J a me:
in sopralinea
csegue depennato
ab f quam:in sopralinea
£ fratres et:
in sopralinea
h paternitatem:in sopralinea.
117
Fr a n c h in o d a Ca s t i g l i o n e a Pi l e o
Lodi, 22 marzo 1425
Originale in A.C.S.L., cartella 391, n. 96. Sigillo placcato.
G li raccom anda caldamente Bartolomeo de Zafferis da Novara che deve prendere possesso del suo canonicato in Genova.
(a tergo)
( R e v e re n d is s im o in Christo patri et domino, (dom i)no P (ile o ), Dei gra d a archiepiscopo (Ianu )ensi, dignissimo domino suo (s)ingularissim o.
118
Pi e r r e d e Fo i x a Pi l e o
Pontremoli, 22 marzo (1425)
Originale in A.C.S.L., cartella 391, n. 97. Sigillo placcato. Il card. Pierre de
Foix (sul quale
v.
F.B
aron, Le cardinal Pierre de Foix le vieux et ses légations,
Amiens 1922;
Dictionnaire d’histoire et de géographie ecclésiastique,
XVI, pp.735-36), nominato legato papale in Aragona il 6 gennaio 1425, iniziò la sua lega zione il 2 marzo 1425 (A.S.V.,
Obi. com.
3, c. 78v
.); a tale occasione riferiamo la lettera, escludendo che si tratti del 1423, quando il cardinale era aspettato a Genovaper la fine di novembre: A.S.G., Archivio Segreto,
Diversorum,
n. 507, c. 125v.
5 Professore
sacre pagine,
vicario generale della provincia lombarda nel 1426,che il card. Castiglioni aveva condotto con sè nella legazione in Germania in qua
lità di teologo: J.
Q
u étif-J. E
chA
rd cit., I, p. 773;Monumenta ordinis fratrum
praedicatorum historica. Acta capitulorum generalium,
a cura di B. M.R
eichert,
Roma 1900, V I I I , pp. 194, 197, 224.R everende p a te r et amice carissime. P o stquam verbo et litteris ve stris nos incitastis ad ea que Dei sunt, cordi sem per gessimus rei tam sancte com plem entum pro ut dixim us B abtisino 1 qui de Rom a hoc vobis et aliis p e r diversas litteras, p ro u t mihi retulit, intim avit. H ac ex causa transire per Ian uam eram deliberatus, sed tem poris asperitas nos d iv ertit a pro po sito et invitum aliam facere compellit. Pluribus tam en diebus in Avi- nione sum us m ansuri, ubi quecum que grata intim are poteritis nos que circa com plem entum vices nostras pro viribus interponam us. Vos conservare d ig n etu r A ltissim us ad prosperum regimen ecclesie sibi commisse feli citer et votive. Scriptum in Pontetrem ulo, x x ii marcii.
(a tergo)
(R e v e re n )d o in Christo patri et domino, dom ino (archiepiscopo) Ia nuensi, amico nostro carissimo, P (e tru s ), cardinalis de Fuxo, Ecclesie R ( ornane) legatus etc.
119
An d r e a Bi g l i a a Pi l e o
Bologna, 25 marzo (1 4 2 5 )
Originale, autografo in A.C.S.L., cartella 391, n. 98. Che si trattasse di una
lettera del frate agostiniano Andrea Biglia facevano pensare i rapporti con
lA uri-
spa (che ci hanno consentito di datare la lettera: R.
S
abbadini, Andrea Biglia
cit.,p. 1092;
Carteggio
cit., p. XV) e l’atteggiamento filovisconteo e, nello stesso tempo,profondamente religioso che traspare dalle righe della lettera. Il confronto della
scrittura con un suo discorso sicuramente autografo
(B
ibliotecaA
mbrosiana,
ms.F 55 sup., cc. 50 r.
-51 r.
