione costituisca pregiudizio per le parti; fermi restando i loro diritti, decide che si proceda secondo quanto osservato nei Parlamenti presieduti dai vi-ceré Michele de Moncada e Giovanni Coloma, nei quali la precedenza spettò al procuratore del Capitolo cagliaritano.
Sobre la pretesa entre lo reverent Gregori Caní, vicari general del reverentissi-mo de Caller y sindich del reverent / Capitol de la seu de Caller de una part, y c. 13
lo reverent Vicens Baccallar canonge, com a procurador del reverentissimo bi-sbe de 1.Alguer de la part altra, sobre qui ha de precehir en Io soli vui die pre-sent. Attento que la pretentío dels dits reverents canonges Cani y Baccallar en los predits noms requereix major discutio, de la que la brevedat del temps per ara se pot fer, y ab los ultims Parlaments celebrats per Sa Magestat y en sa real persona per los illustrissima don Miquel de Moncada y don Joan Coloma lloc-tinents generals, se troba que en los primers solios precehi sens contradictio al-guna lo reverent procurador del Capitol de la seu de Caller als procuradors dels reverentissims praelats. Per Qo Sa Serioria illustrissima, ab delliberatio de la Real Audientia, declara que sens engendrar la present declaratio perjudicí al-gu, tant sobre lo petitori com sobre lo possessori, a les dos parts, ans la preten-tio de una i altra reste en sa forsa, com si la present declarapreten-tio feta no fos, com sols sie per donar forma al assiento del dia present i no en altres actes sdeveni-dors, que per a vui se assiente primer lo dit reverent canonge Cani a dit reve-rent canonge Baccallar; attes que lo acte que se.s fet entre ells a tres de jufly 1593 no es fet en Parlament, sino en acte particular y que espirat lo dia de vui, resten com si dita declaratio feta no fos, restants los drets de cada hu salvos.
Provisa per illustrissimum dominum locumtenentem generalem in Regia Au-dientia, ex deliberatione in ea sumpta, die duodecimo Iulii, anno Domini mil-lesimo quingentesimo nonagesimo tertio, Calari.
Ferdinandus Sabater notarius et scriba pro herede Serra. /
10 1593 luglio 12, Cagliari (Palazzo regio)
È pubblicata, su istanza di Gregorio Cani, vicario generale dell'archidiocesi di Cagliari e procuratore del Capitolo cagliaritano, la dichiarazione del viceré Gastone de Moncada che riconosce al canonico Cani il diritto di precedenza sul canonico Baccallar
c. 13v. Dicto die Calari. Instante reverendo Gregorio Cani canonico calaritano, vica-rio generali et procuratore reverendi Capituli calaritani, huiusmodi declaratio illustrissimi domini locumtenentis generalis et regii Consilii fuit publicata per me, dictum et infrascriptum notarium, intus aulas regii palatii. Presente dicto reverendo Baccallar. Presentibus magnifico et egregio Angelo Cani, utriusque iuris doctore, et magnifico Petro Moncon pro testibus.
Idem Sabater notarius.
11 1593 luglio 12, Cagliari (Reale Udienza)
Angelo Cani; dottore in diritto e sindaco della città di Iglesias e Pietro Mon-con, sindaco della città di Castelsardo, contendono sopra il diritto di precedenza nella seduta inaugurale del Parlamento; il viceré Gastone de Moncada, su deli-berazione della Reale Udienza, decide non esservi ragione alcuna per procedere in maniera difforme dalle deliberazioni passate, per le quali la precedenza spetta nella prima seduta del Parlamento al sindaco di Castelsardo e nella seconda al sindaco di Iglesias.
Dicto die Calari. Sobre la pretesa dels magnifich mossen Angel cani, dottor en drets, syndich de la ciutat de Yglesies de una part, y Pedro Moncon sindich de la ciutat de Castell Aragones de la part altra, sobre qui dels dos ha de pre-cehír en lo seure del soli queste vui del present, per Sa Sefioria illustrissima.
Attes que ab diverses provisions fetas en alguns Parlaments se ha declarat que en un solio precehesca la hu de aquells y en l.altre l.altre, y no hi haja per ara justa causa per la qual se haja de apartar de dita declaratio; per co Sa Sefioria illustrissima, ab delliberatio dels magnifichs y egregis regents la real Cancella-ria y doctors de la Real Audíentia, dites provisions haverse de guardar y per la observantia de aquellas que en lo primer solio precehesca lo syndich de Ca-stell Aragones y en lo segon solio lo de Iglesies.
