• Non ci sono risultati.

S.F., Signori Missive della I Cancelleria, n 26, c 17 v.

Si duole che non siano ancora cessati i sequestri e le rappresaglie con­ tro i m ercanti fiorentini a causa della vertenza V ivaldi-Barbadori.

10

P

il e o ad

A

ntonio

P

anciera

P isa,

17

ottobre

(1 4 0 8 )

Originale manca. Copia in

B

iblioteca

G

uarneriana di

S. D

a niele del

F

r iu l i

,

ms. 220, c. 32

r.;

B

iblioteca

M

arciana di

V

enezia

,

ms. Lat.

X IV ,

293 ( = 4262),

pp. 109-116. Edizione in E.

D

egani cit., p. 272. Notizia e datazione in

F. B

l ie m e t z

-

trieder cit., pp. 263-64.

H o rta tu r archiepiscopus Ianuensis dominum patriarcham u t n eu tri contendencium de papatu obediat nec persecuciones form idet.

N o n e s t r e v e r e n d is s im e p a te r dubium his qui vera et recta sapiunt d o m in o s illo s f e d is s im o s ac re p ro b o s senes, Angelum Sathane, qui se Gre- g o r iu m n o m i n a t \ e t P e tru m d e L u n a qui Benedictum 2 in laqueum dyaboli ac p e r n i c i o s i s s i m a m h e re sim d e c id isse om nique aucto ritate et potestate pri­ v a to s e s s e . E t q u i a lite r te n e t a u t c re d it, vehem enter errat, vel fautor est s c ie n t e r h u i u s e r r o r i s e t p a rtic e p s crim inis, aut v eritatis rerum gestarum ig n a r u s . Q u e c u m m ichi n o tis s im e sin t, qui corporali presencia multa vi­ d e r i m e t r e l i q u a q u e n o n v id i accuratissim a diligencia investigaverim, hec l ib e r a v o c e p r o f i t e o r , hec co ram D e o et hom inibus testor ipsos miseros v e lu t m i s e r a n d o s h o m in e s s c ie n te r, maliciose, im pie, crudeliter sua seu v e r iu s d y a b o li c a a m b ic io n e c re a to s am bos vel alterum potuisse et noluisse d a r e u n i t a t e m E c c le s ie p a c e m q u e p o p u lo C hristiano, neque dare velle etiam d e p r e s e n t i c u m p o s s in t am b o v el a lte r set pocius m utuis tractatibus et c o n v e n c i o n ib u s h o c lac rim a b ile e t infandum schisma fovere, ymmo omni s o ll i c i tu d i n e im p e d im e n ta q u e c u m q u e ne to llatu r ingerere. O abhominan- d u m s c e lu s ! O n e p h a s h o rre n d u m ! O inexpiabile facinus et intolerandam n e q u i t i a m p r o p t e r q u e iu s te d e b e a t in eos populus Christianus insurgere! O d e m e n c ia m in e x c u s a b ile m e t d ap n a ta m vecordiam si quis possit ista s u f f e rr e ! Q u a r e , d ig n e a m a n d i s u n t, colendi et im itandi reverendissimi patres c a r d i n a l e s u t r i u s q u e collegii, qui p rav itate m u triu sq u e reprobi senis agno­ s c e n te s , u t r u m q u e liq u e r u n t, q u ib u s profecto, cum sint tres et viginti nu­ m e r o c o n c o r d e s , e t u n iti in q u e re n d o concordiam plebis Christi et Eccle­ s ie u n i t a t e m , m a g is c re d e n d u m , fav en d u m et adherendum est quam duo­ b u s p e r n i c i o s i s e t in fid elib us h o m in ib u s, sedicionem fidelium et dapna- c io n e m a n i m a r u m ta m q u a m g rav e m scissuram Ecclesie non curantibus, p r o p t e r s u a m e t s u o ru m a m b icio n em im piam , utilitatem que privatam. D i g n e e t i a m e x c o lle n d i s u n t e t se q u en d i tan ti reges, to t principes et po­ p u l i , t o t p r e l a t i , q u o t, a u d ita v e rita te p er dies singulos certis litteris et n u n c ii s , r e f e r u n t u r , o b e d ie n c ia u triq u e sublata, velle sequi prelibatos do­ m in o s c a r d i n a l e s i n p ro p o s ito tam sancto, tam recto, et in via tam legitima, t a m c a n o n ic a , r e g e s e t p o p u lo s, prin cipesq ue Gallie, Anglie, Yspanie, Su- b a u d i e , P r o v i n c i e , T rin a c rie , Scocie, ipsum que ed am regem et populos Ara- g o n u m i n d u b i u m e s t ad id fo re d isp ositos et paratos, u t partes Germanie,