) ha fatto cadere ogni possibile dubbio sull’identificazione.Malo hodie, optim e pater, temeritatem argui quam diutius ignaviam meam reprehendi. Probe enim memini tum, cum Florentie erga me tantam hum anitatem demonstrasti, promisisse sepe litteras dignitàti tue conscrip turum , ubi michi eo turpius deliquisse videor quam re a me summopere optandam tam im pudenter preterierim. Id tamen consideratus, velim ne quaquam excidisse, de quibus ipse michi sermonem faciebas. Non enim \e rb a sed vaticinia tum fudisse credendus es, qui omnes horum temporum casus, nescio utrum tua illa eximia sapientia an secretiore aliquo spiritu, d ivine previdebas, consultissime profecto, quod hactenus res demonstravit,
1 Battistino da Rapallo.
Florentinos ad m on en s 1 oblata quantum ad ducem nostrum pertinebat et spe et latione et se cu rita te pacis, nec satis mirari possum non fuisse probatum illis eo tem pore conscilium tuum qui non modo tuta, verum etiam speciosa et preclara suadebas. Quis enim non videt quanto honestius sit pacem in se- cuio am plecti q u a m in media etiam victoria videri turpiter bellum susce pisse? N unc vero,, quamquam fortuna semper in ambiguo est, nec certos unquam sue spei dim ittit, res alio tendere posse putatur. Q uid enim tantis co g itatio nibu s effecere nisi quod unius fere provincie, ut ita dicam, invitum d o m in u m dederunt? Ac preterea cernimus tanquam ex Florenti norum m an d ato com plures exercitus pene deletos, magnam in hac provincia rerum stragem consecutam necnon ex viris illustribus, qui hodie in Italia I* essent, a lio s a, quam quam impune, in potestatem nostri ducis venisse,
alios etiam gladio occubuisse2; que omnia salva et integra manerent si, cum tu volebas, F lorentini pacem excepissent. Egisti sane, quod boni, quod simplicis et veri pastoris est, dies illos quos ipsi festos habent ac de lo- hanne B aptista celeberrim os faciunt Florende, ob id solum commoratus ut vel in veteratam aliquot a n n o sb dissimulationem tenerent vel paulo ante reform ata pace co n ten ti essent vel novis denique, si vellent, federibus ute rentur. H ic tu u s serm o, hec tua ars et voluntas michi intre placuit ac debuit omnibus qui pacem colunt iure placere. Atque utinam hodie nescio quis in eandem o p p o rtu n ita tem incideret ac postea alius subindeque alius donec | pacem aut o m n in o factam aut aliquo loco receptam audiremus. Tuum offi cium, u t p lan e scio, nunc quoque preciarum est, qui cives tuos, filios tuos, I oves tuas ad eund em pacis, concordie ac fidei amorem instituis et contines. ( Ac michi sane v id e tu r non exigua potiunde huius pacis ratio in Ianuensium
potestate c o n sistere tantum ego iuris et arbitrii in hominum illorum ingenio pono. Q u id en im , qui Apulie tam brevi necessariam pacem im posuere3 non sua a u to rita te Tusciam commovebunt? Sed hec tibi frustra insinuare videor, qui c e rte optim e civium tuorum et statum et voluntatem agnoscis nec m inus cu p id u s es quam quisque bonus esse debeat quomodo illi et ( ---
I 1 Si riferisce alla missione di Pileo dei 1423.
2 A llude, più che alla battaglia di Zagonara (28 luglio 1424) nella quale le
| truppe milanesi guidate da Angelo della Pergola sconfissero quelle fiorentine di Carlo
Malatesta (N .
V
a le r i cit., p. 364), alle operazioni militari dei primi mesi del 1425,rivelatesi disastrose per la repubblica fiorentina: L.
S
imeoni cit., p. 450; N.V
alericit., p. 378.