Provisa per illustrissimum dominum locumtenentem generalem, in Regia Au-dientia, ex deliberatione in ea sumpta, die duodecima mensis Iulii, anno Do-mini millessimo quingentesimo nonagesimo tertio, Calari.
Ferdinandus Sabater, notarius et scriba pro herede Serra. /
12 1593 luglio 12, Cagliari (Reale Udienza)
Giacomo Manca, sindaco della città di Sassari, chiede che sia osservato l'or-dine delle precedenze seguito nel Parlamento presieduto dal viceré Michele de Moncada, nel quale il secondo consigliere della città di Cagliari sedette dopo il sindaco della città di Sassari, alla sinistra del consigliere in capo della città di Ca-
diari,. il viceré Gastone de Moncada, uditi Francesco Aleu e Girolamo Torrella, consigliere in capo e sindaco della città di Cagliari, su deliberazione della Reale Udienza, dichiara che si manterrà il medesimo ordine disposto dai precedenti Parlamenti (eccezion fatta per quello presieduto da Michele de Moncada, nel quale i rappresentanti dei tre Bracci sedettero senza osservare ordine alcuno) e dai libri di Corte, ordine per il quale dopo il sindaco della città di Sassari; alla si-nistra del sindaco della città di Cagliari; ha da sedere il terzo consigliere della città di Cagliari, mentre alla destra del sindaco della città di Cagliari ha da sedere il secondo consigliere della città di Cagliari.
Dicto die Calari, in Regia Audientia. Sobre la pretesa que te lo noble don Jai- c. 14
me Manca, syndich de la ciutat de Sasser, a saber es que assentantse a ma squerra del conseller en cap de la present ciutat de Caller, apres dell ha de seure lo magnifich conseller segon de la present Qiutat, attes que axi se feu en lo ultim soli del Parlament ultimament celebrat per lo illustrissim quondam don Miquel de Moncada. Havent hoit als magnifich Francesch Aleu conseller en cap de la present ciutat y al magnifich Hieroni Torrella sindich de aquella, Sa Sefioria illustrissima, ab delliberatio dels magnifichs y egregis regent la real Cancellaria y doctors de la Real Audientia, proveheix y declara, que per quant ha constat ab diversos Parlaments y llibres de Corts, que apres del síndich de la ciutat de Sasser y a la ma sinistra de aquell ha sempre segut en lo soli lo conseller ters qui per temps es estat, y apres del sindich de la ciutat de Caller y a ma dreta de aquell ha segut lo conseller segon: que per Qo se fermara lo matex orde, no obstant lo que se diu del soli tingut per lo illustrissimo don Miquel de Moncada, com sia que per lo que esta continuat en lo acte del ma-teix soli conste que les persones de tots los tres Staments, ecclesiastích, militar y real segueren sens servar orde algu entre aquells; y per co ara no.s pot haver raho alguna de dit acte.
Provisa per illustrissimum dominum locumtenentem generalem, in Regia Au-dientia, ex deliberatione in ea sumpta, die duodecimo mensis Iulii, anno Do-mini millesimo quingentesimo nonagesimo tertio, Calari.
Ferdinandus Sabater, notarius et scriba pro herede Serra. /
13 1593 luglio 12, Cagliari (Cattedrale)
Il Parlamento è aperto con una solenne celebrazione religiosa, officiata da Francesco del Vall, arcivescovo di Cagliari; e al canto del Veni Creator; dopo il viceré e gli officiali regi i membri dei Bracci ecclesiastico e reale prendono posto secondo il loro grado, quelli del Braccio militare senza osservare alcun ordine interno; indi Giovanni Angelo Concas, procuratore del fisco e del patrimonio re-gio, chiede che, ammessa la contumacia accusata nei confronti dei convocati non
comparenti, si proceda alla celebrazione del Parlamento, e Pietro Giovanni So-ler, reggente la Cancelleria reale, a nome del viceré dichiara ammessa la contu-macia e ordina che si proceda; Ferdinando Sabater, notaio del viceré, legge la commissione del re; Girolamo Fillol, segretario, legge il discorso inaugurale del viceré, contenente tre punti principali.