1 A n g e lo C o r e r , papa G regorio X I I . 2 B e n e d e t t o X I I I .

Boemie, Panonie, Polonie preteream , que cum vobis p ro p in q u io re s sint, ipsi melius scire potestis. Q uid alios summos religione, p ru d e n c ia , scientia et om ni facultate, doctrina et pericia viros referam ? Q u id u n iv ersita te s celeberrim as, quibus perspicuum et determ inatum hoc e st, ip so s duos ex­ tendentes ceu scismaticos et hereticos ab om nibus esse v ita n d o s, deseren ­ dos neque quem piam , qui salutem cupiat debere vel po sse a lte ru tri obe- dire? Itaq u e probitas tua, venerandissim e pater, digna e st om n i laude, quia abiectis tem poralibus commodis, eterna preponis, q u am vis id quod egisti tem poraliter quoque proderit. Nam habes u triu sq u e cetus cardines, habebis et omnes fideles tibi propicios, quibus in n o tu it a d v e rsa rio ru m tu o­ rum rabies et iniusticia tuaque virtus et constancia ad qu am illis exhorta- cionibus opus non iudico, cum scias quod solum p e rse v e ra n tib u s corona debetur. Nec dubitare possis divinum adesse présidium si persecuciones pateris prop ter veritatem et iusticiam. Q uaprop ter om nia s u n t adversa equo et forti animo toleranda et vincenda. Q ui autem tib i fav e n t e t paren t gloriam et m eritum , qui secus agunt tristem exitum co n seq u e n tu r. Ego vero, qui prius amans tui eram, nunc amantissimus effectus, preceptis paternitatis tue paratus sum corde magno u t scribitur e t anim o volenti optans et orans tibi felicitatem perpetuam . Pisis, x v n octo bris diluculo.

Pileus, archiepiscopus Ianuensis. (a tergo)

Reverendissimo patri et domino, domino Antonio, p atriarch e A quilegensi dignissimo.

11

A

ntonio

P

anciera a

P

il e o (ottobre-dicem bre 1408)

Originale manca. Copia in

B

iblioteca

G

uarneriana d i

S. D

a niele del

F

r iu l i

,

ms. 220, c. 33 r.;

B

iblioteca

M

arciana di

V

enezia

,

ms. Lat. XIV, 293 ( = 4262), pp. 109-116. Edizione in E.

D

egani cit., p. 272. Notizia in

F. B

l ie m e t z

-

rieder cit., pp. 263-64. Per la datazione cfr. lettera precedente.

Responsiva ad eundem dominum archiepiscopum.

Si caritas tua sanctissima ac integerrime vis amicicie quibus quasi quibusdam indissolubilibus vinculis stringimur colorati et m elliflui ser­ monis delicias poscerent, aut aliquam politam et elaboratam dicendi ra-

