• Non ci sono risultati.

Allor egli medesmo il sommo Padre Assentì, che Peleo s’unisse a Teti

Nel documento image not a vailable (pagine 58-68)

Tetiallornon sdegnòterrenconnubio;

Alloregli

medesmo

il

sommo Padre

Assentì,che Peleos’unissea Teti.

O

nataa’piùbei dì schierad’Eroi

,

Salve, o de’

Numi

prole,eo buona

Madre

,

Voi

sì, voi spesso invocheròcol canto,

E

via piùte,de’ Tessalisostegno

,

Per

faustenozze gloriosoe lieto,

Peleo,cui

Giove

ilgenitore stesso

De’ Numi

cesse indon suapropria fiamma.

Te dunque

TetidiNettun lafiglia Piùbella in

grembo

accolse? a te sposare

La degna

lor nipote indusser Tetia

Ed Ocean

,che il

mondo

tuttoabbraccia?

Come

alprefisso

tempo

ildìbramato Spuntò,tutta Tessaglia entro s’affolla

Al

tetto diPeleo

La

reggias’empie

Di

festeggiante stuol.Reeanvi doni,

E

co’donilagioja in volto espressa.

riferirsiallaTessaglia, che puòdirsimadredegli Argonauti. Catullostessonellapoesiasopra Atifa direaquesto:Patriaomeagenetrix.

(5)Veggasil’eruditissimo Heyne nelle osserva-zioni ad Apollodoro p..3 13.e 314-*ove cita tutto quelchepuòillustrarPeleoeTeti,e le lornozze.

(6)Anche ipiù antichiScrittoriGrecitennero esser tutta la terracircondatadall’Oceano.Le te-stimonianzesipossonvedere appresso Bochart(

Ca-naan p."707.)e nella citata dissertazionedel

Ge-snerop.420.L’

Anonimo

invece dimari legge pater. n

(2)

L’Anonimo

e Bernardo Pisano leggono: Qui -similioptataefinito tempore lucis-Advenere

domum

;

e questicontenta:idestcirca vespertini.Dubito che questa lezionedebbaall’altra preferirsi.

54

DeseriturScyros(i);linqmintPhtlùotica

Tempe

,

Cranonisque

domos

,ac raoenia Larissaea.

Pharsaliara coeunt, Pharsalia(2) tectafrequentant.

Rara

colit

nemo;

mollescuntcolla iuvencis:

Non

humilis curvispurgaturvinearastris:

Non

glebam pronoconvellit vomeretaurus:

Nonfalx

attenuatfrondatorurn arboris

umbram

:

Fqualida desertis robigo inferturaratris.

Ipsius atsedes,

quacumque

opulenta recessit Regia,fulgentisplendent auro,atque argento.

Candet ebursoliis,collucent poculamensae:

Totadotnusgaudetregalisplendida gaza.

Polvinar vero Divaegeniale locatur Sedibusin mediis, ludo quod dente politum 'Pineta tegit roseo conchylipurpura(3)fuco.

Haec

vestis priscis horainura variata figuris

Heroum

miravirtutes indicatarte.

Namque

fluentisono prospectans litoreDiac Thesea cedentemceleri

cum

classetuetur Indomitosincordegerens Ariadna(4)furores,

(1)Isolalungi«lalla Tessaglia;

ma

che fu go-vernatadai TessaliDolopi,comeavverteilVos*

sio;perciòCatullonefaquiopportunamenzione.

(2)L’Anonimo eilPisanohannoPharsalica.

(3) Oltreil Volpi aquesto versoveggasisulla porporaildottissimoCerdaa VirgilioAen.4..V.2Ó2.

il eh.Fea aWinckelmannT.I.p 4 01,

P Amati:

De

restitutionepurptirartim,ilVossioaquesto luo-go,e loSchwcbelioall’IdillioI.di Bionev.3.