1. Rimediare agli ingiusti aggravi;
2. Riformare le leggi dannose o non più rispondenti ai tempi e farne delle nuove, rivolte al buon governo e al bene comune;
3. Sovvenire alle necessità della Corona, travagliata dalle spese per la rivol-ta dei Paesi Bassi, per il mantenimento della flotrivol-ta contro il Turco e l'Inghilter-ra, per il sostegno dato ai cattolici di Francia.
Dopo una consultazione dei Bracci riuniti l'arcivescovo di Cagliari; a nome dei tre Bracci, dichiara che si risponderà a tutto e chiede che si conceda un termi-ne ulteriore agli assenti; il viceré aggiorna il Parlamento all'indomani; conce-dendo in via speciale agli assenti un termine ulteriore di dieci giorni.
c. 14v Et adveniente die lune, intitulato duodecimo mensis Tuffi, anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo nonagesimo tertio, Calari, ad celebrationem dicti regii generalis Parlamenti porrogato et assignato. Existentibus illustrissi-mo domino don Gastone de Moncada, de Consilio sacrae catholicae regiae Maiestatis Philippi domini nostri regis et pro Sua Maiestate locumtenente et capitaneo generali praesentis Sardiniae Regni et praesidente ín praedicto regio generali Parlamento, reverendissimis, reverendis et venerabilibus, spectabili-bus, nobilibus et magnificis de congregatione infrascripta et aliis in moltitudi-ne copiosa, intus ecclesiam cathedralem metropolitanam, ante altare maius dictae sedis, genibus flexis, porrectis precibus ad dominum nostrum Iesum Chrístum, cum decantatione solempni himni «Veni Creator», peractaque ora-tione per reverendissimum in Christo patrem don Franciscum del Vall, Dei et Apostolicae Sedis gratia archiepiscopum calaritanum et episcopum unionum;
habenteque Sua illustrissima Dominatione a Sua sacra catholíca regia Maiesta-te pro infrascriptis et aliis peragendis speciale mandatum, ascendit Sua illu-strissima Dominatio solíum super his factum in ditta ecclesia ad latus portalis quo itur ad cimiterium dictae sedis, ubi assuetum est in praesenti civitate cala-ritana regium generale Parlamentum celebrare, sedente Sua illustrissima Do-minatione in cathedra supra dictum solium sedentibusque, nempe in medio primi gradus sive stani dicti solii magnifico Petro Ioanne Soler, regio consilia-rio et regiam Cancellariam regente, et in parte dextera dicti magnifici et egre-
' Et adveniente] in marg. Solium.
gli regentis Cancellariam / magnifico Ioanne Antonio Palou, fisci et patrimonii c. 15 regii patrono, et ad latus magnifici Palou magnifico Ludovico Ferriol, doctore Regiae Audientiae, et in parte sinistra dicti magnifici et egregii regentis Can-cellariam nobile don Iacobo de Aragall, gubernatore et refformatore Capi-tuum Calaris et Gallure, et ad latus dicti nobilis gubernatoris, in dicta parte si-nistra, nobile don Onofrio Fabra et Dixar, regio procuratore. Et ad latus dicti nobilis regii procuratoris, in dicta parte sinistra, magnifico Francisco de Rava-neda, magistro rationali, et ad latus dicti magnifici de Ravaneda magnifico Io-anne Naharro de Ruecas, regiam Thesaureríam regente. Et in tertio scano dic-ti solfi magnifico Ioanne Angelo Concas, fisci et regii patrimonii procuratore, necnon stante in parte dextera ditti soli me Ferdinando Sabater, notai-io et se-cretario Locumtenentiae generalis pro herede Serra, et in parte sinistra Valen-tino Polla alguazirio maiori. Convocatisque et congregatis ibidem ad sonum campane magne, ut moris est, tribus Stamentis sive Brachiis presentis Regni, ecclesiastico, militari et regali, nempe Stamento ecclesiastico in parte dextera dicti soli et Stamento militari in parte sinistra et Stamento regali, nempe civi-tatuum et universícivi-tatuum presentis Regni ante et adversus dictum solium, in hunc modum videlicet pro Stamento ecclesiastico sedentes.
Pro Stamento ecclesiastico.