3 Si riferisce all’intervento genovese e visconteo contro Alfonso d’Aragona.
I
i - 175 —
4
ducis, aut si m avis gubernatoris sui, fidem et sue rei publice dignitatem tu ea n tu r. Ego quod sem per volui id et facio u t cupiam in to ta Ita lia atque, si fieri possit, in to to orbe veram idest C hristi pacem flo rere et quod solum m eum est precibus ac votis expostulo, tu , qui eclesiastice et, u t sic dixerim, m undane rei curam habes, u tro q u e iu re m unitus, dig nio r ac tu tio r pro no stra im becilitate D eum exorabis. Bononie, octavo kalendas apriles.
T otus fra te r A ndreas.
Iohannes A urispa, quo ego preceptore in litteris grecis u to r, huma nissim e tu e dignitati se cupit esse com m endatum .
(a tergo)
In C hristo patri et dom ino prestantissim o, dom ino D ei et A postolice Sedis gratia archiepiscopo benem erito Ianuensi detur.
a
Segue depennato
lie bsegue depennato
ante120
Ba r t o l o m e o Ca p r a a Pi l e o
M ilano, 25 marzo 1425
Originale in A.C.S.L., cartella 391, n. 99. Sigillo placcato.
Si m ultarum rerum , pater reverendissime, que erum pere conantur., pregnantem anim um geris, ego certe sum ad partum m aturus. Nam postea quam ad p (a te rn ita te m ) tuam scripsi optare me m ulta tecum effundere, tantus cumulus accessit, u t intra claustra contineri nequeat. N on minori ergo afficerer voluptate quam tu, si ea que equidem vulgaria non sunt et me totum inflant, tibi presenti aperire viva oratione possem. Sed post quam id fieri non datur, etsi difficilis sit custodia, tamen usque in tem pus digitum ori imprimam. Que vero apud Zaninum Ricium, in facto p rio ratus Pavarani ', tua causa egerim, lator presentium, paternitatis tue liun- cius, verbo referet. Q uod etsi minus in votum successit, michi tamen et ipsi nuncio ne obieceris tuo, qui certe accuratissimam diligentiam presti- tim us, sed fit, nescio quo modo, u t affectibus nostris aliquis de improviso casus obrepat qui omnia perturbet. Que res quorsum tendat apertius pa tefaciet ipse . . lator. Vale pater optime. E t quandoquidem prestite p er te
1 Sul problema cui accenna v. lettere n. 79, 167, 169.
circa ecclesie t u e am plitudinem diligentie conscientiam habes testem, esto m inus s u c c e s s e rit, le te vivas. D atu m M ediolani, die xxv m artii, m c c c c x x v.
T u u s B ( a rth o lo m e u s ), archiepiscopus Mediolanensis. (.a tergo)
R e v e re n d issim o in C hristo p a tri et dom ino singularissimo, domino P (ile o ), D ei g ra tia a rc h iep isc o p o Ianuensi etc.
121
Br a n d a Ca s t i g l i o n i a Pi l e o
M ilano, 30 marzo 1425
O rigin ale in A.C.S.L., cartella 391, n. 100. Traccia di sigillo placcato.
G li ra c c o m a n d a caldam ente Bartolomeo de Zafferis da Novara, suo fa mi iare, c h e d e v e pren d ere possesso del suo canonicato in Genova.
(a tergo)
R e v e re n d issim o in C hristo patri et domino, domino Dei et Apostolice ^>e is g ra tia arch iep isco p o Ianuensi, amico nostro carissimo, B (ran d a), card in alis P la c e n tin u s , A postolice Sedis legatus.
122
Gi a c o m o Cu r l o a Pi l e o
Rom a, 11 aprile (1 4 2 5 ? )
O rigin ale in A.C.S.L., cartella 391, n. 101. Il Curlo, che nel 1423 copiava a birenze u n co d ic e per Cosimo de Medici (Laur. 50.18), nel 1425 era a Roma, dove
approntava p er lo stesso Cosimo un altro codice (Laur. 50.32): T.