(4)Vcdesi 1’abbandono dellafiglia diMinosse fra le pitturedell’ErcolanoT.II.tav.l5. etutto questo EpisodiodiCatullol’illustraamaraviglia. S’ingannanoperò queidotti espositori increder Ne-mesilaDeache standodietroadAriannale accen-nalavela neralasciatadaTeseosulnaviglio;quasi ledicache peressaella cbastantemente

vendica-DigitizedbyGoogle

co

La

Ftiotica

Tempe

in

abbandono

Rimangi e SciroediCranon)alberglii

E

di Larissaimuri. Alla magione Farsalicavantuttia schiere a schiere.

Restanoi campiincolti;ilcolloa’buoi S’ammorbidisce;nonilcurvorastro

Purga

1’umilivigne,enon leglebe Col

vomero

inchinatoiltauro svelle;

Non

degli arboriV

ombre

ilpotatore

Con

lafalce dirada; e1’atra e sozza

Ruggine

scorre su inegletti aratri

.

Ma

ilregio tetto diPeleo,

dovunque

Riccos’interna,a fulgicl’oro eargento Brilla,gliscannialbeggiano d’avorio,

E

riluconoinappi insulemense

.

La magion

tuttadi regai tesoro Superbasirallegra.

Al

granpalagio In

mezzo

situato èper la

Dea

Illetto geniald’indicoavorio Tersoe lucente,che covertoèd’ostro Inroseosucco di conchiglia infuso.

Questadivarie

umane

formeantiche Distinta coltre con mirabil arte Degli*Eroilevirtudialguardo espone

.

Quivi Arianna appar,che dalsonante LitodiNassodivoratail core

D’

indomitifurorstarimirando Teseo fuggente convelociantenne;

ta.Niuno ignoraclic daciòneprovenne1’ anne-gamento di Egeo. QuestaDearappresenta certa-mente unaFuria.Laspiegocosì dietro la testimo-nianza dello stesso Catullo;ilquale piùsottof*

adAriannainvocarleFurie:Eumenidesquìbua an-guille)redimitacapillofrons ctc.eaccennaposcia,

eh’essafuvendicatacollamortediEgeo; com’àvea

56

Nec dumetiam

sese,quaevisit,visere credit(l).

Utpote fallaciquae

tum

primuin exeitasomuo Desertamin sola miseramsecernitarena.

Immenjoratiuvenisfugieuspeilit vadaremis

,

Irrita ventosaelinquens promessaprocellae:

Quera proculexalga moestisMinoisocellis, Saxeauteflìgiesbacchantis

,prospicit,

Evoe

, Prospicit,etrnagniscurarmi! fluctuatundis

,

Non

flavo(a)retinens subrilemvertice initràm,

Non

contenta levivelaturapectus"auiictu

,

Nonteretistrophio(3) luctantes( 4)vincta papillas:

Omnia

quaetotodelapsa ecotporepassim Ipsiusantepedes fluctus salisalludebant.,

Sedneque tum

mitrae,nequeturafluitantis

ami*-ctus

Illa vicem curans,totoextepectore,

Theseu, Toto animo,

totapendebatperditamente.

Ah

misera,assiduis

quam

luctibusexternavit

chiestocheTeseofunestasseseedisuoi.Forse fece gabbo aquegl’illustriAccademiciilvederlafigura alata.E'vero che Eschilo nelleEumenidiv.260.

negalealialleFurie;

ma

ledalotoEuripide nel*

l’Orestealv.317.

(1)Questoverso,che variamentesi legge neico*

dici, èstato anchevariamente emendatopercon*

gettura daidotti.Il Volpi seguìlacorrezionedel Vossio;e noipureloabbiamdatosecondo quella

.

L’edizione principe,quelladel 1481.ed altri libri hanno;nec ciumetiam sestinesuitumcrediditesse.

L’Anonimo,

ilPoliziano,che aneli’essosegnò va*

rianti nel citatoesemplareMagliabechianodella

pri-ma

edizione,e Bernardo Pisano lascianoilverso intatto.