tio n e m e x p e t e r e n t , re v e re n d is s im e p a te r et optim e ac dulcissime amicorum, f o rs a n a l t i o r i s t i l o e t lau c io ri v e rb o ru m cultu preditus ad scribendum ve­ n is s e m , o m n e m q u e illam d e s e re n d i gravitatem , que forensibus in operibus e x ib e r i s o le t , i n h a c e p is tu la su m m a cum diligencia consumpsissem posse- te n u s . S e t i l l u m s e rm o n e m p o ciu s in te r nos instituendum semper iudicavi, q u i p lu s s a n c t i m o n i e , p lu s h u m ilita tis et hum anitatis haberet per omnia q u a m o r n a t u s . L u c u le n tis q u id e m v erb o ru m exornacionibus et elaborato d ic e n d i g e n e r e u t a n t u r illi q u i v e rb is suis fidem q ueritant aut novam fa­ m il ia r it a ti s a m i c ic i a m c o n tra h e re concupiscunt. M ichi vos apud scribenti n e c fid e s d e f u i t n e c n o v a e st so cietas appetenda. V iget illa que bonis in­ c h o a ta p r i n c i p i i s e t n o b isc u m s e m p e r crevit et est, u t opinor, cum no­ s tr is c o r p o r i b u s a b itu r a . R e lin q u e n s ig itu r om nem orationis dignitatem o m n e m q u e l e p o r e m p a r ite r d e se re n s, n o v it scrutator rerum et cordium quam l e t a b u n d e p e r l e g e r i m lite ra s q u a s m isisti que veritate vallantur et rationi­ b u s n o b i li s s i m i s o r n a n t u r e t iu sto e x o rta tu scribuntur. Gloriosa quippe re s v e r i t a t i s e s t , q u e e ts i a liq u a n d iu tacet, tam en cum incipit florescere f r o n d e s e t r a m o s u n d iq u e suos d ila ta t e t expandit: nim irum peccata nostra in c a u s a s u n t s e p iu s , in te rd u m u t an tiq u a delicta novo reatu pandantur, t a n t o q u e f e r o c i u s c r u c ie tu r re u s, q u a n to tardius p restatu r punicio et gra v iu s e r r a r e p r e s u m p s i t iu x ta illu d V alerianum : lento enim gradu ad vin­ d ic ta m d i v i n a p r o c e d i t ira , g ra v ita te m q u e supplicii tarditate compescat etc. N o n i g i t u r t i t u b e s p a te r m i o p tim e , hanc infirm itatem et mortem fore, set a d c r u c i a t u m i l l o r u m , q u i d e g lu tire sa tag u n t sanguinem crucifixi, quique eius h u m i l i t a t e m in s u p e r b ia m v e r tu n t, eiu s pacienciam in pauperum derisum, e iu s i n e x t i m a b i l e m c a rita te m in avariciam et crudelitatem . Quid conside r a s ? Q u i d c o n te m p la r is eos s p ir itu a lita tis habere? Q uid iustum. Quid p i u m ? Q u i d s a n c t u m d icam ? Y po crisim , heresim , periurium, pompas, f a s t u s , p r e e m i n e n c i a s , su p e rb ia m , avariciam et habendi thesaurizandiqu^ i n s a t i a b i l e a p p e t i t u m . Q u i eis la rg itu r, ille probus, ille iustus est. Qui v e r o n o n p o r t a t , p r iv a tu r , d e p o n itu r e t tam quam Iu deu s excluditur, quia, u t c o n c lu d a m , a p u d eos e s t iu stic ia violata. Q u id ig itur credis. An puta h o c u l t e r i u s C h r i s t u m p a ti? A b sit. E t ideo nunc eorum peccata veneru u t a l i e n a t i a s e n s u v e rita tis , cu n i gladio pereant. Ista igitur hec scissu c o n s t a n t e r t e n e a s , lic e t a liq u a lite r P e tri navicula in mari agitetur, c it o i lle s a a p p l i c a b i t p o rtu m , n a u tis illis, qui eam procellis exposueru h o r r i b i l i t e r s u f f o c a tis . N o n e n im u ltr a p o rtab it D eus quod immacu a s p o n s a m s u a m s ic c ru d e lite r p ro s titu e r in t, sic in derisum posuerint pop

Christiano. Licet enim u t scinderetur C hristi tunica in m an u s m ilitum ex­ posita fuerit pro tanto nec ledi p o tu it, ym m o illesa p e rm a n s it nec potuit in aliquo maculari. Sic et modo quam vis reprobi illi, solo relicto nomine, n itantu r unam et indissolubilem C hristi sponsam , san ctam m atrem Eccle­ siam scindere et scismatizare, eorum pravissim is c o n a tib u s non ledunt illam, set super caput ipsorum eorum iniquitas re v e rte tu r, e t p ro eorum peccatis procul dubio punientur. Ista ergo sicut m ea sit fides e t indubia spes tua. In ista tene constanter nostros veros et C h risti p o p u liq u e sui pugiles et Ecclesie sue sancte cardines obtinere, qui n o n arm is set oratio­ nibus et pro veritate pugnant, quique p ro veritatis v e rb o ab illis dapnatis contumeliam paciuntur, set iustius elegerunt, quia m eliu s e st p ro veritate pati aliquale supplicium et laborem quam p ro adulacio n e beneficium . Illis adherere, illis favere, illis obsequi om nibus in ten d o v irib u s, illis m e tota devocione commicto. Elegi mihi paulisper calamo tecum lo q u i, quem non vidi diucius non p rudenter set fideliter et ad consolacionem m ei qui plus solito tuus sum et omnia mea tua, non m inus quam d e p ro p rio , d e tui status felicitate congaudens. Vale u t optas.

