24.
Martyrum Ianuari, Fel[icissimi et Agapiti] et co(n)f[essorum] Quirini, maio[ris---]
Datazione: fine IV inizi V secolo.
Misure: cm. 16 x 68 x 3; Altezza lettere 5 cm.
Descrizione e commento: Tavola marmorea, mutila sul lato destro, trovata nell’aprile del 1908 nella galleria D8 non lontano dall’arcosolio di Celerina, probabilmente appartenente all’area subdiale. Ora conservata nel cubicolo Ad.
Luogo di ritrovamento e conservazione: cimitero di Pretestato, galleria D8.
ICUR: V 13876
Bibliografia: Josi 1927, p. 207; Kanzler 1909, p. 121; Marucchi 1933, p. 297; Tolotti 1977, p. 70; Carletti 1985, n. 10, pp. 37-38; spera 2004 p.198.
25.
[---]mi
refrigeri Ianuarius, Agatopus, Felicissim(us) martyres.
Datazione: IV secolo
Misure: ---
Descrizione e commento: L’iscrizione fu incisa sulla malta ancora fresca posta lungo i margini di un loculo che va a sfondare una precedente pittura raffigurante un buon pastore della lunetta di fondo di un arcosolio della parete orientale del cubicolo Ax. Si deve principalmente a questo graffito l’intricata storia interpretativa
del vano Ax del cimitero di Pretestato, nel quale, Giovanni Battista de Rossi riconobbe il luogo di sepoltura del martire Gennaro.
Il formulario presenta analogie con un’epigrafe del cimitero di Ippolito che ripropone il medesimo uso del verbo refrigerare con valenza esortativa al martire eponimo in senso “privato”, in relazione cioè ad un defunto.
Luogo di ritrovamento e conservazione: Spelunca Magna cimitero di Pretestato.
Cubicolo Ax.
ICUR:V 13877
Bibliografia: de Rossi 1863, pp. 3-4 ; de Rossi 1872, pp. 70-71; Aubé 1875, pp. 447-448; Spera 2004, p. 182.
26.
Locus Me[---] est in cym[iterio] [Ia]nuari ius[---]
Datazione: fine IV secolo.
Misure: 24x30x2 cm., altezza lettere 4 cm.
Descrizione e commento: Tavola marmorea scoperta nel 1920, mutila nella parte destra. Si tratta di un’iscrizione opistografa, nella quale si fa riferimento ad un defunto, il cui nome inizia per Me[---], che venne deposto nel cimitero che in quel momento prendeva il nome dal martire maggiormente venerato.
Luogo di ritrovamento e conservazione: cimitero di Pretestato.
ICUR: V 14479 a
Notitia ecclesiarum urbis Romae
Felicita Silano Catacomba di Massimo
Deinde venies ad Sanctam Felicitatem altera via, quae similiter Salaria dicitur: ibi illa pausat in ecclesia sursum et Bonifacius papa et martir in altero loco, et filii eius sub terra deorsum657.
Alessandro, Martiale Vitale Catacomba dei Giordani
Postea pervenies eadem via ad speluncam ubi sancta Hilaria martir; deinde eadem via ad Sanctum Alexandrum martirem: ibi pausant Theodulus et Eventus, et longe in interiore spelunca Alexander martir requiescit658.
( si confonde con un altro Alessandro sepolto al VII miglio della via Nomentana elencando altri 2 martiri del cimitero )
Felice Filippo
Catacomba di Priscilla
Postea ascendens eadem via ad Sancti Silvestri ecclesiam, ibi multitudo sanctorum paust : primum Silvestre sanctus papa et confessor et ad pedes eius sanctus Syricus papa, et in dextera parte Caelestinus papa et Marcellus episcopus, Philippus et Felix martires et multitudo sanctorum sub altare maiore, et in spelonca Crescencius martir, et in altera sancta Prisca martir ; et Fimitis pauseat in cubicolo quando exeas, et in altera sancta Potenciana martir et Praxidis659.