Non

dee dunque credersi allo Scaligero quandodice: Ultima parshtiittsver siculiconfidaest acorrectoribus

.

Ionon oserei cangiarla; tanto più chefabuonsenso,com’haòttimamentespiegatoil

DigitizedbyGoogle

veder crede ancorciòch’ellavede.

Come

coleiche purallor dalsonno Ingannevolriscossa ahisèmeschina

Abbandonata

scorge in

erma

arena

.

Ma T

ingratogarzon fuggendo,il

mare

Batteco’remi,elepromesse vane In predalasciaalleprocellee a’venti.

•Luipurdall’alga ornailontano scopre

Con

mestilumi di

Minos

lafiglia,

Qual

diBaccante

immago

in sassoincisa

,

Lui scopre,e in alto

mar

d’affanniondeggia

.

Non

ellahasottilmitraalbiondocrine

,

Non

di lievemantelvelatoil petto

,

Non

tienea frenle fluttuanti

mamme

Attortafascia;lequaituttecose

Qua

e là giùdalbel corpoa’pie’discese

De’

salsi fluttison trastullo egioco

.

Ma

senza piùcurar mitra o mantello Galleggiantisul

mar

, contuttoilcore

,

Con

tuttiisensi suoi,contutta1’alma Dietroate solperduta, oTeseo,pende.

Ahi

sventurata, cui levò disenno

Pisano,cioè:Esseapud se,cnmpotem esse

men-tis,addubitansanadirnesomniaret.

(e)Il capellobiondofuin pregio pressogli anti-chi;

ma

nonmancòdicelebritàancheil nero.Z,e-dafu.itnigra conspicienda coma, abbiamo in Ovi-dio.VeggansigliErcolanesinel

Tomo

3.delle pit-turepag.3. eilbellissimotrattatodecoma di A-drianoGiuniosul fine delcapo9.

(3)Sull’uso diquestafasciavediildotto Fische-road Anacreonte ode 20.v. l3.

(4)Lactenteslpgge 1’edizione principeconaltre parecchi. Bernardo Pisanoglossa:Lactentes,niveas,

et lacteascontro grammatictilos

.

Non

sappiamo ab-bandonareluctantes.

,

68

Spinosas Erycinaserensinpectore cura».

Il la tempestate ferox, et tempore(c)Theseu»

Egressuscurvis e litoribus Piraei (2) Attigit iniusti(3) regis Cortynia tempia(4).

Nani perhibentolimcrudeli pestecoactam Androgeoneae poenasexsolvere caedis, Electosiuveuessimul,etdecusinnuptarum Cecrnpiamsolitam esse

dapem

dareMinotauro(5).

Qucis angusta(6)rnalis

cum

moenia vexarentur, Ipse

suum

Tlieseuspròcarie corpus Athenis Projicere optavitpotius,

quam

taliaCretam('j) Funera Cecropiae ne-funeraportarentur.

Atque

itanavelevinitens,ac lenibus auris,

Magoanimum

ad

Minoa

venit,sedesquesuperbas.

Hunc

simul ac cupidoconspexit luminevirgo Regia

,

quam

suaves expiraus castus odores Lectulus,inmollicomplexumatris alebat:

QualesEuvotae progignunt flumina myrtos,

Aura

vedistinctoseducitvernacolores:

(1)Tempusdesignatannonimseriem,tempestas ori-nitemptis,la stagione. CosìBernardo Pisano.Qui peròsembratautologia,com’hagiudicatoilVolpi.

(2) E'notoesserquestaunaprolepsi,ossia antici-pazionenonraraneipoeti•,giacchéTeseosciolsedal Falero,enondalPireo costruito tantotempo do-poda Temistocle

.

(3)Atheniensiumscilicet temporarium,etpio af-fectu hostium prolatum.AlioquiMinoajustissimus fuit,unuaquee judicibtts inferis.NotadiBernardo Pisano.