Reverendissimus don Franciscus del Vall, Dei et Appostolicae Sedis gratia ar-chiepiscopus calaritanus et episcopus unionum. /
Reverendissimus don Anthonius Cannopulus, archiepiscopus arborensis, qui c. 15v.
dixit procuratorem esse reverendi Capituli turritani.
Reverendissimus don Petrus Clemente, episcopus ussellensis et terralbensis.
Reverendissimus don Ioannes Sanna, episcopus ampuriensis et civitensis.
Reverendissimus don Anthonius Adzori, episcopus bosanensis.
Reverendus Gregorius Cani, vicarius calaritanus et procurator reverendi Capi-tuli calaritani.
Reverendus Ludovicus Pira, archipresbiter arborensis, procurator reverendi Capituli arborensis et Capituli ampuriensis.
Reverendus Maurus Sanna, prior Sancti Salvatoris Oristanny.
Reverendus Ioannes Augustinus Canalis, procurator reverendi Ioannis Spano, abbatis Sancti Nicolai extra muros civitatis Oristanni.
Pro Stamento militari.
Pro spettabili Stamento militari praesentis Sardiniae Regni intervenerunt et fuerunt praesentes infrascripti, non servato inter eos ordine super modo pro-cedendi sed sub hac forma, nempe in tribus aut quatuor scanis ibidem exi-stentibus.
Spectabilis don Iacobus de Alagon, comes de Sorris.
Spectabilis don Iacobus de Castelvi, comes de Lacono.
Nobilis don Emanuel de Castelvi.
Nobilis don Guillermus de Cervello.
Nobilis don Hieronymus de Cervello, rector comitatus de Quirra.
Nobilis don Iosephus rapata.
Nobilis don Angelus
Nobilis don Hieronimus Sanct Just.
Nobilis don Ioannes de Castelvi, rector status de Oliva.
Nobilis don Anthonius Barbara.
Spectabilis don Franciscus de Castelvi, vice comes de Sanct Luri. /
c. 16 Nobilis don Martinus de Alagon.
Nobilis don Geraldus Cetrillas.
Nobilis don Petrus Onofrius de Ferrera.
Nobilis don Franciscus de Castelvi.
Magnificus Iacobus de Silva.
Magnificus Montiserratus Rossello.
Nobilis don Iacobus Ram.
Nobilis don Iacobus Manca, minor dierum, Sassaris.
Nobilis don Ioannes de Servello.
Magnificus Gaspar Porxella hereditatus.
Magnificus Michael Portugues, uti baro de Posada.
Magnificus Antiocus Fortesa.
Magnificus Hieronymus Ferrer.
Magnificus Petrus Ioannes Otger.
Magnificus Melchior Torrella.
Magnificus Ioannes Franciscus Ram.
Magnificus Ioannes Andreu.
Magnificus Ioannes Franciscus Iorgii.
Magnificus Vincentius Mora.
Magnificus Franciscus Mora.
Magnificus Nicolaus Torrella.
Magnificus Hieronymus Montaner.
Nobilis don Gaspar de Raquesens.
Magnificus Iacobus Sancta Cruz.
Magnificus Anthonius Fortesa.
Magnificus Antiocus Nin.
Nobilis don Ioannes Dixar.
Magnificus Gaspar Fortesa.
Nobilis don Melchior Aymerich. /
c. 16v. Nobilis don Anthonius de Castelvi.
Nobilis don Emanuel de Castelvi, minor dierum.
Nobilis don Ioannes de Cervellon.
Magnificus Gaspar Torrella.
Magnificus Bernardinus Puliga.
Magnificus Thomas Torrella.
Pro Stamento regali.
