L’Eikonoklastes di John Milton

İçsel maliyetler, işletmelerin direkt olarak maruz kaldığı ve doğrudan sorumlu tutulabildikleri çevresel maliyetleri ifade ederler. İşletmelerin temel yapılarını doğrudan etkileyen maliyetlerdir156_.

İçsel maliyetler, her biri farklı maliyet kalemlerini barındıran dört grupta

incelenebilir. Bunlar; Tablo 2.4’te gösterildiği şekilde geleneksel maliyetler, potensiyel gizli maliyetler, şarta bağlı maliyetler ile imaj ve ilişki maliyetleri olarak sıralanarak kısaca şu şekilde açıklanabilir157_:

 Geleneksel Maliyetler: Maliyet muhasebesi ve sermaye bütçelemesinde gösterilen, fakat, bu süreçte çevre ile ilgili maliyetlerin genellikle dikkate alınmadığı hammadde kullanımı, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet, sabit yatırımlar ve işletme malzemelerinin maliyeti olarak ifade edilebilir. Daha az atık hammadde, geri dönüşümü olmayan ürünlerin tüketimlerinin azaltılması gibi maliyetleri içermektedir.

 Potansiyel Gizli Maliyetler: Genel giderler içerisinde yer alan, hesaplarda direkt olarak izlenmeyen, geçmiş ve sürmekte olan faaliyetler sonucu ortaya çıkan ve yönetimin dikkatinden kaçarak gizlenme potansiyeline sahip olan maliyetlerdir158_{. Birçok firmanın geleneksel anlamda genel üretim maliyeti}

156 EPA, s. 16.

157 Beer ve Friend, s. 550; EPA, s. 8.

158 B. Esra Aslanertik ve Işıl Özgen, “Otel İşletmelerinde Çevresel Muhasebe”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, (2007), s. 173.

olarak kabul etmesi nedeniyle, bu tip maliyetler günlük faaliyetlerin yürütülmesinden ve işletme kararlarının alınmasından sorumlu yönetici ve analistlerin dikkatinden kaçabilir. Ayrıca, genel üretim maliyetleri

havuzunda toplanmalarının sonucu olarak bu maliyetlerin önemini saptamak da zor olabilir159_{. Ön hazırlık maliyetleri, yasal düzenlemelerden}

kaynaklanan maliyetler, isteğe bağlı maliyetler ve sonlanma maliyetleri olarak sınıflandırılmışlardır. Ön hazırlık maliyetleri, işletmenin tesisleri, üretim sistemi ve süreci ile ilgili yürütülecek operasyonlardan önce katlanılan maliyetlerdir. Çevresel olarak tercih edilebilecek ürün ya da süreçlerin dizaynı, tedarikçilerin çevresel kriterlere göre sınıflandırılması, alternatif kirlilik kontrol ekipmanlarının değerlendirilmesi vb…

maliyetlerden oluşabilir. Yasal düzenlemelerden kaynaklanan maliyetler, çevresel düzenlemelere uyum sağlamak için işletmelerin katlandıkları maliyetleri içermektedir. Çevresel yönü olan bu tarz maliyetler de genel giderler içerisinde gösterildiği için yöneticilerden gizlenme potansiyeline sahiptir. İsteğe bağlı maliyetler, işletmelerin yasalar veya yönetmelikler ile gerekli ve zorunlu hale getirilmemiş olan faaliyetleri sonucunda katlandıkları çevresel maliyetlerdir. İşletmelerin atıklarını yasal sınırların belirttiğinden daha fazla arıtmaya çalışmaları neticesinde katlandıkları ekstra maliyetler gibi. Son olarak sonlanma maliyetleri ise, işletmenin tesisi veya mamulünün ekonomik ömürleri sonuna gelmesi nedeniyle bunların temizliği, bakımı veya riskler varsa bunlarla ilgili araştırmalar yapma gibi maliyetleri

kapsamaktadır. Tehlikeli maddelerin depolandığı tanklar için yapılan bakım ve kontrol maliyetleri sonlanma maliyetlerine örnek olarak verilebilir160_.  Şarta Bağlı Maliyetler: Gelecekte ortaya çıkması kesin olmayan bir veya

birkaç olaya bağlı olan muhtemel maliyetleri ifade etmektedir161_{. Örneğin,} işletme faaliyetleri sonucu çevresel kaynakların zarar görmesi nedeniyle işletme tarafından ödenen ceza ve tazminatlar işletmenin kısmen de olsa elinde olan ancak önleyememesi nedeniyle ortaya çıkan şarta bağlı maliyetler olarak ifade edilebilir.

159 Mehmet Özbirecikli, “Çevre Muhasebesi Kavramı ve Yönetsel Kararlara Katkıları”, MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 7, (Temmuz 2000), s. 20.

