PLERÌSQVEbominìbui inest,infirmiìatis,raiionem habeat.PureilPedagogacitatodaClemente forma modelliipiùgiustidiCristianamodestia.Sele Leggifossero osservate datutti,farebbonprova deicostumide"tempi,ed alloraancheinostri sa-rebboneillibatissimi.Questoèunparalogismo av-vertitopochissimo da que' molti,checonleottime anticheLeggi,conchiudono,che ottimifurongli Antichi.Vi manca sempredaprovarlaminore, cioè la generaleosservanza: e di questaprova man-canotuttiitempi
.
5.Ovepoi delseguente Secolo terzo tener voles-si estesoragionamento,sìampiamateriamisì of-frirebbed'avanti,chesolapotrebbe empireun Volume.Diamoperò soltantounabreveocchiata alla fioritaChiesaAfricana,ne' didel MartireS.
Cipriano.Parevapiuttostorimessa,che cessata laSerissimapersecuzionediDecio,cosicchénon avevaancora S.Ciprianomedesimocredutosicura cosailrestituirsidal sito ritiroalPopolodi Carta-gine-quandoscrisse alsuoClerolaPistolaquinta, Parlandoin essa dique'Confessorimedesimi, che collelividure, elecicatricirecenti,erano allo-rauscitidallogquallor delle carceri:DolcoQ A\-cea),quandoaudio,quosdamimprobe,et insolen-ter discurrere;etadineptìas,ve!addiscordia! va-care;Còristimembra,etjamCbristut» confessa,per concubitusillicitosinquinari,nec aDiatonit,aut Presbjteris regi posse ec.Edaloro stessi Confessori scrìvendonellaseguente letterasesta:Cumquanto nominis veslri pudore delinquitur,quandoaliquis te-mulentus,etlascivicnsdemoratur,alias....innari
«ìiquQS,ettumere ....Cognovimus nondeesse,qui
74
DISSERTAZIONE
li.heVfemphpost confessionem sanet ificata,etillustri*
tamembra,turpi,etinfami concubitu suo plusma cu.-leni iliorumscandaloinaliorum ruinasexempU nascuntut•Contentiones quoque,etdmuldtìones eie.
Chileggerà l'aureo libro' dello stesso S.Cipriano, Circaillcro esteriore,direttnalleSacreVergini ,
Tlos (comeivilechiama)Ecclesiasticigérminis ,
illustriorpontoGreghCbristi,vedràin esso,come riprendaneisoverchjloroornamenti,quibus duni bominibus piacere gestiunt,Deumoffendunt,e l'abu-so,che per essi ficcano delle loro ricchezze,conle quali:Tutesumptuosiuscomas,ttperpublicum no-tabìliterinceias,oculosintejuventuttsillicias,su.
spiriaadolescentium posi te trabas,etneupiscendi li-bidinem nutrias ctc.Vedrà,chenon maocavanfra esse quelle,cheosavano:oculoscìrcumductoni*
grore fucate,etgenasmendacioruborisinfere,et mutare adulterini! coloribus crinetti,et tepugnare oni-nemOris,etcapiti;ventatemiepiù sotto: Quas-damnonpudetnubentibut interesse,etinillalasci' vientiutaliberiatesermonum,colloquiaincesta mi-scere\observari,etesseprasentes Interverba tur*
pia,ettemulenta convtvia,quibus Quidverd, .quàSpromiscua; balneasadeunt(abuso,che veg-giampoi inSantoEpifanio (i) continuato,ecirca cuideherudita Dissertazionecihadata recente-menteilSig.FilippoTrenta )(2)qualibìdinent curiosis,pudori,et pudiciti*corpora dicala prosti-taunt....leggachivuolquelchesegue;quindi conchiuJe:Sieergo frequenter Ecclesia Virgìnes suas plangit, sicadinfame!earum,ac dete/tabiles fabula!