Non

ilsolo Catullo;

ma

anchealtriantichi

.

hantacciato d’ingiustoMinosse. Veggasiilgrande SpanhemioaCallimaconell’inno aDianav.194.

(4)TectaleggonoilPolizianoeBernardo Pisano. (5)Dopo ladottissima e criticissima dissertazio-nedelSig. Ab. Lanzi sopraunvetusto vaso trova-to inGirgentiedesprimente Teseo che uccidei]

DigitizedbyGoogle

^

.

h

Con

incessanti gemitiCiprigna Seminandoleincor pungenti cure!

A

quell’etadeilfìerTeseopartito Da’curvilididelPireopervenne

Del

Cretese

monarca

a’ tettiingiusti

.

Poiché sidice

,cheilCecropio suolo

Da

cruda pesteundìlepene astretto

A

pagardell’ucciso

Androgeo

,inuso

Avea

spedirgarzonielettiefiore

Di

verginellealMinotauroin pasto.

Da

taidisastri lacittadeaugusta Teseo mirando oppressa,

amò

sua vita Avventurar perladilettaAtene

,

Anzichéfossercotalmorte salme

Non

morte ancordilàportate aCreta

.

Quinciei fidatoasottilproraea’venti

Andò

delgran Minosseal solioaltero.

Or

tosto che concupid’occhioilvide

La

verginereai traimolliamplessi Della

madre

educatain castoletto Spirante gratiodor,qual vago mirto

Che

d’Eurota1’

umore

alleva,oquale Dipintofior cui molleaurettaavviva.

Minotauro,è adimostrazione chel’antichità scrit-tacfiguratarappresentò questomostro

uomo

con capo bovino.

(6)IlPolizianoeBernardo Pisano leggonoaugu -sta; equestiglossa:Augusta,sanctascilicetpropter MinervametaliorumDeorumculturn,nanietGraecr poetae tipà$ AStiVX$dixerunt.

(7) IlPisanolegge:PotiusquamtaliaCreta Fiute-rà nec furieràCecropiaeportarentur

}

echiosa:Por -tarentur a CretaipsiCecropiaetalia funere.Il Vol-piperò haottimamenteconunpassod’Isocrate spie-gatalalezione cheabbiamnoipur seguita.

6o

Non

priusexilioflagrantia declinavit

Lumina, quam

cunctoconcepit pectore

flammam

Funditus, atque imis exarsit tota medullis,

Heu

misere exagitans immiti cordefurores.

Sancte puer, curis

hominum

quigaudiamisces (i),

Quaeque

regis Golgos,quaequeIdaliura

frou-dosam

,

Qualibus incensamiactastis mente puellam Fluctibus,inflavosaepe hospitesuspirantem! Quantos illatulitlanguenticordetimores

Quantum

saepemagisfulgore expalluit auri!

Cum

saevum cupienscontra contendere monstrum,

Aut

mortem oppeteretTheseus.aut praemialaudi*.

Non

ingrata,tamenfrustra,munuscula Divis Promittens,tacitosuspendit vota (2) labello.

Nam

velut in

summo

quatientembracliia

Tauro

Quercuin,autconigeramsudanti cortice(3)pinutn Indomitus turbo contorquens flaminerobur Eruit:illa procul radicibus exturbata (4) Pronacadit,lateque

,etcominusobviafraugens

:

Sicdomito saevumprostravi corporeTheseus

Nequidquam

vanisjactantemcornua ventis.

Inde

pedem

victormulta

cum

laudereflcxit.

Errabondaregenstenui vestigiafilo:

(1)CongraziosissimaimmagineClaudianonell’ E-pitalamio perlenozzediOnorioe diMariav.69.

ha data ragionediquesta mescolanzadidolcee di amarochedistribuisceAmore,dicendo chenel mon-tesacro inCiproa Venere:

Labunturgemini fonte.s:hicdulcis,amarus Alter,etinfusiscorrumpunt niellave nenia,

Linde Cupidineas armavitfamasagittas.

\

VeggasiancheilBarzioaquesto luogo.