160 Kırlıoğlu ve Fidan, ss. 9-10; EPA, s. 10. 161 Kaya, s. 62.

Geleneksel MaliyetlerGizli Maliyetler Koşullu Maliyetlerİmaj-İlişki MaliyetleriSosyal Maliyetler

 İmaj ve İlişki Maliyetleri: İşletmenin genel imajı ve ilişkili olduğu gruplarla münasebetinden kaynaklanan çevresel maliyetler kategorisinde ise işletmenin kamuoyunda bıraktığı çevresel imajın olumlu olması için yapılan çalışmalar

çerçevesinde katlanılan maliyetler ile müşteriler, finansörler, tedarikçiler, yatırımcılar gibi çevresi ile olan ilişkilerinin korunması için yaptığı çevresel harcamalar yer

almaktadır. En basit örnek olarak, işletmelerin çevreye önem verdiklerini göstermek için düzenledikleri ağaç dikme kampanyaları gösterilebilir.

Bir bütün olarak bakıldığında, çevresel maliyetlerin tespit edilmesi, ölçülmesi ve raporlanması geleneksel maliyetlere nazaran daha zor ve karmaşık bir süreç olarak görülebilir. Geleneksel maliyetlerin tespiti ve ölçülmesi diğer maliyetlere nispeten daha kolayken, dışsal (sosyal) çevresel maliyetlerin tespiti ve ölçülmesi çevre muhasebesi sürecinin en zor ayağını oluşturmaktadır. Bu durum Şekil 2.6’da ifade edilmiştir162_.

Ölçülmesi Daha Kolay Ölçülmesi Daha Zor

Şekil 2.6. Çevresel Maliyetlerin Tespit ve Ölçüm Durumu

Tablo 2.4. İçsel (Özel) Çevresel Maliyetler

Potansiyel Olarak Gizli Maliyetler Yasal Düzenlemelerden

Kaynaklanan Maliyetler Ön Hazırlık Maliyetleri İsteğe Bağlı Maliyetler

 Haberleşme  Raporlama  Kontrol-Test  Tamir Bakım  Çevresel Islah  Alan Çalışmaları  Hazırlık Giderleri  Ruhsat Giderleri  Ar-Ge Giderleri  Mühendislik Giderleri  Halkla İlişkiler  İzleme-Test  Eğitim  Denetim  Tedarikçi Eğitimi 162 EPA, s. 14.

 Kayıt Tutma  Planlama  Kontrol Etme  Eğitim  Etiketleme  Hazırlık  Koruyucu Ekipman  Çevresel Sigorta  Finansal Sigorta  Kirlilik Kontrol  Atık Tazminatı  Atık Yönetimi  Vergi-Harçlar

 Tedarik Giderleri  Raporlama

 Sigorta  Planlama  Fizibilite Çalışması  İyileştirme  Tekrar Kullanım  Çevresel Çalışmalar  Doğal Ortamı Koruma  Çevreci Grup Desteği Geleneksel Maliyetler  Sermaye Ekipmanı  Malzeme  İşçilik  Levazım  Hurda Değer  Binalar  Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Sonlanma Maliyetleri  Kapatma  Yedeğe Ayırma

 Stokları Elden Çıkarma  Kapatma Sonrası Kontr.  Alan İncelemesi Şarta Bağlı Maliyetler

 Çevresel Zarar Tazminatı  Geleceğe Uyum Maliyetleri  Cezalar  Varlıklardaki Değer Kaybı  Doğal Kaynakların Azalması  Ekonomik Kayıplar  Yasal Giderler  İş Kazası Tazminatları  Onarım Maliyetleri

İmaj İlişki Maliyetleri  İşletme İmajı  Müşterilerle İlişkiler  Yatırımcılarla İlişkiler

 Borç Verenler ile İlişkiler

 İşçi ile İlişkiler

 Tedarikçilerle İlişkiler  Çevreci Grup İlişkileri  Düzenleyici Kurum İliş. Kaynak: EPA, s. 9; Özbirecikli, s. 60; Kırlıoğlu ve Fidan, s. 7.

Çalışmamızın bu bölümü itibarı ile ifade edilmeye çalışılan çevre, çevre sorunları, çevre muhasebesi, çevresel maliyet ve ilişkili bütün kavramlar ışığında, mal ve hizmet üretimi yapan bütün büyük, küçük ya da orta büyüklükteki işletmeler tarafından uygulanabilecek olan çevre muhasebesi olgusuna yönelik işletme

yöneticilerinin ve işletmelerin muhasebe-finans departmanı yöneticilerinin tutumları ile önceki bölümde açıklanmaya çalışılan değer, kişisel değer ve ilişkili kavramlar ışığında, bu yöneticilerin sahip oldukları kişisel değerler arasında bir ilişki ve etkinin olup olmadığına yönelik olarak yapılan araştırmanın verileri ve sonuçları son bölümde ortaya konulmaya çalışılacaktır.

In document Uccidere il tiranno. Tirannicidio e resistenza in Inghilterra tra Cinquecento e Seicento (Page 50-61)