CO
Hrfffj.^e.5.Èaronio an.(2)NelsuoLimon:ede~laprimadelUb.lt
I DigitizGdJìyGoogle
DISSERTAZIONE
II.ingemiscii...Sicdumornari cultius,dumliberto f-ba-gari Vìrgines volunt, esseVirghi!desinimi,non mariti, sed Còristiadultera;quattifuerant prdmiis ingentibus Virgitiesdestinata,taramagnasupplichipròamissa Virginitette sensurte.Equelcheèpeggio, noivediamo nelLibrodiTertulliano;detultaVaminarum,che questa mollecura d' ornarsiilcorpoeraportata anchedaglinomini:volitatatiplacendi Pttminii:a disonorevole eccessoriprendendogli, perebèstu-diavano:Batbamacrius cadere, intertellere, circum-d&te capilam,disponete,elionicolorarecantileni, primam quamquesubdttcere totius corpsrìslanuginem, pigmentoquoque muliebri distìnguere,cetera pulveris cujusdamaspetitudine levigare,tutuspeculumomni Occasione censitine,anxit inspicereecc.Chefadi piùilpiùodorosoGanimedede'nostrigiorni?
Dopotutto ciò,egli ebencurioso Fleury,quando civiene a direjche atempoanticoiCristiani era-no imunida'peeeati pubblici (t)
Ma
ritornando aS.Cipriano:deflaLetteraaPomponio! heyir~ginibus,che è la sessagesima'secondadell' edizion diPamelio,saràmeglio,cheionulla dica; leg-gasiperò,sesivuole,e vedasianchelanota8 del Baluzio.Generalmentedescrivendolostesso S.Ciprianolo stato della Chiesa Cartaginese,q Ual' eraprimadelia persecuzione diDecioj Cioèprima dell'annoducento cinquanta,cosisiesprime.^ quì possoparlarvolgare )£2):„ Ciascheduno
atten-deva
ad accrescereilpatrimonio;edimentichiCO
Jur. Eccl. P.3.cap.14. «. t.1)Lib.dsLapsls Col. 434. 435. ed Viti. 175$. del
7S
DrsSERTAZTONE
It.diciò»cheicredentio avean fattodapprimatot*
ai tqgli Apostoli,oavrebbono dovutofartempre;
„ cin.cupidigiainsaziabileanelavano adampliare
„s/liaveri.Religionedivotanonaitrovavane' s ,Sacerdoti,nonfedeintattane' Ministri,non i,misericordianell'opere,nondisciplina
ne'co-stumi.
Vedeasi adulteratalabarba negliuomi-„ni:nellefemmine unamentita bellezza, colo-ritigliocchj,eicapdlrAstute siusavanole frodi,per ingannareisemplici,edingannevoli s,promesseacirconvenireifratelli.Siardiva eon-giugnersiinmatrimoniocogl* Infedeli,e prosti-tuirea' GentililemembradiCristo.Nonsol
„giurarecontemerità,maspergiurar sibben'an-che,disprezzareconsuperbaalterigiai Supe-3 ,riori,maledireconbocca avvelenatasestessi ,
„discordarescambievolmenteconodjpertinaci.
„
Moltissimi Cpi/trimi-) Vescovi,ch'esserdebbo-„ noagli altridiesortazione,ediesempio,
di-„
sprezzandoilDivinoloroMinistero,farsiammì-„
nistratoridellecosesecolaresche,lasciandola Cattedra,abbandonatoilPopolo,invagabondi in(straniereProvincie,cercarmercatidine-„goztazione lucrosa;ementreaffamatigemevano nellaChiesaifratelli,voler possedere inlarga 3,copial'argento,rapireifondiconinsidiose
„frodi,accrescerlucro alle usure moltiplicanti„ .
VedasiadessoilDupiniofj),Descrivein appres-lnlafolla,chespontaneamenteerasioffertaa sacrificare,come abbiamsopra accennato,
equin-ci)BiHiah.dtsAuteurs ec.tom.ic-.all'Articolo Fìeurj Claudtpag-ut.ec.Attuerei. 1715. $i osservi anche Eleurj Inst. Jur. Eccl. P.t.cap.'i$.iwm.1.2.