Jam
precePollucis,jamCastoris (i) implorata:
TalefuitnobisManliusauxiliuin.
Isclausumlatopatefecitlimite
campum,
-Isquedomum
nobis,isque deditdominata:Ad quam
*communes(2)exerccremus amores-,Quo mea
se mollicandidaDiva
pede Intulit,et trito fulgenteminlimineplantamInnixa argutaconstituitsolea:
Coniugisut
quondam
flagrans advenitamore, ProtesilaeamLaodamia
(3)
domum
Inceptamfrustra(4),nondum cum
sanguine sacraHostiacaelestespacificasseheros.
(1)L’HemsterhusioaLuciano(T. 3.p.282.)il
Munckero eStaverenaIgino(p.15 1
-)e il dottis-simo Heynead Apollodoro (Observ.p.290.)hanno adunatecopioseenonovvienotiziesu’Dioscuri.
Rimandoadessiimieilettori.
(2)ScilicetCatullietdominae. Poliz. Interpreta-zione però danonadottarsi.
(3)Nel MuseoPio-Clementinoèscolpita in bas-sorilievolafavoladiProte-silao.Visi rappresenta losbarco,lamortedell’Eroe,ilcolloquiocon Lao-damiae ilritornoall’infernonellabarcadi Caron-te.L’ incomparabilWincfcelmannne scopersel’ ar-gomento. Vedasi lasua illustrazione equelclic aggiunsee corresseildottissimo Viscontinellesue spiegazionial MuseosuddettoTom.5.tav.18.
(4)Aacpptaetfrustrahail Poliziano,edè pur nellaedizionediVicenzadeli/jSt. ove Bernardo Pisano chiosa:idestfrustra estaeceptaineamdo
-mnm
,hocestnon diuturniconiagli ornine.
Si riten-ga però Vinceptam frustra derivato dalla edizio-neprincipe, ove è incoeptafrustra,ed è imita-zioned’Omero,da cui fu detta appuntolacasadi
DigìtizedbyGoogle
IÓI
E
qual,senegroturbinenell’ondaLo
incalza e preme, alpallido nocchieroVien
piùmite spirando aura seconda.Mercèlepreci, che implorò da’duoi Figlidi LedaalgranPadredei
Numi,
Tal Manlio amicaporseaitaanoi.
Egliagoder miaperseampio terreno, Ei dell’albergo mi fe largodono,
Diemmi
Colei,che hadimievoglieilfreno:
Do
una,cuipari ardor,cui desirpareAmbo
infiammardovesse; albergo, dove Bianca qual neve,ediunleggiadroandareVenne,
esul tritolimitarlaDea
Poselepianteinlievesocco accolte.
Che
cigolava, ed’oro risplendea.Tal dall’
Emonia
un dìsede natia Caldad’amorpelsuo ProtesilaoVenne
altettoregaiLaodamia;Sposa,
ma
invan;che d’esserMadre
aLeiNegar
dalCielonon placatiancora Col sanguedelle vittimegliDei.Protesilaofifxastpinì*f(Ili.1.2.v. i*I* )•Questo luogodeldivinopoetaèvariamente spiegatodagli antichigrammaticie daimodernieruditi.Chivi ve-de iltalamo noncondottoalsuotermine,chi la mancanza deifigli,per cuirendasi dimezzato- il
matrimonio.
A me
piace questa seconda interpreta-zione, perchèlafiancheggiano,e Sofocle nell’ E-dipo Rev. 949. ove Giocastaèchiamata trown\>ìi;fetuaf
,perfectaùxor per aver figli;e il vecchio Scoliasteche ivi appunto cita questo versod’ O-mrro.Ecco dunque nuova confermaalsentimento d<>lVolpi,che spiegòinquestoscessosensoil pre-senteluogodiCatullo.
102
Nilmihitara(i)ivalde placeat,
Rhamnusia
(2) virgo,
Quod
temereinvitissuscipiatur heris.Quam
jejuna piuradesideretaracruorem,
Doctaestamisso
Laodamia
viro,Conjugis antecoactanovi dimittere collum,
Quam
veniens una atquealterarursus hiems Noctibusinlongisavidura saturassetamorem,
Posset utabruptovivere conjugio
.
Quod
«cibantParcaenon longo temporeabesse.Si milesmuros issetad Iliacos.
Nani tum
Heleuaeraptu(3)priraoresArgivorura Ceperat ad seseTroiaciere viros:Troianefas (4)
commune
sepulcrum Asiae, Eu-ropaeque,
Troia virura, et virtutum
omnium
acerba cinis. %Quaeraetet id nostro letummiserabilefratri Attulit.Hei miserofrateradempte mihi!
Hei
miserofratri jucundura lumenadeinptuin!Tecum
unatotaestnostra sepultadomus.Omnia tecum
unaperierunt gaudia nostra,
Quae
tuus invitaduicisalebatamor.Quem
nunctam
longenoninternotasepulcra,
Nec
prope cognatoscomposituin cineres, Sed Troia obscoena,Troiainfelicesepultma(1)lam. Bern.Pis.
(2)CatullochiamandoVergineNemesi, non se-gue quei che lafacean madre d’Elena,con fen-dendolacon Leda.
(3) Alcuni antichi tengono che Elena fuggisse ipontanea con ParidedallacasadiMenelao;altri cheaforzarapitafossedalui.
'
(4)Id«at:proh nefas! Poliz.
DigitizedbyGoogle
io3 Nulladi sòcotantoilcorm’accenda,
O
diRamnunte
Verginesevera,Che
adonta degliDeimalcautoimprendaCome
di sangue puro ingordasiaL’ara chepiù noi bevve,ilseppe, allora
Che
losposoperdèLaodamia
Sveltadalcollo delnuovoconsorte.Anzi chea saziar l’avida brama
Un
verno,eunaltro poi secoleappone Le
lunghenottisospiratetanto.Onde,
pagoildesio,viverse ilfato Avesseilnodomaritale infranto.SapeanleParche,che la reaventura
Lunge
nonera,se a pugnarfoss’ito ProtesilaosottoleIliache mura.Che
al raucosuono diguerrieratromba Perlarapita ElenaIlioesecranda,
All’Europa
comune,
eall’Asiatomba, Ilio d'ogni virtute,Ilio d’EroiGenere acerba, iprimi d’
Argo
allora Congiurati traevaaidannisuoi.Quellastessa,che dianzial Fratei mio
Diè
morte miserabile.Ahi
Fratello,Che
il durofato, lasso!mi rapio, Fratello infelicissimo,cui toltaFu
la luce del dì; teco la nostra Famigliaa un punto ahimè tutta èsepokTeco
il fonteperìd’ogni diletto,Che
giù soleva inebriar nostr’altna Alimentatodal tuo dolceaffetto.Non
tra inotisepolcri,enonaccantoAl
cenerede’Tuoi,ma
estrania terra,
E
dalsuolonatioremota tanto Sepolte a Trojain senohale tue spoglie:Trojainfelice inauspicata,a cui
104
Detinet extremo(r) terra alienasolo.
Ad quam
tuin properansfertur simulundique pubesGraeca penetrales deseruisseforos (2):
Ne
Parisabducta gavisusliberamoecha
Otia pacato degeretinthalaino.