Gennaro
Catacomba di Pretestato
Et eadem via ad aquilonem ad sanctos martires Tiburtium et Valerianum et Maximum. Ibi intrabis in speluncam magnam et ibi invenies sanctum Urbanum episcopum et confessorem, et in altero loco Felicissimus et Agapitum, martires et diaconos Syxti, et in tercio loco Cyrinum martirem, et in quarto Ianuarium martirem, et in tertia ecclesia sursum sanctus Synon martir quiescit660
. 657 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 75-76. 658 Valentini-Zucchetti 1942, p. 76. 659 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 76-77. 660 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 86-87.
De locis sanctis martyrum
Felicita Silano
Catacomba di Massimo
Iuxta viam Salariam ecclesia est Sanctae Felicitatis , ubi ipsa iacet corpore; ibi et Silanus filius eius, unus de. VII, est sepultus, et Bonifacius [papa]cum multis sanctis ibi dormit661.
Alessandro, Martiale Vitale Catacomba dei Giordani
Iuxta eandem viam sanctus Saturninus cum multis martyribus dormit [in alia quoque ec[c]lesia sanctus Chrisantus et Daria virgo et LXII martyres] ; propeque ibi sanctus Alexander et sanctus Vitalis sanctusque Martialis, qui sunt III de VII filiis Felicitatis, cum multis martyribus iacent662.
Felice Filippo
Catacomba di Priscilla
Iuxta eadem viam Salariam sanctus Silvestre requiescit [ ad pedes eius sanctus Syricius papa ] et alii quamplurimi, id est sanctus Caelestinus [papa], sancta Potentina, sancta Praxidis, sanctus Marcellus [ episcopus ], sanctus Crescentinus, sanctus Maurus, sanctus Marcellinus, sancta Prisca, [ sancta Fimitis ], sanctus Paulus, sanctus Felicis unus de VII, sanctus Philippus, unus de VII, sanctus Semetrius, et bin una sepoltura[sub altare maiore] CCCLXV663.
Gennaro
Catacomba di Pretestato
Iuxta eadem viam quoque ecclesia est multorum sanctorum, id est Ianuarii, qui fuit de VII filiis Felicitatis maior natu, Urbani, Agapiti, Felicissimi, Cyrini, Zenonis fratris Valentini, Tiburti, Valeriani [et Maximi] et multi martyres ibi requiescunt664.
661 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 115-116. 662 Valentini-Zucchetti 1942, p.116. 663 Valentini-Zucchetti 1942, p. 116.
Itinerario Malmesburiense
Felicita Silano
Catacomba di Massimo
Deinde basilica Sanctae Felicitatis, ubi requiescit illa et Silanus filius eius, et non longe Bonefacius martyr665.
Alessandro, Martiale Vitale Catacomba dei Giordani
Et in altera basilica sancus Alexander, Vitalis, Martialis, filii sanctae Felicitatis, et sanctae septem virgines, Saturnina, Hilarina, Dominanda, Rogantina, Serintina, Paulina, Donata666.
Felice Filippo
Catacomba di Priscilla
Quarta porta et via Salaria, quae modo sancti Silvestri dicitur […] Deinde basilica sancti Silvestri, ubi iacet marmoreo tumulo coopertus ; et martyres Caelestinus, Philippus et Felix : et ibidem martyres trecenti sexaginta quinque in uno sepulchro requiescunt ; et prope Paulus et Crescentianus, Prisca, Semetrius, Praxedis, Potentiana pausant667.
Gennaro
Catacomba di Pretestato
Undecima porta et via dicitur Appia. Ibi requiescunt sanctus Sebastianus et Quirinus, et olim requieverunt ibi Apostolorum corpora. Et paulo proprius Romam sunt martyres Ianuarius, Urbanus, Xenon, Quirinus, agapitus, Felicissimus. Et in altera ecclesia Tiburtius, Valerianus, Maximus668. 664 Valentini-Zucchetti 1942, p. 111. 665 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 143-144. 666 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 143-144. 667 Valentini-Zucchetti 1942, pp. 143-144.