12

L

a

S

ignoria f io r e n t in a a

P

il e o Firenze, (21 luglio-1° agosto 1 40 9)

A.S.F.,

Signori. Missive della I Cancelleria,

n. 25, c. 5

v.

La datazione si ricava dal.a successione cronologica delle lettere dello stesso registro. Inoltre, l ’accenno ad una lettera di Pileo del 20 luglio, da Pisa, indurrebbe a spostare questa missiva verso gli ultimi giorni dello stesso mese.

Archiepiscopo Ianuensi.

Si paternitati vestre, reverende in Christo pater, p a te r e t ben efacto r noster singularissime, de significatis unitatem tangentibus E cclesie Sancte vesti§io Perventuram, quam summopere desideram us, sicu t vestre ittere, conscripte die xx instantis mensis, testantur, atq u e de sincero af-

o lationibusque vestris, quas cum effectu huic F lo re n tin o po pulo t eque universitati Guelforum studio et diligentia iu g iter o sten d istis,

quam deceat gratias rependimus, non nobis, sed m ag n itu d in i ve­ strorum eneiciorum id tribuendum putetis; verum illas rep en d im u s quas us. t ut ad aliquam vestrarum litterarum particulam resp on deam us, itis enim. « H ic aliud non tim etur nisi disturbium regis, co n tra quem

in l i b e r t a t e m v e s t r a m v irilite r d e fe n d itis et totam Dei Ecclesiam1 etc. », q u e q u i d e m e x h o r t a t i o ta lite r in c u n c to ru m F lorentinorum cordibus fixa est, q u o d ta m p r o e c c le s ia s tic a q u a m p ro n o stra dulcissima libertate malle mori d e c r e v im u s q u a m ip s a m a q u o c u m q u e , qui eam pessundare desiderat et n o s in v i li s s i m a m s e rv itu te m re d ig e re , non tueri, — iam nempe taliter p e r n o s t r u m c o n c il iu m p ro v isu m e s t, qu od per illius ineffabilis numinis g r a tia m , q u i b e n e c o o p é ra n te s in e u m num quam deserit, propter nostram iu s t i s s i m a m c a u s a m , h an c v e s tra m sanctam s in o d u m 2 nostramque liber­ t a t e m a b o m n i u m r e p ro b a n tiu m m align itate tutam reddemus, et hoc

s a n c tu m p i u m q u e o p u s , q u o d sa lu te m totius Christianitatis respicit, ad v e ra m e t o p t a t a m p e rfe c tio n e m p e rd u c e tu r. O fferentes nos nostramque G u e l f o r u m m a s s a m in h o c e t in aliis quibuscum que rebus, que statum E c c le s ie p r e f a t e c o n c e r n u n t, rev e re n d eq u e paternitatis vestre nunquam d e f u t u r o s , s e d p r o illo v e rb o e t o p e re laborare. D atum .

a

S egue d ep e n n a to

vestrum

13

P

i l e o a

P

i e r r e

G

erard G e n o v a , 4 agosto (1 4 1 2 )

O r ig in a le in A r c h i v e s d u R h ô n e ,

Collection W . Poidebard,

F o n d s

du card

G erard,

c a r te lla J , n . B /1 . La datazione proposta da chi si è occupato inci enta m e n te d i q u e s t a le t t e r a (1409: N . V a l o i s ,

La France

cit., IV , p. 107, n. 2 non

regge ad u n e s a m e p iù accurato, sop rattu tto perchè noi sappiamo che i eo, ne

l ’a g o sto 1 4 0 9 , era a n cora a Pisa. R iten iam o più probabile che essa vada a ttr iulta a 1 4 1 2 , q u a n d o il c a r d . G erard era a R om a, in procinto di lasciare la curia ( ■