Pro magnifico Stamento regali civitatuum et universitatuum presentis Regni in-tervenerunt et fuerunt presentes magnificus Franciscus Aleu, in capite consilia-rius presentis civitatís Calaris, in medio dicti scafi sedens, et in parte dextera dicti magnifici Aleu magnificus Hieronymus Torrella, syndicus presentis civita-tis et universitacivita-tis Calaris, et in parte sinistra dicti magnifici Aleu nobilis don Iacobus Manca baro de Usini, syndicus civítatis Sasseris. Et ad dexteram ma-gnifici Torrella syndici Calaris magnificus Thomas Brondo, in secundo gradu consiliarius presentis civitatis, et ad sinistram dicti nobilis syndicí civitatis Sas-saris magnificus Petrus Blancafort, in tertio gradu consiliarius Calaris, et ad dexteram dicti magnifici Thomae Brondo secundi consiliarii nobilis don Rai-mundus eetrillas, syndicus civitatis Alguerii, et ad synistram dicti magnifici Blancafort tertii consiliarii magnificus Leonardus Pira, syndicus civitatís Ori-stanni, et ad dexteram don Raimundi Cetrilles syndici Alguerii magnificus Hie-ronimus Pintor, in quarto gradu consiliarius, et ad sinistram syndici cívitatis Oristani magnificus Antonius Corona, in quinto gradu consiliarius, et ad dexte-ram dicti Pintor quarti consi/liarii 2 magnificus Petrus Moncon, syndicus civi- c. 17
tatis Castri Aragonensis. Et ad dexteram quinti consiliarii Corona magnificus Angelus Cani, utriusque iurís doctor, syndicus civitatis Sglesiarum, et ad dexte-ram dicti syndici Cani magnificus Iulianus Ursena, syndicus civitatis Bosae.
Quibus quidem tribus Stamentis sic ut premittitur congregatis et in dictis sca-nis sedentibus, prefatus regii fisci procurator obtulit supplicationem tenoris sequentis:
«Illustrissime domine locumtenens et capitaneus generalis et praesidens in praesenti generali Parlamento.
Fisci regii procurator accusat contumatiam contra citatos et non comparentes et supplicat quod illa admissa procedatur ad ulteriora in dicto regio generali Parlamento».
Altissimus.
Et dictus magnificus et egregius Petrus Ioannes Soler, regiam Cancellariam re-gens, in personam Suae illustrissimae Dominationis fecit provisionem sequen-tem:
«Illustrissimus dominus locumtenens generalis et praesidens in praesenti ge-nerali Parlamento, admissa dicta contumatia, si et in quantum de iure est ad-mittenda, contra citatos et non comparentes, providet quod procedatur ad ul-teriora in continuatione dicti generalis Parlamenti».
Quibus quidem peractis incontinenti predictus illustrissimus dominus lo-cumtenens generalis et praesidens / in huiusmodi generali Parlamento man- c. 17v.
2 consiliarii] consisiliarii nel ms.
davit mihi dicto Ferdinando Sabater, notano et regenti predictam Scribaniam Locumtenentiae generalis, ut coram omnibus legerem comissionem per Suam sacram catholicam regiam Maiestatem Suae illustrissimae Dominationi fac-tam; qua per me lecta alta et intelligibili voce, mandavit etiam Sua illustrissi-ma Dominatio illustrissi-magnifico Hieronimo Fillol secretario, ut legeret propositio-nem Suae illustrissimae Dominationis, in quadam papiri carta scriptam, cuius tenor talis est:
Proposition.
«Tiene Su Magestad tanto cuidado de todos sus Reynos, que no contentando-se del que tiene ordinario de que en ellos contentando-se administre justicia con mucha rectitud y ygualdad, attendiendo a todo muj particolarmente sin perdonar a travajo sujo para mas mostrar e1 amor que tiene a sus vassallos y Io que desea y procura que no sean agraviados, manda de afios a arios poner a sus mini-stros en residentia para que, hoidas las quexas que dellos se tiene, pueda emendar y corregir todo lo que tuviere necessidad de remedio. Esto haze Su Magestad en este Reino de diez en diez arios, como sabeis, mandando cele-brar Parlamento generai; y por no poderse hallar ahora aqui en persona, por las multas occupationes que tiene, no solo de governar tantos Reynos, pero de
c. 18 servir a la Iglesia de Dios / en tiempos tan trabajosos, me ha mandado que yo en su real nombre hos convocasse, enbiandome poderes bastantes (corno ha-veis visto) para todo lo que Su Magestad pudiera hazer si se hallara aqui pre-sente, y porque el principal fin que yo he de tener, siguiendo la sancta
c. 18 servir a la Iglesia de Dios / en tiempos tan trabajosos, me ha mandado que yo en su real nombre hos convocasse, enbiandome poderes bastantes (corno ha-veis visto) para todo lo que Su Magestad pudiera hazer si se hallara aqui pre-sente, y porque el principal fin que yo he de tener, siguiendo la sancta