DigitizedbyGoogle

6r

Non

da luiprimadeclinò1*acceso Sguardo,cheintuttoilsenfingiuso al centro Concepì fiamma,e

divampò

per tutte L’ime midolle,ahipur miseramente Nell’immaturo corfurieagitando.

Santo Fanciul, chealleamarezze

umane

Mesciidolcidiletti,etuche

Golgo E

laFrondosa reggiIdalia spiaggia

,

Deh

qualdestastemaiprocellainseno All’ accesafanciulla,ondespessi

Per F

ospite gentilmetteasospiri?

Quantiassalser timoriilcorlanguente!

Quante

voltepiù pallida che1’oro Fessi,allor eh’ei

bramava

ircontroalmostro

Per

aver morteo guiderdondiloda!

Ella

,quantunque invan,picciolidoni

,

Ma

purgraditi,promettendoa’

Numi

Sospesi tiensul

muto

labbroivoti.

Qual

furiosoturboal

Tauro

incima Col soffioritorcendoitronchi,schianta Quercia che scotelegranbraccia

,ocarco

Di

fruttipinoche dalbucciostilla; Eibalzatolontandalleradici

Giù

cade,e quantose gliporge incontra, In largogiroabbatte; incotal

modo

Teseoprostese la ferocebelva,

Che doma

legran

membra

indarno ornai

Va

le corna agitandoall’aurevane

.

Poidi lavincitoreilpiè ritrasse

Con

molto onor,leincerte

orme

reggendo

Con

tenuefilo,ondeilfallacegiro

(2)Arianna tacitamentefa votipernonfarsi sco-priredesiderantelamorte fraterna. Volpi.

lo)Il Poliziano vuole:untatiticorporti. (4)EstirpatailPoliziano.

62

Ne

labyrintheis e flexibusegredientem Tectifru6traretur inobservabilis error

.

Sed quid egoaprimodigressuscannine plura Comtneruorem?utlinquensgenitorisflliavoltura

,

Ut

consanguineae coraplexum,utdeniquetnatris ,

Quae

misera guati miserodeperditaleto(i).

Omnibus

hisTheseidulcempraeferret(2)amorem?

Aut

ut vectaratisspumosa adlitoraDiae(3)?

Aut

ut

eam

tristidevietam lumina

somuo

Liquerit

immemnri

discedens pectorecouiux?

Saepeillamperhibeut ardenticordefurentem Glarisonasimofudisse epectore voces:

Ac tum

praeruptos tristemconscendere monteg

,

Unde

acieminpelagi vastos protenderet aestus:.

Turatremulisalisadversas procurrereinundas Mollia nudataetollentemtegmiuasurae (4):

Atque

haecextreroiBmoestamdixissequerelis, Frigidulosudosingultusorecieutem:

Siccine

me

patriisavectam,perfide,aborig.

Perfide deserto liquistiin litoreTheseu?

Siccinediscedens neg'ecto numine

Divum Immemor

ah devota

domum

peviuria portas?

Nullanerespotuit crudelisflecterementis Consilium?tibinulla fuitclementia praesto

,

Immiteut nostri vellet raitescere(5)pectus?

(1)IlPoliziano:Quaemisero gnataefieretdeper -dita luctu: 1’Anonimo:Quaemisero gnataefieret deperditaleto;cilPisanoQuaemiserognatae fle-bat deperditaluctu.Veggano gli eruditi se fra que-stevarielezionisiavene alcunadegnad’ esser con-siderata.

(2)IlPolizianolegge praeoptaret.

(3)Bernardo Pisano aggiugne al fine del verso unest

.

(4)L’

Anonimo

eBernardo Pisanohanno: nuda-tasuro..

DigitizedbyGoogle

63 Ciecolabirinteononglinegasse

Bifareindietroledistorte vie

.

Ma

ache sviato dalprimiersubbietto Piùinnanziprendoa dir

come

lafiglia

Nel documento image not a vailable (pagine 58-68)